آلودگی هوای کلانشهرها که این روزها بلای جان مردم شده است، موضوع پیچیدهای است که تنها با دعوای سیاسی و نهایتاً انتصاب "مدیر جدید" به جایی نخواهد رسید.
آلودگی هوا مثل مدیریت شهری یا هرگونه مدیریت اجرایی دولتی نیست. نمیتوان با نسخههای " BRT محور" آلودگی را مدیریت کرد و انواع سموم را به صف کشید.
آلودگی باید کمتر بشود و به نقطهی صفر نزدیک شود و نه اینکه مدیریت بشود. این دو نگاه با هم تفاوت چشمگیری دارند که اگر قرار باشد با رویکرد دوم یعنی مدیریت کردن آلودگی (به جای به صفر رساندن آن) پا به عرصهی حل مشکل بگذاریم چیزی عایدمان نخواهد شد؛ به جز جدول زمانبندی تعطیلی مدارس و محدوده های جدید طرح ترافیک!
مشکل آلودگی در کشور ما (فارغ از مسئله سیاست) به موضوع نگاه ما به مقولهی محیط زیست برمیگردد. حل مسائل محیط زیست در سطح کلان است که میتواند منجر به حل بحران آلودگی کلان شهرها بشود.
آلودگی هوا از مشکلات دریاچه ارومیه گرفته تا خشک شدن زاینده رود و تخریب جنگل ها و حفر چاههای غیر مجاز و تزریق گاز به شهرها جدا نیست. اگر قرار باشد حل هرکدام از این معضلات را بدون در نظر گرفتن سیاستهای کلی و آموزشهای همگانی در دستور کار قرار بدهیم به نقطه مشخصی نخواهیم رسید.
متاسفانه یکی از بزرگترین نقاط ضعف مدیریت محیط زیست از ابتدا تاکنون عدم نگاه "مردم محور" بوده است.
حقیقتاً این متن به دنبال حمله به مدیریت فعلی محیط زیست نیست و از موضع انصاف تقصیر را متوجه همهی مدیران تمام دورهها میداند. آن تقصیر بزرگ عبارت است از همراه نکردن مردم در امر محیط زیست.
اگر محیط زیست به دغدغه و گفتمان عمومی مردم در کنار تمام مطالبات آنها تبدیل بشود و فرهنگ و دیدگاه مردم –حتی در کوتاه مدت- به این مقوله تغییر کند نه تنها رفتارهای عمومی در راستای تخریب این نعمت خدادادی تغییر جهت خواهد داد، بلکه به خاطر این فرهنگسازی هر حرفهای، صنعتی یا حرکتی تجاری که به محیط زیست احترام نگذارد، مورد بازخواست عمومی (و نه صرفاً قضایی و اجرایی) قرار خواهد گرفت.
اگر خودروهای ما آلایندگی مرگبار دارند، اگر صنایع ما غیر استاندارد هستند، اگر شاهد تزریق بی محبای گاز به کلان شهرها هستیم نقطهی تقصیر، ناآگاهی مردم و بیدغدغه بودن آنها نسبت به امر مهم محیط زیست است. امری که در توسعه یافتگی یک ملت شاخصهای مهم تلقی میشود.
حالا اگر با این دید کلان به موضوع نگاه کنیم میتوان امیدوار بود که آلودگیها در "میان مدت" آهنگ کاهش پیدا کنند وگرنه کماکان باید منتظر "مدیریت آلودگی" و "کسب درآمد" از آلودگی باشیم.
سازمان محیط زیست وظیفه دارد، در کنار تمام زحمات خود، اتاق روابط عمومیاش را در صحنه اجتماع دایر کند تا داستان "فرهنگ حفاظت از محیط زیست" را برای مردم بازخوانی کند.