حجتالاسلام و المسلمین دکتر ناصر رفیعی از وعاظ معروف و از جمله استادان معارف اسلامی در حوزه و دانشگاه است.
منبرهای او در شهرهای مختلف مورد استقبال است و سخنرانی های مستدل و مستندی دارد. در این گفت وگو به بیان ویژگی های منفی جامعه جاهلی در دوران بعثت و همچنین ویژگی مدیریت و موفقیت پیامبر در این جامعه پرداخته ایم. گفت وگوی خبرآنلاین را با استاد رفیعی می خوانید:
پیامبر به عنوان یک رهبر، جامعه ای را تحویل گرفت که در اوج گرفتاری ها و بدبختی ها بود. آیا پیام مبعث برای این جامعه قابل فهم بود؟ با چه مختصات و ویژگی هایی توانست این پیام را به مردم جاهل زمانه ابلاغ کند؟
پیامبر خاتم وقتی روز مبعث رسول خدا(ص) از غار حراء پایین آمدند با جامعهای روبرو بودند که بدترین سنتها، جاهلیتها، تعصبات و بتپرستی در آنها نهادینه شده بود. پیغمبر(ص) در جامعهای مبعوث شد که از لحاظ فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بدترین شرایط موجود را داشتند. پیامبر(ص) بر افرادی که هیچگونه سواد و فرهنگ نداشتند و اهل جنگ، خرافات و بی عفتی بودند، مدیریت کرد.
مبعث پیامبر(ص) روزی است که هزارهای ظلمت جهل، بداخلاقی، بتپرستی و ناسازگاری در جهان شکسته شد و این روز مادر و منشأ تمام اعیاد است و و منشأ همه مناسبتها محسوب میشود.
پیامبر(ص) جامعهای را تحویل گرفت که بتپرستی، نادیده گرفتن حقوق و زندهبهگور کردن دختران در آن وجود داشت اما بعد از ۲۳ جامعهای را تحویل داد که شهید تقدیم اسلام کرد. پیامبر(ص) خیلی مورد آزار قرار گرفت اما با رفتار خود تحولی ایجاد کرد که همان مردم آب وضوی ایشان را بهعنوان تبرک استفاده میکردند. تمام این حرفها در آیه ۱۵۷ سوره اعراف آمده که آورده شده است.
یکی از موضوعات مهمی که در حوزه بعثت پیامبر مطرح است چگونگی موفقیت و مدیریت پیامبر برای ترویج پیام اسلام در جامعه ای غیرعقلانی بود؟
خداوند متعال در آیه 15 سوره مبارکه شوری پنج رمز موفقیت آمیز مدیریت پیامبر(ص) در جامعه آن زمان را بیان میکند که مؤمنین برای موفقیت در زندگی باید این رمزها را در مدیریت خانواده، اداره، جامعه و کشور اجرایی کنند.
برای خدا کار کردن اولین رمز موفقیت پیامبر(ص) است. رسول اکرم(ص) آگاهانه و برای رضای خدا مردم را به دین مبین اسلام دعوت کردند و در واقع ایشان احیا کننده مکارم اخلاقی و انسانی برای بشریت و مردم آن دوران بودند.
پیامبر اسلام(ص) در مدیریتِ هدایت مردم صبر و استقامت پیش رو گرفتند. دومین رمز موفقیت پیامبر(ص) در دوران رسالت، صبر بود و هیچ پیامبری مانند پیامبر اسلام (ص) در راه ابلاغ رسالت، آزار و رنج ندید؛ ایشان به صورتهای «جسمی»، «روحی» و «اقتصادی» مورد آزار و اذیت منافقین و کفار قرار گرفتند.
مهمترین منبع و سند مکتوبی که شرایط این ابلاغ را تبیین کرده باشد کدام منبع مکتوب است؟
بهترین معرف برای پیامبر(ص) قرآن است که در این آیه ۱۰ویژگی پیامبر(ص) و ۴وظیفه مردم اشاره شده است. اوّلین ویژگی پیامبر(ص) رسولبودن است؛ یعنی وظیفه ابلاغ دین خدا را به مردم دارد؛ دومین ویژگی نبیبودن است؛ یعنی از طرف خداوند به پیامبر(ص) وحی شده است.
سومین ویژگی پیامبر(ص) «امی»، نه به معنای بیسواد بودن بلکه به معنی نیاز نبودن به علم است؛ زیرا خداوند آن علم را در اختیار ایشان قرار داده است.
وقتی از سخنان پیامبر(ص) ۱۳جلد کتاب منتشر شده است و ۱۸۵نامه سیاسی و اعتقادی درباره ایشان ذکر شده است، پس معنی «امی» بیسواد نیست.
چهارمین ویژگی این است که پیامبر (ص) یکدفعه ظاهر نشدهاند بلکه مژده آمدنشان در کتب آسمانی قبلی آمده است.
صفیه تعریف میکند وقتی پیامبر(ص) به رسالت مبعوث شدند عمویم رفت تحقیق کند تا ببیند این همان پیامبری است که مژده آمدنش در تورات آمده است.
وقتی عمویم به نزد پدرم بازگشت، گفت: این همان پیامبر است که در تورات آمده است. پدرم گفت: ما تا آخرین قطره خون نمیگذاریم که نبوت از آل اسحاق خارج شود. این فرد با پیامبر(ص) جنگید و کشته شد. بههمیندلیل، قرآن این افراد را به حمار تشبیه میکند.
داستان فردی مسیحی بهنام «أکثمبنصیفی» که پزشک، شاعر و تحصیلکرده بود، معروف است. وقتی شنید پیامبر مبعوث شده است، گفت به مدینه بروید و تحقیق کنید و نتایج را برایم بیاورید. این افراد خدمت رسول خدا رفتند و دیدند ایشان متواضع هستند، فقیر و غنی برایشان فرق نمیکند، در مجالس دایرهوار مینشیند، با مردم و در کنار مردم است.
روز آخر که میخواستند بروند گفتند ما آمده بودیم درباره شما تحقیق کنیم؛ میشود یکی از آیاتی که بر شما نازل شده است به ما بگویید تا برای أکثمبنصیفی بخوانیم؟ پیغمبر اکرم آیه ۹۰ سوره نحل را خواند. این افراد نزد «أکثمبنصیفی» رفتند و آیات را خواندند و او در مقابل مردم ایستاد و گفت: همه شما بروید و زود مسلمان شوید و این پیغمبر است، شک نکنید.
پیامبر ناگهانی نیامد و قبلاً نامش در تورات و انجیل آمده بود. از سوی دیگر حضرت محمد(ص) ۲۳ سال با فرهنگ بد این جامعه مبارزه کرد و با رفتار و خُلق الهی خویش، رذائل اخلاقی آنها را برچید تا آنجایی که همان مردم متعصب که به خاطر یک شتر چندین سال جنگ قبیلهای داشتند، خانههای خود را به یکدیگر انفاق کرده و در راه اسلام جانباز میشدند.
چرا بزرگان قائل به این هستند که عید مبعث عید معرفت است؟
عید مبعث که مادر همه اعیاد اسلامی است، از علم و اندیشه سخن می گوید، چراکه اولین آیاتی که در غار حراء بر جان رسول اکرم(ص) نازل شد درباره «علم» و «تعلم» است. پیامبر خاتم رسول مصطفی(ص) عقل الهی است و ما این عقلانیت دینی را از قرآن باید دریافت کنیم چراکه اهمیت و تاکید بر معرفت افزایی را شما در قرآن می بینید چنانکه بیش از 770 مرتبه، کلمه «علم» در قرآن آمده است.
معرفت دینی است که انسان را در به درک مدارج مختلف عرفانی می رساند و شما در آغاز کتب مختلف و مهم دینی مثل اصول کافی می بینید، فصل مهم به عقل مربوط می شود.