کد مطلب: 507037
چالش های محمدبن سلمان برای تصدی پادشاهی عربستان
تاریخ انتشار : پنجشنبه ۹ شهريور ۱۳۹۶ ساعت ۱۹:۳۰
«شاهزاده سلمان تا پیش از ولیعهد شدن برای اسراییل و آمریکا بخاطر موضع قاطع او علیه ایران، بشارتی خوب بود و این موضع گیری او را به یک شریک راهبردی برای اسراییل مبدل می کند.»
این بخشی از گزارش روزنامه صهیونیستی هاآرتص پیرامون تمجید از محمد بن سلمان است.
با دستور رسمی ملک سلمان، پسرش محمد سلمان به عنوان ولیعهد جدید عربستان انتخاب شد و محمد بن نایف برادرزاده خود را از این سمت برکنار کرد. به گفته میدل ایست آی در صورتی که همه منتظر یک کودتا در قطر بودند اما کودتا در درون عربستان روی داد. این اولین بار در تاریخ عربستان سعودی است که ولیعهدی از فرزندان پادشاه انتخاب می شود. این در حالی است که در گذشته ولیعهدی از در میان برادران آل سعود جریان داشته است.
طنین: تارنمای البدیل طی گزارشی در مورد محمد بن سلمان می نویسد:«وی مدت کوتاهی که در سمت های بالای حکومتی قرار داشت نشان داد شخصی جنگ سالار است که در بحران ها و روابط با کشورهای جهان بویی از دیپلماسی نبرده است. سن کم و بی تجربه بودن او عربستان را در لغزشگاه ها و باتلاق های بسیاری وارد کرده است. او در عرصه سیاسی شخصی بی تجربه است. این موضوع سبب شده است که اوضاع داخلی و خارجی عربستان به سوی شرایطی ناگوار پیش رود. محمد بن سلمان با روی آوردن به قلدری در امور داخلی کشورهای همسایه دخالت کرد و به طور آشکار به فتنه مذهبی دامن زد. از زمانی که او به عنوان وزیر دفاع عربستان انتخاب شد شکاف میان بیشتر کشورهای عربی و عربستان افزاش یافته است. حتی بیشتر کشورهای غربی هم نگرانند پس از کنار رفتن سلمان بن عبدالعزیز از عرصه سیاسی، محمد بن سلمان بیشتر به سیاست های گستاخانه پناه ببرد.
چالش های داخلی محمدبن سلمان
با توجه به انتخاب محمد بن سلمان احتمالا وی در آینده وبرای رسیدن به منصب پادشاهی با چالش های متفاوتی در زمینه داخلی مواجه خواهد شد. این چالش ها را می توان در موارد زیر عنوان کرد:
نخست؛ تنش در خاندان آل سعود: انتخاب محمد سلمان به طور حتم مورد پذیرش سایر شاهزادگان سعودی قرار نخواهد داشت. به طور کلی چهار خانواده مهم در عربستان وجود دارد:
الف) اصلی ترین خانواده ی آل سعود، آل فیصل است؛ اینان نوادگان عبدالعزیز، پدر بزرگ فیصل بن ترکی هستند و تعداد اعضای آن بیش از ۴هزار نفر را شامل می شود. از زمان به قدرت رسیدن «فهد» در سال ۱۹۸۲م.، با نفوذترین شاخه ی آل فیصل، آل سدیری بود. این خانواده، همان خانواده ای است که فهد از آن است. در خاندان آل فیصل مهم ترین خانواده، خانواده ی سدیری است.
ب) دومین خاندان مهم آل سعود، آل ثنایان است؛ آل ثنایان بدان دلیل که از متحدین نزدیک آل سدیری هستند، از جایگاه مهمی در ساختار سیاسی عربستان برخوردارند. برخلاف خاندان آل فیصل که قدرت سیاسی و نظامی عربستان را در اختیار دارند، آل ثنایان جزو شاخه ی غیرنظامی آل سعود محسوب می شوند. آل ثنایان بخش دیگری از قدرت خود را از همبستگی سببی با خاندان شیخ العماء اخذ می کنند.
ج) سومین خاندان با نفوذ در خانواده ی آل سعود، خاندان آل جیلاوی است؛ اینان از نسل برادر فیصل بن ترکی، پدر بزرگ عبدالعزیز هستند. یکی از بارزترین اختلاف های درون خانوادگی، اختلافی است که بین آل جیلاوی و ۲ خاندان دیگر یعنی آل فیصل و آل ثنایان وجود دارد. اختلاف ها به سال های ۱۹۶۰م. بر می گردد که افرادی از این خاندان نسبت به سیاست و حکومت در عربستان اعتراض کردند و در این مسیر با گروه دیگری از شاهزادگان و علما برای سرنگونی حکومت آل فیصل متحد شدند. در اصل، آل جیلاوی معتقد بودند که بعد از ترور فیصل، نوبت آن هاست که سمت پادشاهی سعودی را بر عهده گیرند.
د) چهارمین خاندان درون آل سعود، آل کبیر نام دارد؛ اینان بر خلاف آل سدیری، آل ثنایان و آل جیلاوی که از نوادگان عبدالعزیز بودند، از نسل اولین عموزاده ی عبدالعزیز به نام سعود آل کبیر بودند. شاید به همین دلیل باشد که اصولاً شاهزادگان این خانواده هیچ گاه در ردیف نامزدی برای سمت جانشینی پادشاه قرار نگرفتند.
با توجه به کسب قدرت میان شاهزادگان سعودی در آینده نزدیک و در صورتی که محمد بن سلمان به سوی پادشاهی برود، با واکنش های مختلفی از سوی شاهزادگان سعودی مواجه خواهد شد. همان گونه که نزدیک به ۲۱ نفر از شاهزادگان سعودی در نامه ای به ملک سلمان مخالفت خود را با ولیعهدی محمد سلمان اعلام کرده بودند. حدود ۲۱ تن از شاهزادگان خاندان آل سعود در دفتر «مقرن بن عبدالعزیز» ولیعهد اسبق عربستان طوماری را امضا کرده اند که نسبت به اقدام های محمد بن سلمان برای رسیدن به ولیعهدی هشدار داده اند. آنان هشدار داده اند که ولیعهدی محمدبن سلمان می تواند شیرازه خاندان حاکم در عربستان را از هم بپاشد و آینده مبهمی را به دنبال داشته باشد. آنان این اقدام را مخالف نظام بیعت در خاندان حاکم به شمار آورده اند.
ناظران معتقدند در راس افراد ناراضی برادران سلمان بن عبدالعزیز از جمله «احمد»، «طلال» و «مقرن» و شاهزادگان نسل دوم از جمله «متعب بن عبدالله بن عبدالعزیز»، «عبدالعزیز» فرزند ملک «فهد» قرار دارند. افزون بر این افراد، شاهزادگان غیر مشهوری که در حاشیه قرار دارند نیز از این تغییر راضی نیستند. این مساله ای است که سبب شده است صف دشمنان سلمان بن عبدالعزیز و فرزندش محمد که همه قدرت را از آن خود کرده اند هر روز طولانی تر می شود.در نتیجه در صورتی که پادشاه فعلی عربستان بنابر هر دلیلی از سمت خود کنار برود، محمد بن سلمان با چالش بزرگی به نام شاهزداگان ناراضی مواجه خواهد شد.
دوم؛روحانیون وهابی پرنفوذ و قدرتمند: روحانیون وهابی مخالف هرگونه تغییر و تحول در ساختارهای سیاسی و اجتماعی و اقتصادی عربستان هستند. نشریه فرانسوی لیبراسیون در گزارشی می نویسد: ضرورت تغییرات اجتماعی برای مدرن کردن اقتصاد عربستان ضروری است.محمدبن سلمان در این راه با گروه بسیار پرقدرت و با نفوذ روحانیون وهابی مواجه است. بدون تردید، این گروه درباره انتصاب او به مقام ولیعهدی ابراز خوشحالی نکرده است. مشکلات عمده در زمینه های سیاسی و اجتماعی دوام و بقا ساختار سیاسی عربستان را با چالش روبرو کرده است. جلوگیری از وقوع انفجار بمب اجتماعی جوانان این کشور بزرگترین چالش ولیعهد جدید عربستان است.» بنابراین علاوه بر مبارزه محمد بن سلمان با شاهزادگان سعودی، وی روحانیون خشک مذهب وهابی را نیز در مقابل خود می بیند که قایل به هیچ گونه همراهی و همگامی با ولیعهد جدید در مسایل اجتماعی و سیاسی وی برای پادشاهی آینده عربستان نیستند.
سوم؛ مسایل اقتصادی: در این حوزه محمد بن سلمان با دو چالش اساسی در آینده روبرو خواهد بود: یکی بحث فروش نفت و دوم بیکاری فزاینده در میان جوانان عربستانی است. در حال حاضر بیش از ۷۰ درصد مشاغل عربستان دولتی است. نرخ بیکاری ۱۲ درصد و در میان جوانان ۳۰ درصد است. این عوامل مسبب مهمی در پیوستن جوانان به گروه های تروریستی به وجود خواهد آورد که این امر نیز چالش های داخلی برای حکومت عربستان به وجود می آورد. از سوی دیگر قیمت نفت کاهش یافته و این امرمنجر به کاهش ۹۰ درصدی درآمدهای عربستان شده و اقتصاد این کشور را در شرایط نامطلوبی قرار داده است. فروش نفت عربستان در سال ۲۰۱۶، ۸۷ میلیارد دلار بوده است. این در حالی است که این درآمد نصف درآمدهای عربستان طی سال های گذشته است.
چهارم؛چالش های امنیتی: مسایل امنیتی یکی از برجسته ترین چالش های فراروی محمد بن سلمان است. این در شرایطی است که دستگاه امنیتی عربستان با خطر گروه های تکفیری مرتبط با داعش و القاعده دست و پنجه نرم می کند. همچنین جنگ علیه یمن نیز برای عربستان مایه نگرانی شده است. این جنگ گسترش گروه های افراط گرایی در یمن را به دنبال داشته است که عربستان را نیز تهدید خواهد کرد.
ارزیابی نهایی
اگرچه انتصاب محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد جدید عربستان بدون تنش خاصی صورت گرفت، اما این امر نشان از آتش زیر خاکستر در خانواده های حاکم آل سعود است و ولیعهد جدید نیز با چالش های مختلفی در زمینه داخلی مواجه خواهد بود. محمد بن سلمان برای همراهی شاهزادگان سعودی کار سختی را در پیش رو دارد و انحصار قدرت در خانوانده سلمان را بر نمی تابند.
این بخشی از گزارش روزنامه صهیونیستی هاآرتص پیرامون تمجید از محمد بن سلمان است.
با دستور رسمی ملک سلمان، پسرش محمد سلمان به عنوان ولیعهد جدید عربستان انتخاب شد و محمد بن نایف برادرزاده خود را از این سمت برکنار کرد. به گفته میدل ایست آی در صورتی که همه منتظر یک کودتا در قطر بودند اما کودتا در درون عربستان روی داد. این اولین بار در تاریخ عربستان سعودی است که ولیعهدی از فرزندان پادشاه انتخاب می شود. این در حالی است که در گذشته ولیعهدی از در میان برادران آل سعود جریان داشته است.
طنین: تارنمای البدیل طی گزارشی در مورد محمد بن سلمان می نویسد:«وی مدت کوتاهی که در سمت های بالای حکومتی قرار داشت نشان داد شخصی جنگ سالار است که در بحران ها و روابط با کشورهای جهان بویی از دیپلماسی نبرده است. سن کم و بی تجربه بودن او عربستان را در لغزشگاه ها و باتلاق های بسیاری وارد کرده است. او در عرصه سیاسی شخصی بی تجربه است. این موضوع سبب شده است که اوضاع داخلی و خارجی عربستان به سوی شرایطی ناگوار پیش رود. محمد بن سلمان با روی آوردن به قلدری در امور داخلی کشورهای همسایه دخالت کرد و به طور آشکار به فتنه مذهبی دامن زد. از زمانی که او به عنوان وزیر دفاع عربستان انتخاب شد شکاف میان بیشتر کشورهای عربی و عربستان افزاش یافته است. حتی بیشتر کشورهای غربی هم نگرانند پس از کنار رفتن سلمان بن عبدالعزیز از عرصه سیاسی، محمد بن سلمان بیشتر به سیاست های گستاخانه پناه ببرد.
چالش های داخلی محمدبن سلمان
با توجه به انتخاب محمد بن سلمان احتمالا وی در آینده وبرای رسیدن به منصب پادشاهی با چالش های متفاوتی در زمینه داخلی مواجه خواهد شد. این چالش ها را می توان در موارد زیر عنوان کرد:
نخست؛ تنش در خاندان آل سعود: انتخاب محمد سلمان به طور حتم مورد پذیرش سایر شاهزادگان سعودی قرار نخواهد داشت. به طور کلی چهار خانواده مهم در عربستان وجود دارد:
الف) اصلی ترین خانواده ی آل سعود، آل فیصل است؛ اینان نوادگان عبدالعزیز، پدر بزرگ فیصل بن ترکی هستند و تعداد اعضای آن بیش از ۴هزار نفر را شامل می شود. از زمان به قدرت رسیدن «فهد» در سال ۱۹۸۲م.، با نفوذترین شاخه ی آل فیصل، آل سدیری بود. این خانواده، همان خانواده ای است که فهد از آن است. در خاندان آل فیصل مهم ترین خانواده، خانواده ی سدیری است.
ب) دومین خاندان مهم آل سعود، آل ثنایان است؛ آل ثنایان بدان دلیل که از متحدین نزدیک آل سدیری هستند، از جایگاه مهمی در ساختار سیاسی عربستان برخوردارند. برخلاف خاندان آل فیصل که قدرت سیاسی و نظامی عربستان را در اختیار دارند، آل ثنایان جزو شاخه ی غیرنظامی آل سعود محسوب می شوند. آل ثنایان بخش دیگری از قدرت خود را از همبستگی سببی با خاندان شیخ العماء اخذ می کنند.
ج) سومین خاندان با نفوذ در خانواده ی آل سعود، خاندان آل جیلاوی است؛ اینان از نسل برادر فیصل بن ترکی، پدر بزرگ عبدالعزیز هستند. یکی از بارزترین اختلاف های درون خانوادگی، اختلافی است که بین آل جیلاوی و ۲ خاندان دیگر یعنی آل فیصل و آل ثنایان وجود دارد. اختلاف ها به سال های ۱۹۶۰م. بر می گردد که افرادی از این خاندان نسبت به سیاست و حکومت در عربستان اعتراض کردند و در این مسیر با گروه دیگری از شاهزادگان و علما برای سرنگونی حکومت آل فیصل متحد شدند. در اصل، آل جیلاوی معتقد بودند که بعد از ترور فیصل، نوبت آن هاست که سمت پادشاهی سعودی را بر عهده گیرند.
د) چهارمین خاندان درون آل سعود، آل کبیر نام دارد؛ اینان بر خلاف آل سدیری، آل ثنایان و آل جیلاوی که از نوادگان عبدالعزیز بودند، از نسل اولین عموزاده ی عبدالعزیز به نام سعود آل کبیر بودند. شاید به همین دلیل باشد که اصولاً شاهزادگان این خانواده هیچ گاه در ردیف نامزدی برای سمت جانشینی پادشاه قرار نگرفتند.
با توجه به کسب قدرت میان شاهزادگان سعودی در آینده نزدیک و در صورتی که محمد بن سلمان به سوی پادشاهی برود، با واکنش های مختلفی از سوی شاهزادگان سعودی مواجه خواهد شد. همان گونه که نزدیک به ۲۱ نفر از شاهزادگان سعودی در نامه ای به ملک سلمان مخالفت خود را با ولیعهدی محمد سلمان اعلام کرده بودند. حدود ۲۱ تن از شاهزادگان خاندان آل سعود در دفتر «مقرن بن عبدالعزیز» ولیعهد اسبق عربستان طوماری را امضا کرده اند که نسبت به اقدام های محمد بن سلمان برای رسیدن به ولیعهدی هشدار داده اند. آنان هشدار داده اند که ولیعهدی محمدبن سلمان می تواند شیرازه خاندان حاکم در عربستان را از هم بپاشد و آینده مبهمی را به دنبال داشته باشد. آنان این اقدام را مخالف نظام بیعت در خاندان حاکم به شمار آورده اند.
ناظران معتقدند در راس افراد ناراضی برادران سلمان بن عبدالعزیز از جمله «احمد»، «طلال» و «مقرن» و شاهزادگان نسل دوم از جمله «متعب بن عبدالله بن عبدالعزیز»، «عبدالعزیز» فرزند ملک «فهد» قرار دارند. افزون بر این افراد، شاهزادگان غیر مشهوری که در حاشیه قرار دارند نیز از این تغییر راضی نیستند. این مساله ای است که سبب شده است صف دشمنان سلمان بن عبدالعزیز و فرزندش محمد که همه قدرت را از آن خود کرده اند هر روز طولانی تر می شود.در نتیجه در صورتی که پادشاه فعلی عربستان بنابر هر دلیلی از سمت خود کنار برود، محمد بن سلمان با چالش بزرگی به نام شاهزداگان ناراضی مواجه خواهد شد.
دوم؛روحانیون وهابی پرنفوذ و قدرتمند: روحانیون وهابی مخالف هرگونه تغییر و تحول در ساختارهای سیاسی و اجتماعی و اقتصادی عربستان هستند. نشریه فرانسوی لیبراسیون در گزارشی می نویسد: ضرورت تغییرات اجتماعی برای مدرن کردن اقتصاد عربستان ضروری است.محمدبن سلمان در این راه با گروه بسیار پرقدرت و با نفوذ روحانیون وهابی مواجه است. بدون تردید، این گروه درباره انتصاب او به مقام ولیعهدی ابراز خوشحالی نکرده است. مشکلات عمده در زمینه های سیاسی و اجتماعی دوام و بقا ساختار سیاسی عربستان را با چالش روبرو کرده است. جلوگیری از وقوع انفجار بمب اجتماعی جوانان این کشور بزرگترین چالش ولیعهد جدید عربستان است.» بنابراین علاوه بر مبارزه محمد بن سلمان با شاهزادگان سعودی، وی روحانیون خشک مذهب وهابی را نیز در مقابل خود می بیند که قایل به هیچ گونه همراهی و همگامی با ولیعهد جدید در مسایل اجتماعی و سیاسی وی برای پادشاهی آینده عربستان نیستند.
سوم؛ مسایل اقتصادی: در این حوزه محمد بن سلمان با دو چالش اساسی در آینده روبرو خواهد بود: یکی بحث فروش نفت و دوم بیکاری فزاینده در میان جوانان عربستانی است. در حال حاضر بیش از ۷۰ درصد مشاغل عربستان دولتی است. نرخ بیکاری ۱۲ درصد و در میان جوانان ۳۰ درصد است. این عوامل مسبب مهمی در پیوستن جوانان به گروه های تروریستی به وجود خواهد آورد که این امر نیز چالش های داخلی برای حکومت عربستان به وجود می آورد. از سوی دیگر قیمت نفت کاهش یافته و این امرمنجر به کاهش ۹۰ درصدی درآمدهای عربستان شده و اقتصاد این کشور را در شرایط نامطلوبی قرار داده است. فروش نفت عربستان در سال ۲۰۱۶، ۸۷ میلیارد دلار بوده است. این در حالی است که این درآمد نصف درآمدهای عربستان طی سال های گذشته است.
چهارم؛چالش های امنیتی: مسایل امنیتی یکی از برجسته ترین چالش های فراروی محمد بن سلمان است. این در شرایطی است که دستگاه امنیتی عربستان با خطر گروه های تکفیری مرتبط با داعش و القاعده دست و پنجه نرم می کند. همچنین جنگ علیه یمن نیز برای عربستان مایه نگرانی شده است. این جنگ گسترش گروه های افراط گرایی در یمن را به دنبال داشته است که عربستان را نیز تهدید خواهد کرد.
ارزیابی نهایی
اگرچه انتصاب محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد جدید عربستان بدون تنش خاصی صورت گرفت، اما این امر نشان از آتش زیر خاکستر در خانواده های حاکم آل سعود است و ولیعهد جدید نیز با چالش های مختلفی در زمینه داخلی مواجه خواهد بود. محمد بن سلمان برای همراهی شاهزادگان سعودی کار سختی را در پیش رو دارد و انحصار قدرت در خانوانده سلمان را بر نمی تابند.
کلمات کلیدی : محمد بن سلمان + ولیعهد عربستان + آل سعود+کودتا
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
