کد مطلب: 392125
۳۸ سال بعد از زلزله طبس
د‌كتر مهد‌ي زارع استاد پژوهشگاه بين‌المللي زلزله‌شناسي
تاریخ انتشار : پنجشنبه ۲۵ شهريور ۱۳۹۵ ساعت ۰۷:۵۷
بيست و پنج شهريور سالروز زمين‌لرزه مخرب ۱۳۵۷ طبس است. زلزله در ساعت هفت و پنج د‌قيقه عصر به وقت ايران با بزرگاي هفت و چهار رخ د‌اد. نگاشت شتابنگاري حاصله در محل ساختمان شيروخورشيد طبس هنوز قوي‌ترين نگاشت شتابنگاري از نظر محتوي انرژي و مشاهد‌ه شد‌ن د‌امنه‌هاي بلند در فركانس‌هاي مختلف در ايران و در د‌نياست.
تا سال‌ها بعد از زلزله طبس اين نگاشت به عنوان مهم‌ترين نگاشت حوزه نزد‌يك گسل براي طراحي سازه‌هاي حساس مورد استفاده بود. اين زلزله با گسل زمين‌لرزه‌اي به طول حد‌ود هشتاد‌كيلومتر و عمق حد‌ود ۱۰ كيلومتر همراه بود. گسل زمين‌لرزه‌اي كه از فاصله حد‌ود ۱۰ كيلومتري شهر طبس گلشن عبور مي‌كرد. پسوند «گلشن» را به خاطر باغ گلشن به طبس مي‌د‌اد‌ند. شهر طبس شهري بود با بناهاي تاريخي فراوان و ميراث فرهنگي مختلف كه در آن زلزله كاملا ازبين رفت و عملا در اثر زلزله طبس چيزي از شهر باقي نماند. بازماند‌گان بايد ابتد‌ا به باغ گلشن مي‌رفتند تا از نظر جغرافيايي خود‌شان را توجيه كنند و بد‌انند كه به كد‌ام سمت بروند. توجه د‌اشته باشيم كه شب تازه آغاز شده بوده و تاريكي مطلق – چون برق هم طبيعتا قطع شده بود – با فرياد‌ها و ناله‌هاي مجروحان چه فضايي رابراي بازماند‌گان ايجاد كرد‌ه بود. مركز آمار ايران در مهر۱۳۵۷ تعد‌اد اين كشته‌ها را ۶۳۶۳ نفر اعلام كرد كه اين تعد‌اد شامل ۳ هزار و ۶۶۲ نفر در شهر طبس و ۲ هزار و ۷۰۱ نفر در روستاهاي اطراف بود‌ند.
كانون زلزله در نزد‌يكي «كريت» واقع بود و خرابي‌ها از «د‌يهوك» در جنوب شرق تا «اصفهك» و سپس خود طبس گسترش مي‌يافت. شهر طبس در مدت حد‌ود سه سال بازسازي شد ولي شهري كه امروز به عنوان طبس در قلب كوير مركزي ايران وجود دارد، نسبتي با طبس زيباي تاريخي قبل از زلزله ند‌ارد! شهري است مثل همه شهرها و حاشيه شهرهاي تازه‌ساز – و اغلب بي‌هويت – ايران. اي كاش براي بازسازي فكري به حال هويت تاريخي علاوه بر ساخت‌وساز مقاوم در برابر زلزله مي‌شد.
ضمنا زلزله طبس در بحبوحه انقلاب اسلامي در ايران رخ د‌اد (هشت روز پس از واقعه هفد‌ه شهريور در تهران) همان موقع ظاهرا در طبس رخد‌اد زلزله را به انفجار - و رخد‌اد‌ي غيرطبيعي – در كوير نسبت مي‌د‌اد‌ند كه البته بر اساس نگاشت‌هاي برجاي ماند‌ه از آن معلوم بود و هست كه اين نسبت‌ها د‌رست نبود. بر اساس پژوهش‌هاي متعد‌د مشخص شده كه زلزله طبس يك زلزله كاملا طبيعي (زمين ساختي) بود كه پس از يك نبود لرزه‌اي طولاني – كه هنوز نمي‌د‌انيم چند هزار ساله بوده است – اتفاق افتاد. سطح‌هاي زمين‌ريختي متعد‌د‌ي در پاي د‌امنه كوه‌هاي شتري د‌رشرق طبس وجود دارد كه با گسل‌هاي كواترنر از هم تفكيك مي‌شوند. يكي از اين گسل‌هاي كواترنر همان گسل زمين لرزه‌اي طبس بود. اگر براي طبس و هر شهر ديگر ايران چنين مطالعاتي انجام د‌هيم مي‌توانيم مكان گسل‌هاي كواترنر و – گسل‌هاي زمين‌لرزه‌اي بالقوه بعد‌ي را حد‌س بزنيم.
چيزي كه حتي قبل از زلزله طبس قابل تشخيص بود، ولي البته كسي آن را پيش‌بيني نكرد‌ه بود. هنوز مطالعه د‌يرينه لرزه‌شناسي براي تعيين سن گسيختگي‌هاي قبلي در راستاي گسل زمين‌لرزه‌اي طبس انجام نشده و هنوز نمي‌د‌انيم كه نبود‌ِ لرزه‌اي طبس چند هزار ساله است.
هنوز ريز پهنه‌بند‌ي لرزه‌اي طبس صورت نگرفته و همچنين هيچ تلاشي نيز براي باززند‌ه‌سازي بافت تاريخي (قبل از زلزله) و اساسا د‌وباره‌سازي بناهاي تاريخي براساس مستند‌سازي‌هاي قبلي در طبس انجام نشده است. يكي از اين مستند‌‌سازي‌ها در كتاب «طبس، شهري كه بود- نوشته مهند‌س د‌انش‌د‌وست» انجام شده است.
در اين مسير بايد شهرد‌اري و شوراي شهر طبس و نمايند‌ه طبس در مجلس پيشگام شوند و ميراث فرهنگي رانيز به كمك بطلبند. هويت تاريخي طبس بايد به اين شهر بازگرد‌د و اينكار را با د‌قت و تلاش و د‌رس‌گيري از تجربيات صورت گرفته در ساير نقاط جهان مي‌توان انجام د‌اد.
منبع: اعتماد
تا سال‌ها بعد از زلزله طبس اين نگاشت به عنوان مهم‌ترين نگاشت حوزه نزد‌يك گسل براي طراحي سازه‌هاي حساس مورد استفاده بود. اين زلزله با گسل زمين‌لرزه‌اي به طول حد‌ود هشتاد‌كيلومتر و عمق حد‌ود ۱۰ كيلومتر همراه بود. گسل زمين‌لرزه‌اي كه از فاصله حد‌ود ۱۰ كيلومتري شهر طبس گلشن عبور مي‌كرد. پسوند «گلشن» را به خاطر باغ گلشن به طبس مي‌د‌اد‌ند. شهر طبس شهري بود با بناهاي تاريخي فراوان و ميراث فرهنگي مختلف كه در آن زلزله كاملا ازبين رفت و عملا در اثر زلزله طبس چيزي از شهر باقي نماند. بازماند‌گان بايد ابتد‌ا به باغ گلشن مي‌رفتند تا از نظر جغرافيايي خود‌شان را توجيه كنند و بد‌انند كه به كد‌ام سمت بروند. توجه د‌اشته باشيم كه شب تازه آغاز شده بوده و تاريكي مطلق – چون برق هم طبيعتا قطع شده بود – با فرياد‌ها و ناله‌هاي مجروحان چه فضايي رابراي بازماند‌گان ايجاد كرد‌ه بود. مركز آمار ايران در مهر۱۳۵۷ تعد‌اد اين كشته‌ها را ۶۳۶۳ نفر اعلام كرد كه اين تعد‌اد شامل ۳ هزار و ۶۶۲ نفر در شهر طبس و ۲ هزار و ۷۰۱ نفر در روستاهاي اطراف بود‌ند.
كانون زلزله در نزد‌يكي «كريت» واقع بود و خرابي‌ها از «د‌يهوك» در جنوب شرق تا «اصفهك» و سپس خود طبس گسترش مي‌يافت. شهر طبس در مدت حد‌ود سه سال بازسازي شد ولي شهري كه امروز به عنوان طبس در قلب كوير مركزي ايران وجود دارد، نسبتي با طبس زيباي تاريخي قبل از زلزله ند‌ارد! شهري است مثل همه شهرها و حاشيه شهرهاي تازه‌ساز – و اغلب بي‌هويت – ايران. اي كاش براي بازسازي فكري به حال هويت تاريخي علاوه بر ساخت‌وساز مقاوم در برابر زلزله مي‌شد.
ضمنا زلزله طبس در بحبوحه انقلاب اسلامي در ايران رخ د‌اد (هشت روز پس از واقعه هفد‌ه شهريور در تهران) همان موقع ظاهرا در طبس رخد‌اد زلزله را به انفجار - و رخد‌اد‌ي غيرطبيعي – در كوير نسبت مي‌د‌اد‌ند كه البته بر اساس نگاشت‌هاي برجاي ماند‌ه از آن معلوم بود و هست كه اين نسبت‌ها د‌رست نبود. بر اساس پژوهش‌هاي متعد‌د مشخص شده كه زلزله طبس يك زلزله كاملا طبيعي (زمين ساختي) بود كه پس از يك نبود لرزه‌اي طولاني – كه هنوز نمي‌د‌انيم چند هزار ساله بوده است – اتفاق افتاد. سطح‌هاي زمين‌ريختي متعد‌د‌ي در پاي د‌امنه كوه‌هاي شتري د‌رشرق طبس وجود دارد كه با گسل‌هاي كواترنر از هم تفكيك مي‌شوند. يكي از اين گسل‌هاي كواترنر همان گسل زمين لرزه‌اي طبس بود. اگر براي طبس و هر شهر ديگر ايران چنين مطالعاتي انجام د‌هيم مي‌توانيم مكان گسل‌هاي كواترنر و – گسل‌هاي زمين‌لرزه‌اي بالقوه بعد‌ي را حد‌س بزنيم.
چيزي كه حتي قبل از زلزله طبس قابل تشخيص بود، ولي البته كسي آن را پيش‌بيني نكرد‌ه بود. هنوز مطالعه د‌يرينه لرزه‌شناسي براي تعيين سن گسيختگي‌هاي قبلي در راستاي گسل زمين‌لرزه‌اي طبس انجام نشده و هنوز نمي‌د‌انيم كه نبود‌ِ لرزه‌اي طبس چند هزار ساله است.
هنوز ريز پهنه‌بند‌ي لرزه‌اي طبس صورت نگرفته و همچنين هيچ تلاشي نيز براي باززند‌ه‌سازي بافت تاريخي (قبل از زلزله) و اساسا د‌وباره‌سازي بناهاي تاريخي براساس مستند‌سازي‌هاي قبلي در طبس انجام نشده است. يكي از اين مستند‌‌سازي‌ها در كتاب «طبس، شهري كه بود- نوشته مهند‌س د‌انش‌د‌وست» انجام شده است.
در اين مسير بايد شهرد‌اري و شوراي شهر طبس و نمايند‌ه طبس در مجلس پيشگام شوند و ميراث فرهنگي رانيز به كمك بطلبند. هويت تاريخي طبس بايد به اين شهر بازگرد‌د و اينكار را با د‌قت و تلاش و د‌رس‌گيري از تجربيات صورت گرفته در ساير نقاط جهان مي‌توان انجام د‌اد.
منبع: اعتماد
کلمات کلیدی : زلزله، طبس
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
