۹ آگوست ۲۰۱۶، سن پترزبورگ، فلاش دوربين خبرنگاران و تجديدديدار دو رييسجمهور پس از يك سال. رجب طيب اردوغان به زادگاه ولاديمير پوتين، رييسجمهور روسيه رفت.
به گزارش اعتماد، سرتيتر خبرهاي پيرامون اين ديدار چندان خوشايند نيست: «روسيه، دروازهاي براي انتقامگيري از غرب، نگاه نگران غرب به سفر اردوغان به روسيه، امريكا بدعهدي ميكند، روسيه جبران؟» اردوغان براي نخستينبار در يك ماه حساس تركيه خاك وطنش را ترك كرده است و براي نخستينبار از زماني كه تركها جنگندهاي روس در مرز با سوريه را هدف قرار دادند، چشم در چشم پوتين شده است. آمده است تا از حجم تنشها بكاهد و شيشه شكسته شده را مرمت كند. خنجري كه پوتين گفت تركها از پشت به روسيه زدهاند اكنون غلاف شده است. روسيه و تركيه هنوز هم از دو سوي متفاوت در ميدان نبرد سوريه حمايت ميكنند اما اتفاقهاي اخير تركيه را منعطفتر از قبل كرده است. هدف قرار گرفتن جنگنده روس و كشته شدن خلبان آن كافي بود تا تحريمهاي روسها بر مواد غذايي تركيه آغاز شود، توريستهاي روس به تركيه سفر نكنند و كمپانيهاي ترك با علامت ورود ممنوع به بازار روسيه روبه رو شوند.
ترميم رابطه از يك نامه شروع شد: ماه ژوئن بود كه اردوغان تصميم گرفت سكان بازي را بچرخاند و نامه عذرخواهي را نوشت. اردوغان كه پيش از اين گفته بود كساني كه حريم هوايي ما را نقض كردند بايد عذرخواهي كنند، اينبار پيشقدم شد.
همان نامه مقدمهاي شد براي ديدار دو رييسجمهور در سنپترزبورگ. پس از فلاشهاي پياپي خبرنگاران درهاي اتاق ملاقات بسته شد. پوتين سخنان خود را با ابراز خرسندي از ديدار دوباره اردوغان آغاز كرد و اين حضور وي را به تعهد تركيه براي احياي رابطه با روسيه تعبير كرد. پوتين در ادامه افزود: با وجود شرايط سخت داخلي، ديدار شما از روسيه نشان ميدهد كه همه ما بهدنبال تداوم گفتوگو و احياي رابطه در راستاي تامين منافع مردم تركيه و روسيه هستيم.
به گزارش واشنگتن پست، پوتين اميدوار است در سايه تنشزدايي از رابطه با تركيه بتواند پروژههاي اقتصادي مهم از جمله انتقال گاز طبيعي به تركيه را پيش ببرد و البته دست روسيه در معادلات سوريه را هم بالاتر ببرد. اردوغان در سخنان مقدماتي خود دو بار از پوتين براي دعوت به روسيه قدرداني كرد و تاكيد كرد كه همكاري ميان دو كشور بايد به نفع كل منطقه تمام شود.
وي در ادامه افزود: «منطقه از ما انتظارهاي سياسي دارد. من معتقد هستم كه همراهي و اتحاد ما ميتواند به حل بحرانها و مشكلات منطقهاي منتهي شود.» اردوغان در ادامه يادآوري كرد كه پوتين يكي از نخستين رهبراني بود كه پس از كودتاي ۱۵ جولاي با وي تماس گرفت و حمايت خود از دولت اردوغان را اعلام كرد. اردوغان تاييد كرد كه اين تماس به وي، همكاران او و مردم تركيه در شب كودتا اميدواري داد. پوتين نيز با اشاره به شب كودتا اعلام كرد كه موضع اوليه روسيه مخالفت با هرگونه اقدام خلاف قانون اساسي در كشورها است.
واشنگتن پست در تحليلي از سفر اردوغان به روسيه مينويسد: رييسجمهور تركيه اميدوار است كه با اين سفر بتواند از كارت روسيه براي تقويت موضع خود در رابطه با امريكا و اتحاديه اروپا استفاده كند. اردوغان در يك ماه اخير بارها واشنگتن و بروكسل را به تعلل در حمايت از خود در جريان كودتاي نافرجام متهم كرده است.
برهمين اساس ديدار روز سهشنبه با پوتين به وي اين فرصت را داد تا به هر دو طرف مقابل خود اين هشدار را بدهد كه تركيه ميتواند در زمين روسيه و به نفع روسيه بازي كند. روسيهاي كه غرب آن را وزنه رقيب خود در معادلههاي منطقهاي ميداند. تركيه از شب كودتا تا به امروز اصرار دارد كه امريكا بايد فتحالله گولن، روحاني ترك كه در امريكا پناه گرفته را به اتهام دخالت در شكلگيري كودتا به آنكارا تحويل بدهد. امريكاييها تاكنون موضع مشخصي در خصوص اين درخواست نداشتهاند.
سفر اردوغان به روسيه ميتواند بر سه حوزه روابط تجاري و اقتصادي دو كشور، پروژههاي انرژي مشترك و امنيت منطقهاي به خصوص مساله سوريه تاثيرگذار باشد. تركيه اميدوار است كه با اين آشتي بتواند صنعت توريسم خود را كه به دليل ناامنيها با افت بسياري روبه رو بوده ترميم كند و به روياي خود براي تبديل شدن به هاباگار طبيعي در اروپا هم جامه عمل بپوشاند. با وجود لبخندهايي كه دو طرف پس از يك سال پرتنش در رابطه، تحويل دوربينها دادند اما به نظر ميرسد كه در پشت درهاي بسته بحثهاي سنگيني هم صورت خواهد گرفت. دوطرف احتمالا هنوز در خصوص سوريه اختلافهاي فاحشي با هم دارند و همين اختلافهاي بازيگران منطقهاي و فرامنطقهاي است كه بر عمر بحران در سوريه ميافزايد.
پيش از اين سفر نيز اردوغان با تعداد قابل توجهي از رسانههاي روسي گفتوگو كرد. وي در گفتوگوي مفصلي با ايتارتاس بار ديگر بشار اسد، رييسجمهور سوريه را عامل كشته شدن ۶۰۰ هزار سوري خواند و گفت: ما خواهان فروپاشي سوريه نيستيم اما كنارهگيري بشار اسد را خواهانيم. من صادقانه ميگويم كه اصولا روسيه مهمترين و كليديترين بازيگر در ايجاد صلح در سوريه است. من معتقدم كه مساله سوريه بايد با كمك و اقدام دوجانبه روسيه وتركيه حل وفصل شود.
من قبلا نيز به ولاديمير پوتين گفتهام هنگامي كه لازم باشد ما حتي ايران را نيز در اين مذاكرات وارد خواهيم كرد و ما ميتوانيم از قطر، عربستان و امريكا نيز دعوت كنيم. در اين زمينه ما ميتوانيم يك حلقه بزرگ شركتكنندگان مذاكرات صلح سوريه را تشكيل دهيم. در غير اين صورت روسيه و تركيه با توجه به اينكه ما ۹۵۰ كيلومتر مرز مشترك با سوريه داريم كساني هستند كه ميتوانند بدون نقض حاكميت سوريه دست به اقداماتي بزنند.
تحليلگران مسائل منطقه اعتقاد دارند كه ترميم رابطه اقتصادي و تجاري ميتواند نتيجه زودبازده اين ديدار باشد اما نميتوان انتظار داشت كه مواضع دو طرف در خصوص پروندههاي منطقهاي با يك ديدار آنهم با توجه به پيچيدهتر شدن اوضاع در سوريه ناگهان تغيير يا دچار همسويي جدي شود.