کد مطلب: 490114
به بهانه برگزاری سی امین جشنواره بین المللی فیلمهای کودکان و نوجوانان اصفهان
بیاییدباور کنیم برای درمان سینمای کودک راه سختی در پیش داریم
گفتگواز:مینو خانی، 18 تیر96
الف/ وحید نیکخواه آزاد، سینماگر باسابقه و فعال سینمای کودک است که فعالیتش در سینما را با ایجاد خانه هنر و ادبیات کودکان و نوجوانان در سال 1364 شروع کرد و در هر دوره از جشنواره فیلمهای کودکان و نوجوانان مسوولیتی بر عهده دارد و داوریهای زیادی در بخشهای مختلف این جشنواره داشته است. در سی امین دوره از جشنواره بین المللی فیلمهای کودکان و نوجوانان عضو هیات داوری فیلمهای غیرسینمایی و مسوول برگزاری نشستهای شبانه بود. با او درباره وضعیت سینمای کودک و جشنواره اش گفتگوی کوتاهی انجام داده ایم که در ادامه می آید.
تاریخ انتشار : يکشنبه ۱۸ تير ۱۳۹۶ ساعت ۰۸:۰۰
-آقای نیکخواه آزاد، یکی از بهترین کسانی که می تواند سینمای کودک و نوجوان و جشنواره اش را ارزیابی کند، شما هستید. جشنواره امسال را چطور ارزیابی می کنید؟
- جشنواره امسال به لحاظ سخت افزاری مشکلاتی دارد که من دوست ندارم، اما به نظرم مشکل اصلی بخش نرم افزاری آن یعنی محتوای فیلمهاست. بخصوص اگر به این نکته توجه کنیم که پارسال جشنواره برگزاری نشده و این فیلمها محصول دو سال است وضعیت خیلی ناامیدکننده خواهد شد. بیش از دو سوم فیلمهای سینمایی بلند و همچنین تمام فیلمهای غیرسینمایی را دیدم و به نظرم می توان این فیلمها را به چند دسته تقسیم کرد. دسته اول، آثاری هستند که فقط برای خالی نبودن عریضه در جشنواره پذیرفته شده اند چون اینقدر سطح نازلی دارند که اصلا جایشان در جشنواره نیست. من از اعضای هیات داوری بخش فیلمهای بلند غیرسینمایی بودم. ما در این بخش برای انتخاب جایزه بهترین فیلم، کارگردانی و فیلمنامه دچار مشکل بودیم اینقدر فیلمها ضعیف بود. این وضعیت در بخش فیلمهای بلند سینمایی هم دیده می شود.
دسته دوم، فیلمهایی هستند که به نظر من برای اینکه یک فیلم مناسب و شایسته برای بچه ها ساخته شود یعنی ماجرا داشته باشه، سرگرم کننده باشد و ... درست هدف گیری کرده بود، اما عوامل اصلی نه آن مهارت را داشتند که این تیر را به هدف بزنند و نه آن تیر و کمانشان، تیر و کمان درست بوده است.
- یعنی نه توانشان کافی بوده و نه ابزار مناسبی داشتند؟
- منظور از ابزار فیلمنامه است. مثلا فیلمهای مخاطب پسندی مثل فیلم «دزد و پری 2» آقای قناعت یا فیلم «شکلاتی» آقای .... جهت گیریشان درست است و فیلمهایی پرماجرا با مایه ای از تخیل هستند، اما اینقدر فیلمنامه ضعیف و پر حفره ای دارند که اجازه نمی دهد به هدف مورد نظر برسند. دسته سوم هم فیلمهایی هستند تا فقط خودی در جشنواره نشان دهند.
- یعنی چه خودی نشان دهند؟
- یعنی حتی سازندگانشان می دانند که این فیلمها فرصتی برای اکران نخواهند داشت و اصلا هدف گیری شان فقط برای شرکت در جشنواره بوده است. یعنی برخی از فیلمسازان فیلمی می سازند که فقط حضور جشنواره ای داشته باشد، مثلا فیلمهای«اسکی باز» که نماینده ایران در بخش بین الملل هم هست و «پایان رویاها» که تهیه کننده اش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است، هیچ بختی برای اکران ندارند. این فیلمها ساخته می شوند صرفا برای اینکه در جشنواره حضور داشته باشند.
نمی خواهم بگویم که این فیلمها نباید ساخته شود اما وقتی به تناسب تعداد این فیلمها با نیاز به ساخت فیلم کودک و نوجوان توجه می کنیم، موجود بدقواره ای را می بینیم که سر کوچکی دارد و دست و پای بزرگی که نمی تواند درست راه برود و سر پای خود بایستد و دست بچه ها را بگیرد و با خود جایی ببرد.
- ما شاید بتوانیم این حرفها و گلایه ها را داشته باشیم، ولی شما به عنوان سینماگر فعال در این عرصه این همه سال است دارید این حرفها را می زنید که فیلمنامه ضعیف است، هنرمندان سینمای کودک خیلی قوی نیستند و... اگر کارگردانی در سینمای کودک قوی بشود حتما سودای سینمای بزرگسال را در سر دارد و می خواهد مخاطب بزرگسال را جذب کند و فکر می کند که عرصه سینمای کودک عرصه ای نیست که بخواهد در آن بماند. خوب چرا؟ چرا این سینما هیچ وقت قوی نمی شود؟
- این مشکل دو جنبه دارد. یکیش این است که ما در سینمای کودک نتوانستیم به تثبیت زیرساختهای لازم برسیم. یعنی این سینما در دوره ای خوش درخشید، ولی دولت مستعجل بود. چون تداوم پیدا نکرد. سینمای کودک ما مثل تیم ملی فوتبال ایران است که مثلا وقتی دو بازیکن خوب مثل علی دایی و کریم باقری و یک مربی خوب داشت توانست موفقیتهای خوبی به دست آورد ولی این موفقیتها ادامه نداشت پس یعنی زیرساخت درست و اصولی تیم فوتبال ایران نبود.
این یعنی خوش درخشید و دولتش مستعجل بود. من در جلسه رییس سازمان سینمایی با اهالی رسانه همین را خواستم که کمک کنند این زیرساختها درست شود. اما در کنار این عامل، نکته بسیار حایز اهمیت دیگر این است که طی سالهای گذشته مدیر آگاه به اهمیت سینمای کودک و دارای عزم جزم و دانش هم نداشتیم. از سوی دیگر، اتفاق دیگری که افتاد این است که سینماگران کودک تصور می کنند که بدون کمک دولت نمی توانند کاری کنند.
- سینمای بزرگسال هم همین وابستگی به دولت را دارد. ما چقدر سینمای مستقل داریم؟
- در سینمای بزرگسال سالهای اخیر اتفاقاتی افتاده و برخی از دوستان در حال تلاشند تا سینمای مستقل داشته باشند. اما در سینمای کودک این اتفاق نیفتاد. من بخشی از مشکل را به این ضعف بدنه سینمای کودک نسبت می دهم. برای اینکه اگر این سینماگران از دولت قطع امید می کردند و خودشان تلاش می کردند و تشکیلاتی را راه اندازی می کردند و اختیاراتی به دست می آوردند قطعا اتفاق خوبی در این سینما رخ می داد، اما اینها روز به روز به دولت وابسته تر شدند.
در یکی از نشستهای شبانه در جشنواره کسی که نهنگی را شکار کرد و به خانه اش برد و می خواست او را نگهدارد را مثال زدم. این فرد، اول نهنگ را به استخر انداخت در حالی که ابتدا جا نمی شد، ولی به مرور نهنگ در استخر جا شد.
زمستان که شد و هوا سرد شد، نهنگ را در وان حمام انداخت و بعد از چند روز متوجه شد که این نهنگ بزرگ در وان حمام هم جا شد. بعد می خواست اسباب کشی کند نهنگ را در تنگ انداخت. این فرد به سفر رفت و آنجا گرفتار شد و نتوانست برگرد. و بعد از دو سال که برگشت دید تنگ خالی است و یک موجودی غیرآبزی روی میز راه می رود. وقتی دقت کرد دید همان نهنگ است. زود تنگ را آب کرد و او را در تنگ انداخت. اما متاسفانه نهنگ به محض اینکه به آب رسید خفه شد و مرد. سینمای کودک ما دچار این شرایط شده است.
- دهه شصت سینمای کودک، نهنگ در دریا بود.
- بله، ولی در حوض انداختندش و چون کسی نبود که یک دریا برایش بسازد، به مرور این نهنگ کوچک و کوچکتر شد. عوامل این سینما هم مرتب این سینما را به چیزهای کوچکتر قانع کردند و اینقدر قانع شد که الان این خطر وجود دارد که اگر بخواهد به جایگاه قبلش برگرد نمی تواند ادامه حیات دهد. من در به وجود آمدن بخش زیادی از این شرایط سینماگران این عرصه را مقصر می دانم.
- بله خوب چون مدیران که مرتب می آیند و می روند. الان هم که در جلسه شنیدیم که نوید این را می دهند که در دوره های بعد جشنواره کودک در چند شهر همزمان برگزار شود. البته من کاملا مخالف این نظر هستم. چون مگر جشنواره های جهانی دیگر مثل جشنواره برلین، جشنواره کن یا ونیز همزمان در چند شهر برگزار می شوند؟ جشنواره اقتضائاتی مثل گردهمایی هنرمندان و مسوولان و منتقدان را در یک فضا و یک زمان امکان پذیر می کند و تنها دیده شدن فیلم مطرح نیست که حالا ما بخواهیم فیلمهای جشنواره را همزمان در چند شهر اکران کنیم و ... به این شکل بخواهیم جشنواره را گسترده تر کنیم بدون اینکه شرایط اولیه که وجود تعداد فیلمهای خوب و ارزشمند که اعتبار جشنواره را تضمین می کنند، وجود داشته باشد.
- حتی فیلم خوب هم وجود داشته باشد، جشنواره کارکردی دارد. در حال حاضر این جشنواره مثل این است که یک خانواده فقیر عروسی دارند و مهمانانی که از شهرهای دیگر آمده اند و حالا این خانواده باید خوب از این مهمانان پذیرایی کند و مجبورند یک هفته آبروداری کنند عروسی به خوبی و خوشی برگزار شود. ولی این عروسی بالاخره تمام می شود و این سوال مطرح است که این خانواده در طول 51 هفته دیگر سال چطور می خواهند زندگی کنند؟ نمی خواهم بگویم که ما باید این عروسی یا بهتر جشنواره فیلم کودک را حذف کنیم. چون این تنها چیزی است که از این سینما باقی مانده، ولی باید به آن 51 هفته دیگر سال فکر کنیم.
- شما این حرف را می زنید که سینماگر باسابقه این سینما هستید، من منتقد هم همین حرف را می زنم، مدیران سینمایی هم این حرف را می زنند. بالاخره چه کسی می تواند و باید کاری بکند؟
- ممکن است به نظر شما عجیب بیاید، ولی من نسبت به دوره ای که پیش رو داریم، خوش بینم. به نظرم اگر این تیم مدیران یعنی آقایان حیدریان، رضاداد و ایل بیگی و ... بر سر کار بمانند اتفاقات خوبی رخ خواهد داد، چون این افراد هم شناخت دارند، هم عزمش را.
- یعنی شما فکر می کنید همانطور که آقای حیدریان دهه شصت مدیر سینما بود و سینمای ایران در آن دهه خوش درخشید، همچنان در دهه 90 هم می توانند این شرایط را در سینما ایجاد کنند؟
- آقای حیدریان در طول این سالها فرصت داشته که به سینما فکر کند. ضمن اینکه خیلی جالب است از نظر من آقای حیدریان در سینما مثل آقای رفسنجانی در سیاست است که نسبت به برخی چیزها عدول کردند. یعنی آدمی که می گوید دیگر نمی شود با کنترل سینما را اداره کرد، دیگر نمی شود این سینما با تزریق دولتی به حیات خود ادامه دهد و راجع به حیات طبیعی سینما صحبت می کند، به نظر من خیلی امیدوارکننده است. البته من طی نشستهای شبانه در این دوره از جشنواره خیلی باسینماگران کودک حرف زدم و البته یک شب در ناامیدی مطلق از همکاران خودمان سالن را ترک کردم.
- چرا؟
- برای اینکه شاخص های سینمای کودک از این سینما رفتند، مثل آقایان داوودنژاد، پوراحمد، صدرعاملی، مجیدی و ...
- این همان چیزی است که من عرض کردم. هر سینماگری که در سینمای کودک موفق می شود این صحنه را ترک و به سینمای بزرگسال وارد می شود.
- حتی بهروز شعیبی که فیلم اولش، دهلیز فیلم کودک خوبی بود هم فیلم دومش را در فضای دیگری ساخت. همه رفته اند و کسی هم جای اینها نیامده و اینهایی که مانده اند انگار چون کار دیگری بلد نیستند یا انگار در عرصه دیگر راه پیدا نمی کنند یا نمی توانند موفق شوند، مانده اند. خیلی ها به من می گویند چرا فیلم نمی سازی. امسال شهریور چهارمین سالی است که من فیلمی کار نکردم. ولی فکر می کنم فیلم نساختن بهتر از این است که یک فیلم دیگر به فهرست فیلمهایی که رنگ پرده را نخواهند دید و بچه ها نمی توانند از آن استفاده کنند، اضافه کنم. بنابراین صبر می کنم.
- تناقضی بین اخبار جشنواره و صحبتهای شما وجود دارد. اخبار جشنواره خیلی امیدوارکننده است، از سالنهای شلوغ و اکران های فوق العاده و چند باره فیلمها حکایت می کنند. یعنی اگر فقط اخبار را پیگیری کنیم به نظر می رسد که باید خیلی به سینمای کودک امیدوار باشیم.
- خوب خانم عرض کردم عروسی است دیگر، با هر اندازه از بضاعت باید آبروداری کرد. تو عروسی همه لبخند می زنند، حتی کسانی که در طول سال خرخره هم را می جویند. ذات عروسی این است، اما واقعیت چیز دیگری است.
- شما الان گفتید که به تیم مدیران فعلی امیدوار هستید. آسیب دیگر را هم از سوی خود فیلمسازان این عرصه می دانید. با این وضعیت چه راهکاری دارید؟
- من امروز همین را به آقای حیدریان گفتم که آقا شما کاری کنید که اگر چهار سال دیگر از این پست رفتید برنامه هایتان ادامه پیدا کند. این راهش چیست؟ این است که اگر من صاحب کارگاه نجاری هستم باید به فرزندم این کار را یاد بدهم و امور را به بسپرم تا وقتی من به هر دلیلی نبودم، این فرزند کار را ادامه دهد. دولت باید کمک کند در طرحهایش سینماگران درگیر شوند. مثلا یکی از حضار در یکی از نشستهای شبانه می گفت:«دولت یک میلیارد تومان با بهره 2 تا 3 درصد به من بدهد و خودش هم تضمین بازپرداختش را بکند، من دو تا فیلم خوب تحویل می دهم».
ما اینجا جمع شدیم که بگوییم ما قرار است چکار کنیم نه اینکه دولت چکار باید بکند. این چیزهاست که باعث می شود که سینماگران این عرصه سرشان در پیله خودشان باشد در حالی که با درگیر کردنشان در اجرای برنامه های سینمایی به بلوغی خواهند برسند و تحلیل درستی از شرایط پیدا خواهند کرد. به نظرم باید در یک پروسه عملی این اتفاق بیفتد.
- چقدر زمان لازم دارد؟ می توانیم امید داشته باشیم که دوره بعد جشنواره چند فیلم خوب داشته باشیم؟
- می توانیم سال دیگر امید داشته باشیم به شرطی که صحبتهای آقای حیدریان عملی شود. ولی به نظر من یک زمان 4 ساله تا پایان دولت دوم آقای روحانی که به شرایطی برسیم که اگر صاحب کار رفت، بقیه بتوانند آن راه را ادامه دهند. یعنی اگر دولت بعدی این اندیشه را نداشت که سینما باید حیات طبیعی داشته باشد، این سینما بتواند روی پای خود بایستد.
- خود سینماگران چه نقشی را باید ایفا کنند؟
- ایجاد سازمانهای مردم نهاد و ان جی اوهایی که به سینمای کودک بپردازد. بعد از آن به وجود آوردن تشکل و سندیکایی که تمام این افراد در سینمای کودک در آن حضور داشته باشند و سعی کنند به لحاظ نظری و عملی به روز باشند و بتوانند عهده دار مسولیتهایی شوند که دولت می خواهد واسپاری کند و این البته به نظرم از خودگذشتگی از سوی سینماگران می خواهد که متاسفانه من ندیدم...
- یعنی دل بسوزانند؟
- یعنی اگر نیاز بود که من 3 سال فیلم نسازم، نسازم ولی کمک کنم سینمای کودک پا بگیرد. ولی متاسفانه این فیلمسازانی که من دیدم خیلی به منافع شخصی شان که البته منافع حقیر و محدودی هم هست فکر می کنند، مثلا نهایت چشم اندازشان این است که وام 150 میلیونی شان 200 میلیون بشود
- ولی اشکال عمده این نگاه این است که مثلااگر من به عنوان فیلمساز کودک خودم، اندیشه ام، انتظاراتم، میدان دیدم اینقدر محدود باشد و روحیه بلندپروازانه نداشته باشم، چطور می توانم فیلمی بسازم که قدرت تخیل و حس بلندپروازی کودک را تحریک کند؟ سینما ابزار قدرتمندی است که این حس را تحریک می کند ولی وقتی سازنده آن خودش این حس را ندارد چطور می تواند آن را در مخاطبش ایجاد کند؟ اینکه تعدادی زیادی از ما امروزمان را وامدار تصاویر بلندپروازانه کودکی مان هستیم قابل انکار نیست.
- فکر می کنم مولاناست که می گوید: «ز آب خرد ماهی خرد خیزد» و سعدی می گوید:«ذات نایافته از هستی بخش کی که تواند شود که هستی بخش».
- خوب چکار باید کرد؟
- هیچ... بیایید باور کنید که راه سختی در پیش داریم.
۱۳۹۶/۰۴/۱۹ ۰۸:۰۰
کلمات کلیدی : سینمای کودک و نوجوان +صدر عاملی+وحید نیکخواه+مینو خانی
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
