داخلی صفحه اجتماعی آرشيو يادداشت

مدیریت شهر اسلامی

بخش تعاملی الف - حمید زارع فارسانی

اشاره: مطلبی که می خوانید از سری یادداشت های بینندگان الف است و انتشار آن الزاما به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست. بینندگان الف می توانند با ارسال یادداشت خود، مطلب ذیل را تایید یا نقد کنند.

گفته می شود وجه تمایزی که یک حکومت اسلامی را از دیگر حکومت ها متمایز می کند چیزی است ورای ظاهر اسلامی که ممکن است ملت مسلمانی داشته باشد که تحت لوای آن حکومت به سر می برد. در واقع ظاهر مسلمانی با اینکه نشان دهنده ی عقاید و منش مکتب اسلام است اما در شهری که حاکمش خود مسلمان نباشد با استناد به ظاهر رفتار مردم نباید شهر را شهر مسلمانان تلقی کرد.

پس بدون شک باید بین برنامه های مدیریتی یک حاکم مسلم و غیر مسلمان تفاوت هایی غیر از اختلاف عقیده و دین را جست و جو کنیم. این توضیح به این معنا است که اگر یک حاکم مسلمان را جایگزین یک حاکم غیر مسلمان کنیم در صورتی که در اداره کردن و انجام وظایف مدیریتی شهر، غیر مسلمان بهتر از حاکم مسلمان عمل کند یا حتی توانایی هر دو به یک اندازه باشد، این تردید به وجود می آید که حرکت ما در این جابجایی بیهوده و لغو بوده است.

در اینجا باید گفت، آنچه که به عنوان وظیفه و تکلیف برای یک مدیر مسلمان چه در حیطه یک شهر یا حوزه های دیگر مطرح می شود این است که علاوه بر وظایفی که ذات آن مسؤلیت بر دوش این مدیر می گذارد، التزام داشتن به انجام وظایفی بزرگ تر و ارزشمند تر از آن نیز برای وی ضروری و لازم است. این ادعا در حوزه یک شهر به این معناست که یک شهردار مسلمان علاوه بر توانایی هایی که باید در مقام شهرداری، همچون زیبا سازی شهر داشته باشد، باید بتواند در جهت تبلیغ آرمان ها و ارزش های اسلامی در شهر و حوزه مسؤلیت خویش نیز گام بردارد و همچنین از عملیاتی کردن پروژه هایی که موجب کمرنگ شدن فرهنگ غنی اسلام می شوند جلوگیری کند تا جلوه شهر، همانند ساکنانش اسلامی شود.

به عنوان مثال در آیین اسلام توصیه شده است که گورستان ها خیلی دور از شهر ها ساخته نشوند و در خیلی از شهر های مسلمان نشین بزرگ همچون مدینه و نجف و ... نیز این اماکن در بخش های داخلی شهر ساخته شده اند تا عابرینی که از کنار گورستان ها عبور می کنند لحظه ای را به مرگ و آینده خویش تأمل کنند. اما امروزه چه اندازه این موضوع توسط شهرداران و مدیران شهری رعایت می شود؟ اگر از ساختن گورستان های امروزی در کیلومتر ها دور تر از شهر ها به بهانه ی کاهش ترافیک گلایه نکنیم و به هر دلیلی هم ساختن دیوار های بلند اطراف گورستان ها را توجیح کنیم کار به جایی می رسد که دقیقا همان جلو گورستان ها را زیر گذر می سازیم تا تحت هیچ شرایطی دیگر نتوانیم جایی را که دیر یا زود رهسپارش هستیم را مشاهده کنیم. همان کاری که در اصفهان و مقابل گورستان تاریخی تخت فولاد و گلزار شهدا انجام دادیم.

اگر بخواهیم ریز بینانه تر والبته عمیق تر به موضوع نگاه داشته باشیم، تصور داشته باشید انقلابی یا شورشی یا اعتراضی در یک شهر صورت بگیرد تا شهردار ملحدی از سمتش پایین کشیده شود و جای او مدیری مؤمن و مسلمان نشانده شود . بنا را بر این بگذارید که در برنامه ی هر دو مدیر قرار باشد فرهنگ سرا هایی جهت ارتقا فرهنگ شهروندان در محله های شهر ساخته شود. اگر فرض بر این باشد که در هر دو دسته فرهنگ سرا نیز خبری از آموزش فرهنگ های آسیب زننده به جامعه نباشد و حقیقتاً هر دو دسته قصد افزایش سطح فرهنگ جامعه را داشته باشند، ضرورت اعتراض و انقلاب مردم برای این تعویض را چگونه می توان توجیه نمود؟

پاسخ این سؤال بسیار ساده و در عین حال ارزشمند است. باید گفت یک مدیر معتقد به اسلام که مدیریت یک شهر مسلمان نشین را عهده دار است علاوه بر ساخت فرهنگ سرا مکلف است به گونه ای موقعیت مکان آن را انتخاب کند که بازخورد تأسیس آن در بین مردم موازی مساجد نباشد به بیان ساده تر فرهنگستان را نمیسازد که موازی و علیه مساجد رفتار کند بلکه آن را نزدیک مسجد محله تأسیس می کند تا با همراهی اهالی حقیقی فرهنگ، فرهنگ اسلامی آن گونه که شایسته است ترویج داده شود.

نکته مهمی را که باید در این تفکر مورد توجه قرار داد و خصوصاً نیاز است به چند سطر ابتدایی این یادداشت اضافه کرد این است که صرفاً اگر در ظاهر، شهردار یا حاکم یک شهر مسلمان نشین، مسلمان باشد، نباید نتیجه گرفت شهر اسلامی شده است. بلکه باید رفتار مدیریتی آن حاکم را مطالعه نمود. چرا که این امکان نیز وجود دارد که شهردار، در زندگی شخصی خود از مسلمین تراز اول باشد اما روزانه عده زیادی که در شهرِ تحت مدیریتش زندگی می کنند به واسطه سوء تدبیر او به گناه آلوده می شوند. از طرف دیگر نیز باید گفت تفاوت دو مدیر مسلمان و غیر مسلمان علی رغم آنچه که خیلی از مدیران ما تصور می کنند، این نیست که صرفاً شهر دار مسلمان هنگام اذان محل کارش را برای اقامه نماز ترک کند.