کد مطلب: 311161
رويترز: وهابيت سعودي بعد از حملات پاريس زير ذره بين قرار دارد
تاریخ انتشار : پنجشنبه ۲۸ آبان ۱۳۹۴ ساعت ۱۰:۰۹
خبرگزاری رویترز در گزارشی از ریاض به قلم انگس مک‌دوال نوشت:
بسیاری از خارجی ها و همچنین برخی لیبرال ها در عربستان سعودی معتقدند خط مشی دینی سخت گیرانه در عربستان عامل اصلی خطر جهادگرایی بین المللی است که سالهاست اوضاع خاورمیانه را ملتهب کرده است و تازه ترین حملات آن هفته گذشته در پاریس روی داد.
هرچند ریاض جهادی ها را در داخل عربستان در تنگنا قرار داده و هزاران نفر از آنان را به زندان انداخته و صدها نفر را از سفر به خارج برای جنگیدن بازداشته و مسیرهای تامین مالی تندروها را مسدود کرده است ولی خط مشی دینی حاکم بر این کشور، یک معضل محسوب می شود.
ریاض به افکار تندروها که علیه به اصطلاح کافران و ملحدان اعلام جهاد می کنند حمله می کند و در همان حال نهادهای دینی عربستان خواستار عدم تسامح با همین گروه ها (کافران و ملحدان) می شوند هرچند دعوت به خشونت نمی کنند. مذهب وهابیت که مذهب دینی رسمی در عربستان است، مذهب شیعه را انحراف از دین صحیح می داند و جهاد را می ستاید و تنفر از کافران را تشویق می کند. روحانیون وهابی کنترل نظام قضایی عربستان را در دست دارند و بودجه ای برای گسترش نفوذ خود در خارج از عربستان دریافت می کنند.
یکی از روحانیون بلندپایه دینی سال گذشته به رویترز گفت «مسلمانان باید در قبال غیرمسلمانان منصف باشند و با آنان داد و ستد داشته باشند و به آنها حمله نکنند. ولی این سخن به این معنا نیست که از آنان تنفر نداشته باشند و از آنان دوری نکنند». در خصوص دولت عربستان نیز تمرکز بر این دوگانگی، به آن اجازه داده است حمایت روحانیون مذهب وهابی و جامعه به شدت محافظه کار عربستان را حفظ کند و در همان حال به اجرای عملیات امنیتی گسترده برضد تندروها بپردازد.
کشتار جمعه شب در پاریس به دست سازمان دولت اسلامی (گروه تکفیری صهیونیستی داعش) پس از یک رشته انفجارها و حملات با سلاح گرم از سوی هواداران این گروه در عربستان در سال اخیر روی داد که موجب کشته شدن دهها نفر شد که اکثر آنها از اقلیت شیعه در عربستان هستند.
دولت عربستان از عملکرد خود در مقابله با افراط گرایی اسلامی دفاع و به بازداشت هزاران مظنون به تندروی و همچنین مبادله اطلاعات با متحدانش و جلوگیری از فعالیت روحانیونی که از حملات تندروها حمایت می کنند، اشاره می کند. سرتیپ منصور الترکی سخنگوی وزارت کشور عربستان در مصاحبه ای در تابستان امسال، این مسئله را که مشکل در تفکر وهابیت است رد کرد و ۲۱۴۴ شهروند سعودی را که به سوریه سفر کرده اند با حدود ۵۵۰۰ مسلمان اروپایی مقایسه کرد که دست به همین کار زده اند. وی افزود روحانیون و مبلغانی که مسلمانان از جمله عربستانی ها را به سفر به سوریه و عراق برای شرکت در جنگ یا دست زدن به حملات در دیگر مناطق تشویق می کنند، خودشان در مناطق تحت سیطره سازمان دولت اسلامی (داعش) زندگی می کنند نه در عربستان سعودی.
** واکنش تندروها:
مفتی عربستان که بلندپایه ترین روحانی در مذهب وهابی محسوب می شود و شورای علمای بزرگ که عالی ترین موسسه دینی مذهب وهابی در عربستان است، حملات پاریس را محکوم کردند و سالهاست تندروها را نکوهش و آنان را گمراه و کافر توصیف می کنند.
ولی روحانیون سعودی به صراحت شیعیان را سرزنش می کنند و آنها را «رافضی» می نامند. این واژه بین تندروهای مذهب سنی در مناقشه طایفه ای که شماری از کشورهای خاورمیانه را فرا گرفته است رواج دارد و در بسیاری از موارد، روحانیون سعودی شیعیان را مسلمان نمی دانند.
تفسیر روحانیون وهابی سعودی از جهاد تفاوتی با تفسیر گروه های تندرو ندارد جز این که آنها موافقت پادشاه سعودی و نماینده رسمی موسسه دینی این کشور را برای جهاد، ضروری می دانند. از نظر غرب گرایان و لیبرال های سعودی که از خاندان حاکم سعودی انتقاد می کنند، تفاوت بین این دو تفسیر بسیار ناچیز است.
اما همین تفاوت، به طور مستقیم در خدمت سیاست داخلی مقامات سعودی است. خاندان حاکم، برای تقویت مشروعیت خود به نهاد وهابیت متکی است و درباره قیام تندروها برضد حکومت خود نگران است.
قطعا تاریخ نشان می دهد بزرگترین تهدید برای ثبات عربستان به عنوان بزرگترین صادر کننده نفت در جهان، ناشی از واکنش محافظه کاران در قبال لیبرالیسم است. ارتش قبیله ای اخوان، برضد ابن سعود بنیانگذار عربستان به علت معاهداتش با غیرمسلمانان شورش کرد. ملک فیصل نیز در سال ۱۹۷۵ به انتقام کشته شدن یک شاهزاده در سال ۱۹۶۶ در اعتراضاتی که برضد ورود تلویزیون به عربستان صورت گرفت، ترور شد. در سال ۱۹۷۹ گروهی از تندروهای اسلام گرا برای نشان دادن خشم خود از واشنگتن، مسجدالحرام را اشغال کردند. همچنین اسلام گرایان در دهه ۱۹۹۰ اعتراضات گسترده ای برپا کردند و در دهه گذشته نیز سازمان القاعده دست به حملات مرگباری در عربستان زد.
این حملات و انفجارها که در آن صدها نفر کشته شدند موجب شد خاندان سعودی به مقابله با افراط گرایی آشکار در بین روحانیون بپردازد و اصلاحاتی را با هدف تشویق تسامح و ایجاد اشتغال برای شمار بیشتری از جوانان عربستانی انجام دهد. از جمله این اصلاحات، برنامه بورسیه های تحصیلی بود که طی آن صدها هزار شهروند عربستانی از دختر و پسر برای تحصیل راهی خارج از کشور شدند و تلاش های گسترده ای برای استخدام شمار بیشتری از زنان در عربستان صورت گرفت. همچنین اصلاحاتی آرام در نظام قضایی و آموزشی آغاز شد و به مبلغان اجازه داده نشد فتوا صادر کنند.
این اصلاحات موجب افزایش ناخرسندی وهابیون از ابداع کننده اصلاحات یعنی ملک عبدالله بن عبدالعزیز شد. ملک سلمان با روحانیون روابط بهتری دارد هرچند با گذشت ۹ ماه از زمان به دست گرفتن قدرت در عربستان، هیچ اقدام مهمی برای کنار گذاشتن اصلاحات ملک عبدالله انجام نداده است.
** نفوذ جهانی:
منتقدان خاندان حاکم بر عربستان می گویند موسسه دینی که هزینه مالی آن را دولت تامین می کند، ظاهرا بیش از آنچه تصور می شود به تمایلات خاندان حاکم گردن می نهد. آنها خاندان حاکم را متهم می کنند که خطر افراط گرایی دینی را بزرگنمایی می کند تا مانع اصلاحاتی شود که ممکن است در نهایت سیطره اش بر کشور را به خطر اندازد. این منتقدان می افزایند، امتیازات سابقی که به علت نگرانی از واکنش محافظه کاران به آنان داده شد، به روحانیون وهابی قدرت و نفوذی داده است که عدم تسامح را تقویت می کند.
یکی از مشکلاتی که خاندان سعودی در تلاش برای کاستن از میزان سخت گیری وهابیت با آن مواجه است این است که این مذهب به صراحت برای نابود کردن آنچه که اعتقادات نادرست الحادی توصیف می کند، تاسیس شد. توافق قرن هجدهم بین شاهزادگان سعودی و روحانیون برای تقسیم قدرت بین دوطرف نیز یکی از این مشکلات است. به چالش کشیدن هر یک از این دو اصل، به باورهای اصلی و به انسجام اجتماعی که جامعه عربستان بر آن بنا شده است، ضربه می زند.
با این حال برخی تغییرات روی داده است. بعد از آن که ابن سعود توانست اخوانی ها را شکست دهد، روحانیونی را که قائل به تفسیری گسترده تر از وهابیت بودند ارتقاء درجه داد و این روحانیون اذعان کردند سنی های لیبرال نیز مسلمان هستند. آنها همچنین ایده داد و ستد با کفار را پذیرفتند. طی چند دهه، موضع گیری های موسسه دینی رسمی عربستان بیشتر تغییر کرد و مبلغان و روحانیون مشکلی در ارتباط با غرب و با تفکرات جدید نمی بینند.
هرچند عربستان حامی مالی مبلغان و مساجد و موسسات دینی در مناطق مختلف جهان است و به رغم رشد مذهب سلفی بین مسلمانان در سطح جهان، نفوذ عربستان در این مذهب، نامحسوس باقی مانده است. دانشگاه اسلامی در مدینه منوره همچنان یکی از مهم ترین مراکز آموزش مذهب سلفی به دانشجویان از سراسر جهان است ولی فارغ التحصیلان این دانشگاه هیچ نفوذ بیشتری در مقایسه با فارغ التحصیلان موسسات مشابه در دیگر کشورها ندارند.
استفانی لاکروا که کتاب هایی درباره سلفیت و اسلام در عربستان نوشته است گفت: مذهب سلفی دچار پراکندگی و تفرقه در مناطق مختلف جهان شده است به طوری که دیگر سعودی ها سیطره ای بر آن ندارند.
در بین تندروها نیز دیگر نفوذ دینی عربستان مانند گذشته ملموس نیست. در بسیاری از موارد، جهادی ها به کتاب هایی مراجعه می کنند که علمای وهابی سالها قبل نوشته اند و در خطبه هایشان به شیوه سعودی عمل می کنند ولی روحانیون کنونی عربستان را مسخره می کنند و آنها را بازیچه دست رژیم فاسد حامی غرب می دانند.
بسیاری از خارجی ها و همچنین برخی لیبرال ها در عربستان سعودی معتقدند خط مشی دینی سخت گیرانه در عربستان عامل اصلی خطر جهادگرایی بین المللی است که سالهاست اوضاع خاورمیانه را ملتهب کرده است و تازه ترین حملات آن هفته گذشته در پاریس روی داد.
هرچند ریاض جهادی ها را در داخل عربستان در تنگنا قرار داده و هزاران نفر از آنان را به زندان انداخته و صدها نفر را از سفر به خارج برای جنگیدن بازداشته و مسیرهای تامین مالی تندروها را مسدود کرده است ولی خط مشی دینی حاکم بر این کشور، یک معضل محسوب می شود.
ریاض به افکار تندروها که علیه به اصطلاح کافران و ملحدان اعلام جهاد می کنند حمله می کند و در همان حال نهادهای دینی عربستان خواستار عدم تسامح با همین گروه ها (کافران و ملحدان) می شوند هرچند دعوت به خشونت نمی کنند. مذهب وهابیت که مذهب دینی رسمی در عربستان است، مذهب شیعه را انحراف از دین صحیح می داند و جهاد را می ستاید و تنفر از کافران را تشویق می کند. روحانیون وهابی کنترل نظام قضایی عربستان را در دست دارند و بودجه ای برای گسترش نفوذ خود در خارج از عربستان دریافت می کنند.
یکی از روحانیون بلندپایه دینی سال گذشته به رویترز گفت «مسلمانان باید در قبال غیرمسلمانان منصف باشند و با آنان داد و ستد داشته باشند و به آنها حمله نکنند. ولی این سخن به این معنا نیست که از آنان تنفر نداشته باشند و از آنان دوری نکنند». در خصوص دولت عربستان نیز تمرکز بر این دوگانگی، به آن اجازه داده است حمایت روحانیون مذهب وهابی و جامعه به شدت محافظه کار عربستان را حفظ کند و در همان حال به اجرای عملیات امنیتی گسترده برضد تندروها بپردازد.
کشتار جمعه شب در پاریس به دست سازمان دولت اسلامی (گروه تکفیری صهیونیستی داعش) پس از یک رشته انفجارها و حملات با سلاح گرم از سوی هواداران این گروه در عربستان در سال اخیر روی داد که موجب کشته شدن دهها نفر شد که اکثر آنها از اقلیت شیعه در عربستان هستند.
دولت عربستان از عملکرد خود در مقابله با افراط گرایی اسلامی دفاع و به بازداشت هزاران مظنون به تندروی و همچنین مبادله اطلاعات با متحدانش و جلوگیری از فعالیت روحانیونی که از حملات تندروها حمایت می کنند، اشاره می کند. سرتیپ منصور الترکی سخنگوی وزارت کشور عربستان در مصاحبه ای در تابستان امسال، این مسئله را که مشکل در تفکر وهابیت است رد کرد و ۲۱۴۴ شهروند سعودی را که به سوریه سفر کرده اند با حدود ۵۵۰۰ مسلمان اروپایی مقایسه کرد که دست به همین کار زده اند. وی افزود روحانیون و مبلغانی که مسلمانان از جمله عربستانی ها را به سفر به سوریه و عراق برای شرکت در جنگ یا دست زدن به حملات در دیگر مناطق تشویق می کنند، خودشان در مناطق تحت سیطره سازمان دولت اسلامی (داعش) زندگی می کنند نه در عربستان سعودی.
** واکنش تندروها:
مفتی عربستان که بلندپایه ترین روحانی در مذهب وهابی محسوب می شود و شورای علمای بزرگ که عالی ترین موسسه دینی مذهب وهابی در عربستان است، حملات پاریس را محکوم کردند و سالهاست تندروها را نکوهش و آنان را گمراه و کافر توصیف می کنند.
ولی روحانیون سعودی به صراحت شیعیان را سرزنش می کنند و آنها را «رافضی» می نامند. این واژه بین تندروهای مذهب سنی در مناقشه طایفه ای که شماری از کشورهای خاورمیانه را فرا گرفته است رواج دارد و در بسیاری از موارد، روحانیون سعودی شیعیان را مسلمان نمی دانند.
تفسیر روحانیون وهابی سعودی از جهاد تفاوتی با تفسیر گروه های تندرو ندارد جز این که آنها موافقت پادشاه سعودی و نماینده رسمی موسسه دینی این کشور را برای جهاد، ضروری می دانند. از نظر غرب گرایان و لیبرال های سعودی که از خاندان حاکم سعودی انتقاد می کنند، تفاوت بین این دو تفسیر بسیار ناچیز است.
اما همین تفاوت، به طور مستقیم در خدمت سیاست داخلی مقامات سعودی است. خاندان حاکم، برای تقویت مشروعیت خود به نهاد وهابیت متکی است و درباره قیام تندروها برضد حکومت خود نگران است.
قطعا تاریخ نشان می دهد بزرگترین تهدید برای ثبات عربستان به عنوان بزرگترین صادر کننده نفت در جهان، ناشی از واکنش محافظه کاران در قبال لیبرالیسم است. ارتش قبیله ای اخوان، برضد ابن سعود بنیانگذار عربستان به علت معاهداتش با غیرمسلمانان شورش کرد. ملک فیصل نیز در سال ۱۹۷۵ به انتقام کشته شدن یک شاهزاده در سال ۱۹۶۶ در اعتراضاتی که برضد ورود تلویزیون به عربستان صورت گرفت، ترور شد. در سال ۱۹۷۹ گروهی از تندروهای اسلام گرا برای نشان دادن خشم خود از واشنگتن، مسجدالحرام را اشغال کردند. همچنین اسلام گرایان در دهه ۱۹۹۰ اعتراضات گسترده ای برپا کردند و در دهه گذشته نیز سازمان القاعده دست به حملات مرگباری در عربستان زد.
این حملات و انفجارها که در آن صدها نفر کشته شدند موجب شد خاندان سعودی به مقابله با افراط گرایی آشکار در بین روحانیون بپردازد و اصلاحاتی را با هدف تشویق تسامح و ایجاد اشتغال برای شمار بیشتری از جوانان عربستانی انجام دهد. از جمله این اصلاحات، برنامه بورسیه های تحصیلی بود که طی آن صدها هزار شهروند عربستانی از دختر و پسر برای تحصیل راهی خارج از کشور شدند و تلاش های گسترده ای برای استخدام شمار بیشتری از زنان در عربستان صورت گرفت. همچنین اصلاحاتی آرام در نظام قضایی و آموزشی آغاز شد و به مبلغان اجازه داده نشد فتوا صادر کنند.
این اصلاحات موجب افزایش ناخرسندی وهابیون از ابداع کننده اصلاحات یعنی ملک عبدالله بن عبدالعزیز شد. ملک سلمان با روحانیون روابط بهتری دارد هرچند با گذشت ۹ ماه از زمان به دست گرفتن قدرت در عربستان، هیچ اقدام مهمی برای کنار گذاشتن اصلاحات ملک عبدالله انجام نداده است.
** نفوذ جهانی:
منتقدان خاندان حاکم بر عربستان می گویند موسسه دینی که هزینه مالی آن را دولت تامین می کند، ظاهرا بیش از آنچه تصور می شود به تمایلات خاندان حاکم گردن می نهد. آنها خاندان حاکم را متهم می کنند که خطر افراط گرایی دینی را بزرگنمایی می کند تا مانع اصلاحاتی شود که ممکن است در نهایت سیطره اش بر کشور را به خطر اندازد. این منتقدان می افزایند، امتیازات سابقی که به علت نگرانی از واکنش محافظه کاران به آنان داده شد، به روحانیون وهابی قدرت و نفوذی داده است که عدم تسامح را تقویت می کند.
یکی از مشکلاتی که خاندان سعودی در تلاش برای کاستن از میزان سخت گیری وهابیت با آن مواجه است این است که این مذهب به صراحت برای نابود کردن آنچه که اعتقادات نادرست الحادی توصیف می کند، تاسیس شد. توافق قرن هجدهم بین شاهزادگان سعودی و روحانیون برای تقسیم قدرت بین دوطرف نیز یکی از این مشکلات است. به چالش کشیدن هر یک از این دو اصل، به باورهای اصلی و به انسجام اجتماعی که جامعه عربستان بر آن بنا شده است، ضربه می زند.
با این حال برخی تغییرات روی داده است. بعد از آن که ابن سعود توانست اخوانی ها را شکست دهد، روحانیونی را که قائل به تفسیری گسترده تر از وهابیت بودند ارتقاء درجه داد و این روحانیون اذعان کردند سنی های لیبرال نیز مسلمان هستند. آنها همچنین ایده داد و ستد با کفار را پذیرفتند. طی چند دهه، موضع گیری های موسسه دینی رسمی عربستان بیشتر تغییر کرد و مبلغان و روحانیون مشکلی در ارتباط با غرب و با تفکرات جدید نمی بینند.
هرچند عربستان حامی مالی مبلغان و مساجد و موسسات دینی در مناطق مختلف جهان است و به رغم رشد مذهب سلفی بین مسلمانان در سطح جهان، نفوذ عربستان در این مذهب، نامحسوس باقی مانده است. دانشگاه اسلامی در مدینه منوره همچنان یکی از مهم ترین مراکز آموزش مذهب سلفی به دانشجویان از سراسر جهان است ولی فارغ التحصیلان این دانشگاه هیچ نفوذ بیشتری در مقایسه با فارغ التحصیلان موسسات مشابه در دیگر کشورها ندارند.
استفانی لاکروا که کتاب هایی درباره سلفیت و اسلام در عربستان نوشته است گفت: مذهب سلفی دچار پراکندگی و تفرقه در مناطق مختلف جهان شده است به طوری که دیگر سعودی ها سیطره ای بر آن ندارند.
در بین تندروها نیز دیگر نفوذ دینی عربستان مانند گذشته ملموس نیست. در بسیاری از موارد، جهادی ها به کتاب هایی مراجعه می کنند که علمای وهابی سالها قبل نوشته اند و در خطبه هایشان به شیوه سعودی عمل می کنند ولی روحانیون کنونی عربستان را مسخره می کنند و آنها را بازیچه دست رژیم فاسد حامی غرب می دانند.
۱۳۹۵/۰۷/۱۵ ۱۴:۲۸
کلمات کلیدی : وهابیت،انفجار در پاریس، رویترز
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
