کد مطلب: 388563
نقدی بر سخن هاشمي رفسنجاني / از امنيت ملي غافل نشوید
محمدكاظم انبارلويي /14شهریور 95
تاریخ انتشار : يکشنبه ۱۴ شهريور ۱۳۹۵ ساعت ۱۶:۱۴
غفلت از امنيت ملي زيان‌هاي عظيمي خواهد داشت و جان و مال مردم و سرمايه كشور را به باد خواهد داد. امروز قدرت دفاعي كشور به یمن هوشمندي رهبر معظم انقلاب و هدايت‌هاي معظم له، لرزه بر اندام دشمن انداخته و آنها را از تعرض به خاك جمهوري اسلامي بازداشته است.
مقام معظم رهبري در ديدار فرماندهان قرارگاه پدافند ملي فرمودند: «دشمن حق دفاع براي ملت ما قائل نيست.» درك اين مفهوم در مذاكرات هسته‌اي و شگردهاي ديپلماتيك ما بايد ظهور پيدا مي‌كرد. شش كشور جهان به ويژه آمريكا خطاب به ملت ما مي‌گويند: ما براي حفظ امنيت خود بر انبوهي از سلاح‌هاي هسته‌اي تكيه زديم و حتي براي ترساندن مردم جهان در جنگ جهاني دوم عملاً در حمله به هيروشيما و ناكازاكي آن را به كار برديم. اما هيچ دولت ديگري حق ندارد براي دفاع از خود به سلاح هسته‌اي تكيه كند!
آمريكايي‌ها شديدترين تحريم‌هاي ظالمانه را عليه كره شمالي اعمال مي‌كنند، چرا كه در دكترين دفاعي آنها سلاح هسته‌اي همان جايگاه را دارد كه در دكترين تهاجمي آمريكا دارد!
ما چون بمب نمي‌خواستيم بسازيم تن به مذاكره داديم. آنها حالا كه به اهداف خود رسيده‌اند مي‌گويند در محدود كردن سلاح‌هاي موشكي همان مسير را طي كنيد. آنها قطعنامه های ظالمانه عليه جمهوري اسلامي را تجمیع کردند و تحريم‌ها را از مسائل هسته‌اي به مسائل موشكي تسري دادند و اين چیزی جز محصول غفلت ديپلماتيك دولت يازدهم نبود.
چند روز پيش مقام معظم رهبري در ديدار مسئولان و متخصصان وزارت دفاع فرمودند؛ «توان دفاعي و تهاجمي را افزايش دهيد تا زورگويان احساس تهديد كنند. با مذاكره نمي‌توان با آمريكا به تفاهم رسيد.» اين درك درست از فرصت‌ها و تهديدهايي است كه امنيت كشور با آن روبه روست.
دولت موقت در ابتداي انقلاب در حالي كه گرگ‌هاي جهان و شغال‌هاي منطقه‌اي براي دريدن ملت ايران دندان تيز مي‌كردند، مدت سربازي را به ۱۸ ماه تقلیل داد و در صدد پس دادن هواپيماهاي پيشرفته «اف ۱۶» به آمريكا برآمد. گويي با سقوط شاه و ظهور انقلاب اسلامي، با قدرت‌هاي جهاني و منطقه‌اي پسرخاله و دخترخاله شديم و هيچ تهديدي متوجه خاك ايران نيست!
در مدت كوتاهي كودتاي نوژه رخ داد و پس از آن عراق به پشتيباني آمريكا و لجستيك شوروي به ايران حمله كرد و ۱۲۰۰ كيلومترمربع از سرزمين الهي ما را در مدت كوتاهي تصرف كردند. ده ها هزار نفر به شهادت رسيدند، هزاران نفر به اسارت رفتند و صدها هزار مجروح جنگی زمينگير شدند و شهرها و روستاهاي فراواني ويران شد و امكانات اقتصادي عظيمي از بين رفت.
اگر يك دهم اين خسارات را صرف تجهيز نيروي نظامي و انتظامي می كرديم اين هزينه روي دست ملت باقي نمي‌ماند. امروز دشمن به خوبي درك كرده است اگر تهاجم كند ضربه محكمي مي‌خورد. توان نظامي ما امروز در سرزمين‌هاي اشغالي در جنگ ۳۳ روزه و ۵۵ روزه و... تست شده است.
قدرت نظامي ما امروز در عراق و سوريه و يمن توسط ياران انقلاب در خط مقاومت حفظ شده است. حتي در ديپلماسي نظامي توانسته‌ايم روسيه را در يك رابطه راهبردي همراه دكترين نظامي خود در منطقه كنيم. اگر اين هوشمندي‌ها نبود امروز داعش براي شهرهاي ايران والي تعيين مي‌كرد و نواميس ملت را براي جهاد نكاح به تاراج مي‌برد و همين‌ها را كه در ايران در آرزوي بازگشت آمريكا لحظه شماري مي‌كنند در صف سر بريدن‌ها و زنده‌سوزي‌ها و... قرار مي‌داد. غفلت از امنيت ملي گاهي از روی بي‌اطلاعي برخي مسئولان مي‌تواند خسارت‌هاي گذشته را تكرار كند.
آقاي هاشمي رفسنجاني اخيراً در يك اظهار نظر عجيب، آن هم در آستانه گراميداشت سالگرد دفاع مقدس گفته است: «اگر مي‌بينيد آلمان و ژاپن اين روزها محكم‌ترين اقتصاد دنيار را دارند، اينها بعد از جنگ جهاني دوم از اينكه نيروي نظامي داشته باشند محروم شدند. نيروهاي نظامي بيشترين خرج كشورهاي در حال جنگ را مي‌بردند و از اين رو با اين اقدام پول‌هايشان آزاد شد و دنبال كارهاي علمي و توليدي رفته و لذا ديگر آسيب‌پذير نيستند. اين راه در ايران باز شده است و مديران و دلسوزان و معلمان بايد وارد اين فضا شوند. مطمئن هستم دوره دوم دولت روحاني مي‌تواند ما را به آنجا برساند.» (۱)
چندي پيش هم در يك اظهار نظر غيرمسئولانه، آقاي هاشمي رفسنجاني گفته بود؛ «دنياي فردا دنيا گفتمان‌هاست نه موشك‌ها»! كه با واكنش نخبگان سياسي روبه رو شد. چرا ايشان از روي بي‌اطلاعي چنين نظري را مي‌دهد؟ آلمان و ژاپن امروز تا ساخت بمب هسته‌اي فقط چند ساعت فاصله دارند كه در موقع مقتضي حتماً اين كار را خواهند كرد. ژاپن با ۴۱ ميليارد دلار بودجه دفاعي و آلمان با ۷/۳۶ ميليارد دلار هزينه دفاعي در رديف‌هاي هشتم و نهم كشورهاي جهاني قرار دارند. آنها كجا از داشتن نيروي نظامي و بودجه‌بندي و بودجه‌ريزي دفاعي محروم شدند؟ اگر محروم بودند پس اين بودجه نجومي نظامي براي چيست؟
امروز آمريكا، چين، عربستان، روسيه، انگليس، هند و فرانسه مقام‌هاي اول تا هفتم جهان به لحاظ بودجه نظامي را دارند و ژاپن و آلمان در رديف‌هاي بعدي قرار مي‌گيرند. اكنون حكام سعودي مثل سگ هار هر روز به ملت ما پارس مي‌كنند. در بحرين و يمن، عراق و سوريه، جلادان تروريست آل سعود قصابي راه انداخته‌اند، هزاران نفر را سلاخي كرده‌اند و شهرها و روستاها را نابود و مردم را آواره كردند. اخيراً با منافقين پيمان دوستي بستند تا راهي كه صدام رفت همان را طي كنند. چه طور آقاي هاشمي رفسنجاني اين تهديدها را نمي‌بيند و دور روز پس از تاكيد مقام معظم رهبري در اهتمام به مسائل دفاعي كشور اين حرفها را مي‌زند؟
آقاي هاشمي مفسر قرآن كريم است؛ او آيه ۶۰ سوره انفال و آيه ۱۰۲ سوره نساء را كه خداوند به مومنين فرمان داده براي دفاع از خود آماده باشيد، از بودجه دفاعي براي تهيه سلاح غفلت نكنيد و هر چه در توان داريد براي مقابله با دشمن آماده كنيد، چگونه معنا و تفسير مي‌كند؟ خوب است ايشان در تفسيري كه خود نوشته يك بار ديگر اين آيات را مرور كند.
آقاي هاشمي در اين گزاره در مقام اخبار مي‌گويد: «اكنون اين راه در ايران باز شده است.» كدام راه در ايران باز شده؟ بر اساس چه قرائتي ايشان اين مطلب را مي گويد؟ آيا خواب‌هايي كه دشمن در برجام در محدود كردن فعاليت هسته‌اي و موشكي و... ديده‌اند تعبير خواهد شد؟ آيا مسائلي كه به عنوان خودتحریمي در پذيرش اف.آي.تي.اف (fatf)دارد عملياتي ميشود، خبر از باز شدن اين راه دشمن براي تعرض به امنيت ملي است؟ بايد ملت هشيار باشد، مجلس و دولت به ويژه وزارت دفاع پاسخي برای اين موضع ذلت‌بار پيدا كند. اين طور كه آقاي هاشمي رفسنجاني خبر مي‌دهد در دوره اول دولت يازدهم كارهايي شده و قرار است در دور دوم، اين حركت تكميل شود!
واقعا‌ً اين سخنان از زبان كسي كه در زمان امام (ره) در حقيقت از طرف امام، اختيارات تام داشت و در نقش فرمانده كل قوا عمل مي‌كرد، تاسف‌بار و در آينده خسارت بار خواهد بود. اگر قرار باشد در مورد مقوله امنیت ملی و دفاعی، این طور فکر کنیم، فردا قطر و کویت هم تحریک می شوند به ایران حمله کنند!
پي‌نوشت:
۱- سخنراني هاشمي رفسنجاني در اجلاس مديران و رؤساي آموزش و پرورش - همشهري آنلاين ۲۰/۵/۹۵
مقام معظم رهبري در ديدار فرماندهان قرارگاه پدافند ملي فرمودند: «دشمن حق دفاع براي ملت ما قائل نيست.» درك اين مفهوم در مذاكرات هسته‌اي و شگردهاي ديپلماتيك ما بايد ظهور پيدا مي‌كرد. شش كشور جهان به ويژه آمريكا خطاب به ملت ما مي‌گويند: ما براي حفظ امنيت خود بر انبوهي از سلاح‌هاي هسته‌اي تكيه زديم و حتي براي ترساندن مردم جهان در جنگ جهاني دوم عملاً در حمله به هيروشيما و ناكازاكي آن را به كار برديم. اما هيچ دولت ديگري حق ندارد براي دفاع از خود به سلاح هسته‌اي تكيه كند!
آمريكايي‌ها شديدترين تحريم‌هاي ظالمانه را عليه كره شمالي اعمال مي‌كنند، چرا كه در دكترين دفاعي آنها سلاح هسته‌اي همان جايگاه را دارد كه در دكترين تهاجمي آمريكا دارد!
ما چون بمب نمي‌خواستيم بسازيم تن به مذاكره داديم. آنها حالا كه به اهداف خود رسيده‌اند مي‌گويند در محدود كردن سلاح‌هاي موشكي همان مسير را طي كنيد. آنها قطعنامه های ظالمانه عليه جمهوري اسلامي را تجمیع کردند و تحريم‌ها را از مسائل هسته‌اي به مسائل موشكي تسري دادند و اين چیزی جز محصول غفلت ديپلماتيك دولت يازدهم نبود.
چند روز پيش مقام معظم رهبري در ديدار مسئولان و متخصصان وزارت دفاع فرمودند؛ «توان دفاعي و تهاجمي را افزايش دهيد تا زورگويان احساس تهديد كنند. با مذاكره نمي‌توان با آمريكا به تفاهم رسيد.» اين درك درست از فرصت‌ها و تهديدهايي است كه امنيت كشور با آن روبه روست.
دولت موقت در ابتداي انقلاب در حالي كه گرگ‌هاي جهان و شغال‌هاي منطقه‌اي براي دريدن ملت ايران دندان تيز مي‌كردند، مدت سربازي را به ۱۸ ماه تقلیل داد و در صدد پس دادن هواپيماهاي پيشرفته «اف ۱۶» به آمريكا برآمد. گويي با سقوط شاه و ظهور انقلاب اسلامي، با قدرت‌هاي جهاني و منطقه‌اي پسرخاله و دخترخاله شديم و هيچ تهديدي متوجه خاك ايران نيست!
در مدت كوتاهي كودتاي نوژه رخ داد و پس از آن عراق به پشتيباني آمريكا و لجستيك شوروي به ايران حمله كرد و ۱۲۰۰ كيلومترمربع از سرزمين الهي ما را در مدت كوتاهي تصرف كردند. ده ها هزار نفر به شهادت رسيدند، هزاران نفر به اسارت رفتند و صدها هزار مجروح جنگی زمينگير شدند و شهرها و روستاهاي فراواني ويران شد و امكانات اقتصادي عظيمي از بين رفت.
اگر يك دهم اين خسارات را صرف تجهيز نيروي نظامي و انتظامي می كرديم اين هزينه روي دست ملت باقي نمي‌ماند. امروز دشمن به خوبي درك كرده است اگر تهاجم كند ضربه محكمي مي‌خورد. توان نظامي ما امروز در سرزمين‌هاي اشغالي در جنگ ۳۳ روزه و ۵۵ روزه و... تست شده است.
قدرت نظامي ما امروز در عراق و سوريه و يمن توسط ياران انقلاب در خط مقاومت حفظ شده است. حتي در ديپلماسي نظامي توانسته‌ايم روسيه را در يك رابطه راهبردي همراه دكترين نظامي خود در منطقه كنيم. اگر اين هوشمندي‌ها نبود امروز داعش براي شهرهاي ايران والي تعيين مي‌كرد و نواميس ملت را براي جهاد نكاح به تاراج مي‌برد و همين‌ها را كه در ايران در آرزوي بازگشت آمريكا لحظه شماري مي‌كنند در صف سر بريدن‌ها و زنده‌سوزي‌ها و... قرار مي‌داد. غفلت از امنيت ملي گاهي از روی بي‌اطلاعي برخي مسئولان مي‌تواند خسارت‌هاي گذشته را تكرار كند.
آقاي هاشمي رفسنجاني اخيراً در يك اظهار نظر عجيب، آن هم در آستانه گراميداشت سالگرد دفاع مقدس گفته است: «اگر مي‌بينيد آلمان و ژاپن اين روزها محكم‌ترين اقتصاد دنيار را دارند، اينها بعد از جنگ جهاني دوم از اينكه نيروي نظامي داشته باشند محروم شدند. نيروهاي نظامي بيشترين خرج كشورهاي در حال جنگ را مي‌بردند و از اين رو با اين اقدام پول‌هايشان آزاد شد و دنبال كارهاي علمي و توليدي رفته و لذا ديگر آسيب‌پذير نيستند. اين راه در ايران باز شده است و مديران و دلسوزان و معلمان بايد وارد اين فضا شوند. مطمئن هستم دوره دوم دولت روحاني مي‌تواند ما را به آنجا برساند.» (۱)
چندي پيش هم در يك اظهار نظر غيرمسئولانه، آقاي هاشمي رفسنجاني گفته بود؛ «دنياي فردا دنيا گفتمان‌هاست نه موشك‌ها»! كه با واكنش نخبگان سياسي روبه رو شد. چرا ايشان از روي بي‌اطلاعي چنين نظري را مي‌دهد؟ آلمان و ژاپن امروز تا ساخت بمب هسته‌اي فقط چند ساعت فاصله دارند كه در موقع مقتضي حتماً اين كار را خواهند كرد. ژاپن با ۴۱ ميليارد دلار بودجه دفاعي و آلمان با ۷/۳۶ ميليارد دلار هزينه دفاعي در رديف‌هاي هشتم و نهم كشورهاي جهاني قرار دارند. آنها كجا از داشتن نيروي نظامي و بودجه‌بندي و بودجه‌ريزي دفاعي محروم شدند؟ اگر محروم بودند پس اين بودجه نجومي نظامي براي چيست؟
امروز آمريكا، چين، عربستان، روسيه، انگليس، هند و فرانسه مقام‌هاي اول تا هفتم جهان به لحاظ بودجه نظامي را دارند و ژاپن و آلمان در رديف‌هاي بعدي قرار مي‌گيرند. اكنون حكام سعودي مثل سگ هار هر روز به ملت ما پارس مي‌كنند. در بحرين و يمن، عراق و سوريه، جلادان تروريست آل سعود قصابي راه انداخته‌اند، هزاران نفر را سلاخي كرده‌اند و شهرها و روستاها را نابود و مردم را آواره كردند. اخيراً با منافقين پيمان دوستي بستند تا راهي كه صدام رفت همان را طي كنند. چه طور آقاي هاشمي رفسنجاني اين تهديدها را نمي‌بيند و دور روز پس از تاكيد مقام معظم رهبري در اهتمام به مسائل دفاعي كشور اين حرفها را مي‌زند؟
آقاي هاشمي مفسر قرآن كريم است؛ او آيه ۶۰ سوره انفال و آيه ۱۰۲ سوره نساء را كه خداوند به مومنين فرمان داده براي دفاع از خود آماده باشيد، از بودجه دفاعي براي تهيه سلاح غفلت نكنيد و هر چه در توان داريد براي مقابله با دشمن آماده كنيد، چگونه معنا و تفسير مي‌كند؟ خوب است ايشان در تفسيري كه خود نوشته يك بار ديگر اين آيات را مرور كند.
آقاي هاشمي در اين گزاره در مقام اخبار مي‌گويد: «اكنون اين راه در ايران باز شده است.» كدام راه در ايران باز شده؟ بر اساس چه قرائتي ايشان اين مطلب را مي گويد؟ آيا خواب‌هايي كه دشمن در برجام در محدود كردن فعاليت هسته‌اي و موشكي و... ديده‌اند تعبير خواهد شد؟ آيا مسائلي كه به عنوان خودتحریمي در پذيرش اف.آي.تي.اف (fatf)دارد عملياتي ميشود، خبر از باز شدن اين راه دشمن براي تعرض به امنيت ملي است؟ بايد ملت هشيار باشد، مجلس و دولت به ويژه وزارت دفاع پاسخي برای اين موضع ذلت‌بار پيدا كند. اين طور كه آقاي هاشمي رفسنجاني خبر مي‌دهد در دوره اول دولت يازدهم كارهايي شده و قرار است در دور دوم، اين حركت تكميل شود!
واقعا‌ً اين سخنان از زبان كسي كه در زمان امام (ره) در حقيقت از طرف امام، اختيارات تام داشت و در نقش فرمانده كل قوا عمل مي‌كرد، تاسف‌بار و در آينده خسارت بار خواهد بود. اگر قرار باشد در مورد مقوله امنیت ملی و دفاعی، این طور فکر کنیم، فردا قطر و کویت هم تحریک می شوند به ایران حمله کنند!
پي‌نوشت:
۱- سخنراني هاشمي رفسنجاني در اجلاس مديران و رؤساي آموزش و پرورش - همشهري آنلاين ۲۰/۵/۹۵
کلمات کلیدی : محمدكاظم انبارلويي+هاشمی+امنیت دفاعی
۱۳۹۵-۰۶-۱۴ ۱۶:۱۹:۰۵
کلا لیبرالها و تکنوکراتها کشور را بعد از دوران به اصطلاح سازندگی به این روز انداخته اند و اکنون به جای عذرخواهی، طلبکار هم هستند و اگر بتوانند باز هم ضربه میزنند. (3919587) (alef-13)
۱۳۹۵-۰۶-۱۴ ۱۶:۲۴:۴۳
به سخنان هاشمی با آن سابقه باید تاسف خورد البته تاریخ در حال تکرار شدن است چرا که بعد از پیامبر هم بعضی صحابه خاص از مسیر اصلی منحرف شدند. البته این سخنان به بیداری بیشتر مردم و فهم آنها در انتخابات 96 خیلی کمک خواهد کرد. (3919605) (alef-13)
مهدی
۱۳۹۵-۰۶-۱۴ ۱۶:۲۸:۲۵
فکر نمی کنم منظور هاشمی بی توجهی به قدرت نظامی باشد.بنابراین، نویسنده نسبت به این امر از توجه به مقاصد عقلانی تر دیدگاه هاشمی طفره رفته است. بلکه اتفاقی که در سال های اخیر افتاده است، تاکید زیاد بر ایجاد توازن قدرت از طریق نظامی و در نتیجه، تضعیف جایگاه قدرت نرم در حفاظت از کشور است. برای حفاظت از کشور بطور همزمان به قدرت سخت و نرم احتیاج است و هاشمی سعی در نمایش اهمیت قدرت نرم ( چه فرهنگی و چه اقتصادی) در حفاظت از کشور می باشد.دستاورد افراط در کاربست قدرت نظامی و امنیتی در حفاظت از کشور، ایجاد چهره خشن، مداخله جویانه و ایران هراسی می شود در حالی که این کشورها هیچ گاه تهدیدی نظامی برای ما نبوده اند.اما، با رویکرد نظامی گرایانه تبدیل به تهدید امنیتی برای ما شده اند. (3919621) (alef-13)
۱۳۹۵-۰۶-۱۴ ۱۶:۲۹:۵۰
جناب هاشمی جدیدا سخنان عجیب و غریب زیاد میگن وتوضیح روشنی هم به جامعه درباره این سخنان نمیدن...دلیل خاصی داره؟کاش کمی در مورد دلیل سخنانِ یکی دوسال اخیرشان روشنگری کنند. (3919626) (alef-13)
مهران از برلين
۱۳۹۵-۰۶-۱۴ ۱۷:۱۱:۴۳
اقاي هاشمي جناحي صحبت ميكنه، شما هم جناحي نقد!!!!
فقط يك نكته تماما اطلاعات داده شده در مقاله بالا كاملاً درست است، با اين حال حرف اقاي هاشمي در مورد ژاپن و المان هم صحيح، ولي اقاي هاشمي و شما يك نكته رو فراموش ميكنيد كه دفاع استراتژيك از اين دو كشور( در مقابل روس، كره شمالي در مورد ژاپن) كاملاً بر عهده امريكاست، اگر به عنوان مثال صادرت هزار و دويست ميليارد يوريي المان و يا بودجه سالانه ٣٥٠ ميليارد يوري اين كشور رو در كنار هزينه هاي نظامي اين كشور قرار داده و مقايسه ايي با بودجه سرانه امريكا و هزينه هاي نظامي امريكا در كنار هم قرار بدهيم، تفاوت فاحشي بين اين دو رقم ديده ميشود، كه بيشتر نزديك به سخنان اقاي هاشميست!!!
ولي ژاپن و ايران كاملاً تفاوت هاي فرهنگي اجتماعي و تاريخي داشته و به هيچ وجهه قابل الگو برداري براي ايران نيستند!!!
اما مثل اينكه فهم و قبول اين مسئله براي ايرانيان بسيار دردناك غير قابل تحمل است!!! (3919710) (alef-13)
فقط يك نكته تماما اطلاعات داده شده در مقاله بالا كاملاً درست است، با اين حال حرف اقاي هاشمي در مورد ژاپن و المان هم صحيح، ولي اقاي هاشمي و شما يك نكته رو فراموش ميكنيد كه دفاع استراتژيك از اين دو كشور( در مقابل روس، كره شمالي در مورد ژاپن) كاملاً بر عهده امريكاست، اگر به عنوان مثال صادرت هزار و دويست ميليارد يوريي المان و يا بودجه سالانه ٣٥٠ ميليارد يوري اين كشور رو در كنار هزينه هاي نظامي اين كشور قرار داده و مقايسه ايي با بودجه سرانه امريكا و هزينه هاي نظامي امريكا در كنار هم قرار بدهيم، تفاوت فاحشي بين اين دو رقم ديده ميشود، كه بيشتر نزديك به سخنان اقاي هاشميست!!!
ولي ژاپن و ايران كاملاً تفاوت هاي فرهنگي اجتماعي و تاريخي داشته و به هيچ وجهه قابل الگو برداري براي ايران نيستند!!!
اما مثل اينكه فهم و قبول اين مسئله براي ايرانيان بسيار دردناك غير قابل تحمل است!!! (3919710) (alef-13)
Alireza
۱۳۹۵-۰۶-۱۴ ۲۰:۲۸:۲۰
البته کلیت حرفش درست هست. اصل حرفش اینه که آلمان و ژاپن با هزینه نکردن در نیروی نظامی برای یک دوره بلند تمرکزشون روی تقویت قوای اقتصادیشون رفت که نمیشه گفت حرف درستی نیست. نگفته که هزینه های نظامی را حذف کنیم تا ایران هم مثل آلمان و ژاپن پیشرفت کنه. (3920039) (alef-2)
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
