کد مطلب: 502792
خشکسالی روی زمین پرآب/ چاه‌های غیرمجاز، رگ‌های حیات در سیستانوبلوچستان را خشکانده است
تاریخ انتشار : پنجشنبه ۲۶ مرداد ۱۳۹۶ ساعت ۰۹:۵۲
وقایع اتفاقیه نوشت: چشمه‌های آب زیرزمینی متعدد در سیستانوبلوچستان، بار اصلی کشاورزی این منطقه را به دوش می‌کشند. چشمه‌هایی که هر روز در حال خشک شدن است و با نابودی آنها، بخش بزرگی از اشتغال منطقه که وابسته به کشاورزی و دامداری بوده را هم از بین برده است.
وجود چشمه‌ها نشان مي‌دهد در اين استان سفره‌هاي غني زيرزميني وجود دارد که حالا به‌دليل مصرف بيش از اندازه و وجود تعداد زياد چاه‌هاي مجاز و غيرمجاز و نيز برداشت بيش از حد آب از طريق اين چاه‌ها در چند سال اخير افت چشمگيري داشته است. وجود بيش از 6 هزار حلقه چاه غيرمجاز در سيستان و بلوچستان سبب افت چشمگير سطح آب سفره‌هاي زيرزمينی شده که در صورت ادامه روند برداشت غيرمجاز آب، اين امر سبب افزايش خشکي و بحران جدي بي‌آبي در این استان مي‌شود.
ساکنان بومي سراوان مي‌گويند که منبع اصلي آب اين شهر از دو قنات پرآب در بالادست شهر تأمين مي‌شود. بخش عمده اين آب براي کشاورزي در باغات و نخلستان‌هاي منطقه مصرف مي‌شود. حدود چهار سال است که آب اين قنات‌ها کاهش يافته و برخي از افراد آن را به زلزله اخير سراوان نسبت مي‌دهند، درحالي‌که به گفته کارشناسان اين امر به‌دليل برداشت بيش از حد و کاهش بارندگي‌ها طبيعي است. در اين منطقه تنها با حفر چاه‌هاي عميق مي‌توان به آبدهي طولاني‌مدت دست يافت.
برداشت غيرمجاز، عامل اصلي خشکي چاه‌ها و افت سفره‌ها
معاون حفاظت و بهره‌برداري آب منطقه‌اي سيستان‌و‌بلوچستان مي‌گويد: بيش از 6 هزار حلقه چاه غيرمجاز در اين استان وجود دارد که تأثير بسزايي در کاهش سطح سفره‌هاي زيرزميني دارند.
عباس ساراني افزود: هزار و 905 حلقه چاه غيرمجاز مشمول قانون قبل از سال 85 مي‌شود که بايد براي دريافت مجوز اقدام کنند و چهار هزار و 200 حلقه چاه غيرمجاز نيز مشمول اين قانون نبوده و بايد پلمب شوند. ظرفيت منابع آب‌هاي زيرزميني سيستان و بلوچستان يک ميليارد و 400 ميليون مترمکعب بوده، درحالي‌که آمارها حاکي از اين است که برداشت آب توسط چاه‌هاي مجاز و غيرمجاز حدود دو ميليارد مترمکعب از اين منابع است.
او گفت: ميزان مجاز و فني برداشت از اين منابع بايد 70 درصد ميزان کل آب باشد، درحالي‌که هم‌اينک برداشت از منابع آب زيرزميني از صد درصد هم بيشتر شده است. 350 ميليون مترمکعب از اين 600 ميليون مترمکعب اضافه‌برداشت توسط چاه‌هاي غيرمجاز و بقيه اضافه‌برداشت‌ها از طريق چاه‌هاي مجاز انجام مي‌شود.
معاون حفاظت و بهره‌برداري آب منطقه‌اي سيستان و بلوچستان ادامه داد: اين اضافه‌برداشت‌ها سبب شده تا سطح سفره‌هاي زيرزميني سالانه حدود 20 سانتي‌متر در استان کاهش يابد. کاهش سطح منابع آبي زيرزميني سبب شده تا هم‌اينک هزار و 400 روستا در استان توسط آب و فاضلاب روستايي به صورت سيار آبرساني شوند. اين امر نشان مي‌دهد که به‌دليل برداشت‌هاي اضافه و غيرمجاز، سطح سفره‌ها پایين رفته و چاه‌هاي آب آشاميدني در بسياري از مناطق قابليت برداشت ندارند. پيش‌بيني براي 25 سال آينده نشان‌دهنده شرايط نامساعدي است و بايد سريع‌تر با کمک مردم و تمام دستگاه‌هاي اجرايي دست اندرکار، چاه‌هاي غيرمجاز بسته شود.
او بيان کرد: بايد توجه داشت که شرايط خشکسالي و کاهش نزولات آسماني در استان نيز سبب شده تا اين سفره‌ها تغذيه نشوند. معاون حفاظت و بهره‌برداري آب منطقه‌اي سيستان و بلوچستان افزود: حدود 92 درصد آب برداشتي از سفره‌هاي زيرزميني در بخش کشاورزي مصرف مي‌شود.
ساراني ادامه داد: در صورتي که تنها 15 درصد آب در حوزه کشاورزي صرفه‌جويي شود، مي‌توان نياز آب شرب استان را براي يک سال تأمين کرد. سيستان و بلوچستان داراي 43 محدوده و 48 دشت است که وضعيت پنج دشت آن در حالت بحراني از نظر منابع آب‌هاي زيرزميني قرار دارد. طرح احيا و تعادل‌بخشي منابع آب‌هاي زيرزميني هم‌اينک در پنج دشت که در وضعيت بحراني قرار داشته اجرا شده است.
معاون حفاظت و بهره‌برداري منابع آب شرکت سهامي آب منطقه‌اي سيستان و بلوچستان گفت: اين طرح يکي از مهم‌ترين طرح‌ها براي کنترل کامل منابع آب‌هاي زيرزميني استان در 20 سال آينده است. تقويت و استقرار گروه‌هاي بازرسي از منابع آب‌هاي زيرزميني، تجهيز چاه‌ها به کنتورهاي هوشمند، ايجاد سامانه پايش و بانک اطلاعاتي، ساماندهي شرکت‌هاي حفاري، خريد چاه‌هاي کم‌بازده کشاورزي، انجام مطالعات حفاظت از منابع آب‌هاي زيرزميني، کف‌شکني چاه‌هايي که در دشت‌هاي ممنوعه قرار دارند، استقرار مديريت مشارکت آب‌هاي زيرزميني با استفاده از تشکل‌هاي آب‌بران و مديريت کيفيت منابع آب‌هاي زيرزميني، از جمله مهم‌ترين اهداف طرح احيا و تعادل‌بخشي منابع آب‌هاي زيرزميني است.
او تصريح کرد: 15 پروژه در اين طرح مطرح شده که يکي از مهم‌ترين اين پروژه‌ها تعيين تکليف چاه‌هاي غيرمجاز است تا از تشديد کم‌آبي در سيستان و بلوچستان جلوگيري شود.
راهکار مقابله با خشکسالي مفرط
کارشناس کشاورزي سيستان و بلوچستان گفت: اين استان به‌دليل موقعيت جغرافيايي و آب‌وهواي متفاوت در بخش‌هاي مختلف خود توان پرورش محصولات متنوعي را دارد. مهدي رامرودي با اشاره به کاهش بارندگي‌ها ادامه داد: نمي‌توان با کاهش بارندگي دست از کشاورزي کشيد زيرا اقتصاد بسياري از مردم اين استان به کشاورزي وابسته بوده و بهترين راه براي ادامه فعاليت‌هاي کشاورزي تغيير الگوي کشت در استان است.
وي بيان کرد: کشت محصولات گلخانه‌اي نيز يکي ديگر از راهکارهاي مناسب به منظور استفاده بهينه از منابع آبي زيرزميني و وابستگي کمتر به نزولات آسماني است.
اين کارشناس کشاورزي گفت: کشاورزان سيستان و بلوچستان مي‌توانند با استفاده از آبياري قطره‌اي و ساير روش‌هاي هدفمند آبياري به توليدات بسيار خوبي دست يابند. دولت يازدهم به منظور توسعه بخش کشاورزي سيستان و بلوچستان با درنظرگرفتن نيازها و نوع فعاليت اقتصادي مردم، طرح عظيم آبرساني به 146 هزار هکتار از مزارع استان به وسيله لوله را در نظر گرفته که 46 هزار هکتار آن هم‌اينک در منطقه سيستان در شمال استان به‌دليل ضرورت منطقه در حال اجراست.
استاندار سيستان و بلوچستان نيز اظهار داشت: دولت براي استفاده بهينه از آب و خاک برنامه‌هاي مهمي در پيش‌رو دارد که اجراي 46 هزار هکتار آبياري نوين در منطقه سيستان و صد هزار هکتار در مناطق مختلف بلوچستان، بر همين مبنا طرح‌ريزي شده است.
علي اوسط‌هاشمي ادامه داد: اجرا و تکميل طرح انتقال آب با لوله به 46 هزار هکتار زمين در سيستان هزاران شغل ايجاد مي‌کند. وي افزود: از آنجايي که هدف از اجراي طرح آبياري نوين، ايجاد اشتغال و تأمين معيشت مردم سيستان است، اجراي اين طرح زمينه ايجاد ساير واحدهاي جانبي آن را نيز فراهم مي‌کند.
وي گفت: توسعه الگوهاي کشت و توجه به مبحث مهم صادرات و توليد محصولات باکيفيت و مطابق با نياز بازارهاي جهاني بايد در منطقه تقويت و از ظرفيت‌هاي موجود به درستي بهره گرفته شود. با توجه به تغييرات شديد ميزان بارندگي در سيستان و بلوچستان، تغيير الگوي کشت و استفاده از ابزار نوين آبياري نه‌تنها مي‌تواند کاهش بارندگي‌ها را جبران کند بلکه سبب مي‌شود بهره‌برداري از منابع آبي زيرزميني کاهش يابد.
گرچه سيستان‌و‌بلوچستان داراي منابع زيرزميني غني بوده اما برداشت بيش از حد درنهايت اين منابع را به زوال کشيده و براي نسل‌هاي بعدي و نيز شرايط زيست‌محيطي مشکلات فراواني ايجاد مي‌کند. بهتر است به‌جاي اقدامات بعدي، کمي به امر پيشگيري و فرهنگ‌سازي در جامعه رجوع شود و جلوي اين فرايند مخرب قبل از وقوع گرفته شود.
وجود چشمه‌ها نشان مي‌دهد در اين استان سفره‌هاي غني زيرزميني وجود دارد که حالا به‌دليل مصرف بيش از اندازه و وجود تعداد زياد چاه‌هاي مجاز و غيرمجاز و نيز برداشت بيش از حد آب از طريق اين چاه‌ها در چند سال اخير افت چشمگيري داشته است. وجود بيش از 6 هزار حلقه چاه غيرمجاز در سيستان و بلوچستان سبب افت چشمگير سطح آب سفره‌هاي زيرزمينی شده که در صورت ادامه روند برداشت غيرمجاز آب، اين امر سبب افزايش خشکي و بحران جدي بي‌آبي در این استان مي‌شود.
ساکنان بومي سراوان مي‌گويند که منبع اصلي آب اين شهر از دو قنات پرآب در بالادست شهر تأمين مي‌شود. بخش عمده اين آب براي کشاورزي در باغات و نخلستان‌هاي منطقه مصرف مي‌شود. حدود چهار سال است که آب اين قنات‌ها کاهش يافته و برخي از افراد آن را به زلزله اخير سراوان نسبت مي‌دهند، درحالي‌که به گفته کارشناسان اين امر به‌دليل برداشت بيش از حد و کاهش بارندگي‌ها طبيعي است. در اين منطقه تنها با حفر چاه‌هاي عميق مي‌توان به آبدهي طولاني‌مدت دست يافت.
برداشت غيرمجاز، عامل اصلي خشکي چاه‌ها و افت سفره‌ها
معاون حفاظت و بهره‌برداري آب منطقه‌اي سيستان‌و‌بلوچستان مي‌گويد: بيش از 6 هزار حلقه چاه غيرمجاز در اين استان وجود دارد که تأثير بسزايي در کاهش سطح سفره‌هاي زيرزميني دارند.
عباس ساراني افزود: هزار و 905 حلقه چاه غيرمجاز مشمول قانون قبل از سال 85 مي‌شود که بايد براي دريافت مجوز اقدام کنند و چهار هزار و 200 حلقه چاه غيرمجاز نيز مشمول اين قانون نبوده و بايد پلمب شوند. ظرفيت منابع آب‌هاي زيرزميني سيستان و بلوچستان يک ميليارد و 400 ميليون مترمکعب بوده، درحالي‌که آمارها حاکي از اين است که برداشت آب توسط چاه‌هاي مجاز و غيرمجاز حدود دو ميليارد مترمکعب از اين منابع است.
او گفت: ميزان مجاز و فني برداشت از اين منابع بايد 70 درصد ميزان کل آب باشد، درحالي‌که هم‌اينک برداشت از منابع آب زيرزميني از صد درصد هم بيشتر شده است. 350 ميليون مترمکعب از اين 600 ميليون مترمکعب اضافه‌برداشت توسط چاه‌هاي غيرمجاز و بقيه اضافه‌برداشت‌ها از طريق چاه‌هاي مجاز انجام مي‌شود.
معاون حفاظت و بهره‌برداري آب منطقه‌اي سيستان و بلوچستان ادامه داد: اين اضافه‌برداشت‌ها سبب شده تا سطح سفره‌هاي زيرزميني سالانه حدود 20 سانتي‌متر در استان کاهش يابد. کاهش سطح منابع آبي زيرزميني سبب شده تا هم‌اينک هزار و 400 روستا در استان توسط آب و فاضلاب روستايي به صورت سيار آبرساني شوند. اين امر نشان مي‌دهد که به‌دليل برداشت‌هاي اضافه و غيرمجاز، سطح سفره‌ها پایين رفته و چاه‌هاي آب آشاميدني در بسياري از مناطق قابليت برداشت ندارند. پيش‌بيني براي 25 سال آينده نشان‌دهنده شرايط نامساعدي است و بايد سريع‌تر با کمک مردم و تمام دستگاه‌هاي اجرايي دست اندرکار، چاه‌هاي غيرمجاز بسته شود.
او بيان کرد: بايد توجه داشت که شرايط خشکسالي و کاهش نزولات آسماني در استان نيز سبب شده تا اين سفره‌ها تغذيه نشوند. معاون حفاظت و بهره‌برداري آب منطقه‌اي سيستان و بلوچستان افزود: حدود 92 درصد آب برداشتي از سفره‌هاي زيرزميني در بخش کشاورزي مصرف مي‌شود.
ساراني ادامه داد: در صورتي که تنها 15 درصد آب در حوزه کشاورزي صرفه‌جويي شود، مي‌توان نياز آب شرب استان را براي يک سال تأمين کرد. سيستان و بلوچستان داراي 43 محدوده و 48 دشت است که وضعيت پنج دشت آن در حالت بحراني از نظر منابع آب‌هاي زيرزميني قرار دارد. طرح احيا و تعادل‌بخشي منابع آب‌هاي زيرزميني هم‌اينک در پنج دشت که در وضعيت بحراني قرار داشته اجرا شده است.
معاون حفاظت و بهره‌برداري منابع آب شرکت سهامي آب منطقه‌اي سيستان و بلوچستان گفت: اين طرح يکي از مهم‌ترين طرح‌ها براي کنترل کامل منابع آب‌هاي زيرزميني استان در 20 سال آينده است. تقويت و استقرار گروه‌هاي بازرسي از منابع آب‌هاي زيرزميني، تجهيز چاه‌ها به کنتورهاي هوشمند، ايجاد سامانه پايش و بانک اطلاعاتي، ساماندهي شرکت‌هاي حفاري، خريد چاه‌هاي کم‌بازده کشاورزي، انجام مطالعات حفاظت از منابع آب‌هاي زيرزميني، کف‌شکني چاه‌هايي که در دشت‌هاي ممنوعه قرار دارند، استقرار مديريت مشارکت آب‌هاي زيرزميني با استفاده از تشکل‌هاي آب‌بران و مديريت کيفيت منابع آب‌هاي زيرزميني، از جمله مهم‌ترين اهداف طرح احيا و تعادل‌بخشي منابع آب‌هاي زيرزميني است.
او تصريح کرد: 15 پروژه در اين طرح مطرح شده که يکي از مهم‌ترين اين پروژه‌ها تعيين تکليف چاه‌هاي غيرمجاز است تا از تشديد کم‌آبي در سيستان و بلوچستان جلوگيري شود.
راهکار مقابله با خشکسالي مفرط
کارشناس کشاورزي سيستان و بلوچستان گفت: اين استان به‌دليل موقعيت جغرافيايي و آب‌وهواي متفاوت در بخش‌هاي مختلف خود توان پرورش محصولات متنوعي را دارد. مهدي رامرودي با اشاره به کاهش بارندگي‌ها ادامه داد: نمي‌توان با کاهش بارندگي دست از کشاورزي کشيد زيرا اقتصاد بسياري از مردم اين استان به کشاورزي وابسته بوده و بهترين راه براي ادامه فعاليت‌هاي کشاورزي تغيير الگوي کشت در استان است.
وي بيان کرد: کشت محصولات گلخانه‌اي نيز يکي ديگر از راهکارهاي مناسب به منظور استفاده بهينه از منابع آبي زيرزميني و وابستگي کمتر به نزولات آسماني است.
اين کارشناس کشاورزي گفت: کشاورزان سيستان و بلوچستان مي‌توانند با استفاده از آبياري قطره‌اي و ساير روش‌هاي هدفمند آبياري به توليدات بسيار خوبي دست يابند. دولت يازدهم به منظور توسعه بخش کشاورزي سيستان و بلوچستان با درنظرگرفتن نيازها و نوع فعاليت اقتصادي مردم، طرح عظيم آبرساني به 146 هزار هکتار از مزارع استان به وسيله لوله را در نظر گرفته که 46 هزار هکتار آن هم‌اينک در منطقه سيستان در شمال استان به‌دليل ضرورت منطقه در حال اجراست.
استاندار سيستان و بلوچستان نيز اظهار داشت: دولت براي استفاده بهينه از آب و خاک برنامه‌هاي مهمي در پيش‌رو دارد که اجراي 46 هزار هکتار آبياري نوين در منطقه سيستان و صد هزار هکتار در مناطق مختلف بلوچستان، بر همين مبنا طرح‌ريزي شده است.
علي اوسط‌هاشمي ادامه داد: اجرا و تکميل طرح انتقال آب با لوله به 46 هزار هکتار زمين در سيستان هزاران شغل ايجاد مي‌کند. وي افزود: از آنجايي که هدف از اجراي طرح آبياري نوين، ايجاد اشتغال و تأمين معيشت مردم سيستان است، اجراي اين طرح زمينه ايجاد ساير واحدهاي جانبي آن را نيز فراهم مي‌کند.
وي گفت: توسعه الگوهاي کشت و توجه به مبحث مهم صادرات و توليد محصولات باکيفيت و مطابق با نياز بازارهاي جهاني بايد در منطقه تقويت و از ظرفيت‌هاي موجود به درستي بهره گرفته شود. با توجه به تغييرات شديد ميزان بارندگي در سيستان و بلوچستان، تغيير الگوي کشت و استفاده از ابزار نوين آبياري نه‌تنها مي‌تواند کاهش بارندگي‌ها را جبران کند بلکه سبب مي‌شود بهره‌برداري از منابع آبي زيرزميني کاهش يابد.
گرچه سيستان‌و‌بلوچستان داراي منابع زيرزميني غني بوده اما برداشت بيش از حد درنهايت اين منابع را به زوال کشيده و براي نسل‌هاي بعدي و نيز شرايط زيست‌محيطي مشکلات فراواني ايجاد مي‌کند. بهتر است به‌جاي اقدامات بعدي، کمي به امر پيشگيري و فرهنگ‌سازي در جامعه رجوع شود و جلوي اين فرايند مخرب قبل از وقوع گرفته شود.
۱۳۹۵/۰۷/۱۲ ۱۱:۵۴
کلمات کلیدی : سیستان و بلوچستان، کم آبی ، خشکسالی
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
