رکس تیلرسون «مرد نفتیِ» اکسان موبیل که پس از تأیید کنگره آمریکا، حساسترین پست در کابینه ترامپ را به خود اختصاص خواهد داد. رکس تیلرسون گوی سبقت را از چهرههایی به شدت ضدایرانی نظیر میت رامنی، جان بولتن و باب کورکر ربود و به عنوان گزینه ترامپ برای تصدی وزارت امور خارجه آمریکا معرفی شد.
تیلرسون ایدئولوژیک نیست. وی مدتها مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره یکی از بزرگترین شرکتهای نفتی دنیا بوده است و ارتباطات وسیعی برقرار کرده است که واضحاً برخلاف خطمشیهای سیاست خارجی آمریکا بودهاند.
تیلرسون قراردادی به ارزش ۳۰۰ میلیارد دلار با شرکت روسنفت امضاء کرده که به دلیل تحریمهای آمریکا بر علیه روسیه فعلاً در تعلیق به سر میبرد. وی نشان «دوستی روسیه» را از دستان ولادیمیر پوتین دریافت کرده است. تیلرسون بر خلاف قوانین بینالمللی، برخلاف قانون اساسی عراق و با وجود اعتراض بغداد، اقدام به واردات نفت از اقلیم کردستان عراق کرد.
تیلرسون رسماً با نظام تحریمهای بینالمللی مخالفت کرده است. وی در ماه می ۲۰۱۴ در جلسه سهامداران اکسان موبیل گفت: ما از تحریمها حمایت نمیکنیم، چرا که آنها را موثر نمیدانیم. این اظهارات نشان میدهد که تیلرسون گرچه ممکن است به دلیل برخی شروط قراردادی، رغبت زیادی به تجارت با ایران نداشته باشد، اما طرفدار «سختگیری» بیش از حد و استفاده ایدئولوژیک از ابزار تحریم نیز نیست.
دونالد ترامپ نیز که در ادامه تور سپاسگزاری در ایالت های آمریکا در شهر وست آلیس در ایالت ویسکانسین حاضر شده بود با انتقاد از سیاست خارجی آمریکا بخصوص در خاورمیانه در سالهای اخیر گفت ما شش تریلیون دلار در خاورمیانه هزینه می کنیم. با این پول می توانستیم سه بار آمریکا را بسازیم. ترامپ با دفاع از رکس تیلرسون گفت او مدیر موفقی است که با سران کشورها ملاقات داشته است. ترامپ افزود او می تواند مسیر فاجعه بار سیاست خارجی ما را به مسیر درست بازگرداند.
واکنش مقامات در آمریکا
انتخاب رکس تیلرسون از سوی دونالد ترامپ برای گزینه پیشنهاد وزارت خارجه آمریکا با واکنش هایی بین مقام های دولت و سیاسی آمریکا همراه شده است.
سناتور باب کورکر رییس کمیته روابط خارجی سنا، که خود یکی از نامزدان احراز سمت وزیر خارجه بود، در بیانیه ای گفت که آقای تیلرسون فردی بسیار موثر است که دانش فراوان از جهان دارد. وی ضمن تبریک به آقای تلرسون ابراز امیدواری کرد که بتواند او را در جلسه دریافت رای اعتماد که به ریاست خودش در سنا برگزار می شود، ملاقات کند.
جان کورنین سناتور جمهوریخواه از تکزاس گفت تیلرسون «قابلیت فراوانی در حل مسائل پیچیده ژئوپولتیک در سطح جهان از خود نشان داده است.»
رابرت گیتس وزیر دفاع سابق آمریکا نیز در بیانیه ای گفت «قویا از انتخاب تیلرسون به عنوان وزیر خارجه آینده حمایت می کند.» او گفت آقای تیلرسون «دانش و تجربه فراوان و کامیابی در مذاکره با ده ها دولت و رهبر در هر گوشه جهان را با خود می آورد.»
اعلام خبر نامزدی تیلرسون برای وزارت خارجه موجی از مخالفت را نیز به همراه داشت. جان مک کین سناتور جمهوریخواه از ایالت آریزونا درباره گزینه مورد نظر دونالد ترامپ برای تصدی وزارت خارجه آمریکا ابراز نگرانی کرد.
مک کین روز سه شنبه در گفت و گو با شبکه خبری ان.پی.آر روابط رکس تیلرسون با ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه را زیر سوال برد. مک کین گفت: «درباره نوع کاری نگرانم که می توانیم با یک قصاب، قاتل و یک تبهکار داشته باشیم، یعنی همان چیزی که ولادیمیر پوتین است.»
مک کین سپس رویکرد به گفته او «بسیار خشونت آمیز» پوتین در حمایت از بشار اسد رئیس جمهوری سوریه را مورد انتقاد قرار داد. مک کین درباره ارتباط تیلرسون با پوتین گفت: «به نظر من بستگی دارد که او از رفتار پوتین و آنچه که درباره او گفتم چشم پوشی بکند یا نه. آیا او (تیلرسون) هرگز این مسائل را درباره پوتین مطرح کرده است؟ آیا روابطشان صرفا تجاری است؟»
سناتور مارکو روبیو از ایالت فلوریدا دیگر چهره جمهوریخواهی است که با انتخاب آقای تیلرسون در تصدی وزارت خارجه آمریکا مخالفت کرده است. او روز دوشنبه در توییتی درباره روابط تیلرسون و پوتین ابراز نگرانی کرد.
الیوت انگل عضو کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا ضمن اشاره به دوستی او با ولادیمیر پوتین گفت: «آقای تیلرسون صلاحیت وزارت خارجه را ندارد و سنا نباید او را تایید کند. آقای انگل گفت: «اگر سنا او را تایید کند، مشتاق توضیحات او در مقابل کمیته روابط خارجی خواهم بود تا درباره روابط خارجی او بویژه با روسیه بیشتر بدانیم.»
سناتور برنی سندرز که داوطلب نامزدی در انتخابات از سوی حزب دموکرات بود، در انتقاد از انتخاب آقای تیلرسون به عنوان وزیر خارجه گفت با این تصمیم «باید مخالفت کرد.»
او گفت این کار «پیامی بسیار مشکل آفرین را به جامعه بین المللی می دهد.»
او در بیانیه ای گفت: تیلرسون نه تنها دوست ولادیمیر پوتین است، بلکه رئیس یکی از بزرگترین شرکت های نفت در جهان است.
واکنش روسیه و شانس گرفتن رای اعتماد تیلرسون از کنگره
در این بین شاید هیچ کشوری اندازه روسیه از انتخاب تیلرسون خوشحال نباشد. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در این ارتباط اعلام کرد: دونالد ترامپ رئیس جمهوری منتخب و رکس تیلرسون برگزیده شده به عنوان وزیر خارجه دولت آینده آمریکا واقع بین هستند و اکنون امیدوار به توسعه و بهبودی روابط هستیم.
یوری اوشاکوف دستیار امور بین المللی رئیس جمهوری روسیه روز سه شنبه دراین باره گفت: تیلرسون که از سوی رئیس جمهوری منتخب آمریکا به عنوان وزیر امور خارجه این کشور انتخاب شده، شخصیتی مناسب و بسیار با مهارت است. وی افزود: نه فقط رئیس جمهوری روسیه بلکه مقام ها و نمایندگان محافل تجاری روس روابط خوبی با وزیر امور خارجه منتخب آمریکا دارند که دیدگاهها و مواضع خود (مستقل) دارد.
پیشتر دمیتری پسکوف، سخنگوی رئیس جمهور روسیه اعلام کرد که کرملین تیلرسون را یک فرد حرفهای می داند.
گفتنی است که دونالد ترامپ پس از مراسم تحلیف در تاریخ 20 ژانویه میتواند نامزدی وزیران جدید دولت خود را برای کنگره معرفی کند.
معرفی تیلرسون برای پست وزارت خارجه میتواند با مقاومت هایی در کنگره آمریکا روبرو شود. البته معلوم نیست که این مقاومت تا چه اندازه سخت باشد.
از سوی دیگر باید گفت انتخاب تیلرسون نشان می دهد که دونالد ترامپ عزم راسخ دارد به وعدههای انتخاباتی خود عمل کند. در واقع ترامپ تیمی را جمع میکند که در حکم علامت عدم اعتماد به محافل حاکم کنونی آمریکا باشد.