الف - چرا هندوانه سرخ یا ورق فولاد سیاه را نباید صادر کنیم؟!

چرا هندوانه سرخ یا ورق فولاد سیاه را نباید صادر کنیم؟!

به میزان آبی که برای تولید یک محصول در صنعت یا کشاورزی مصرف می‌شود آب مجازی می گویند؛ بحث «آب مجازی» توسط پژوهش‌گر بریتانیایی پرفسور جان آنتونی آلن در دهه ۱۹۹۰ میلادی مطرح شد. از آن زمان تا کنون، پژوهش‌های او مورد توجه فراوان بخش‌های اقتصاد و سیاست قرار گرفته‌اند. به او در سال ۲۰۰۸ در همین رابطه جایزه معتبر آب استکهلم اهداء شد.

از مجموع آب‌های کره زمین تنها یک دهم درصد آن، آب شیرین و در دسترس انسان‌هاست. از کل آب‌هایی که سالانه در جهان مصرف می‌شوند، ۷۰ درصد در بخش کشاورزی، ۲۰ درصد در بخش صنعت و فقط ۱۰ درصد برای مصارف خانگی به‌کار می‌روند. بدین ترتیب، صرفه‌جویی در بخشی که کمترین سهم را دارد راه حل مناسبی برای حل مشکل کم‌آبی نیست.

طبق آمار وزارت جهاد کشاورزی، ایران با تولید سالانه بیش از 2 میلیون و 200 هزار تن هندوانه در رتبه چهارم جهان قرار دارد. این محصول در چهار فصل کشت و سالانه بیش از 100 هزار تن هندوانه به عراق، امارات متحده عربی و کویت صادر می‌شود. ما بر این باوريم که با صادرات 100 هزار تن هندوانه، سالانه بیش از 50 میلیارد متر مکعب آب به خارج از کشور صادر می‌شود. به دلیل عدم توجه به این مفهوم در كشور، با صادرات هندوانه هفت برابر ذخیره آب پشت سد کرخه، آب مجازی به خارج از کشور را صادر می‌کنیم. از اینرو و با توجه به منفی بودن بیلان آب سفره‌های زیرزمینی در بسیاری از نقاط کشور، بايد از کشت محصولات پرآب‌بر در بخش کشاورزی و صادرات آن خودداری شود.

میانگین جهانی مصرف آب برای هر تن فولاد ۱۸ تا ۲۵ متر مکعب در کشور های پیشرفته است برای همین کارخانجات فولاد در کنار آب های آزاد ایجاد می شود هر متر مکعب ۱۰۰۰ لیتر آب است که عدم دسترسی به آب ارزان و غیر آزاد برای تولید فولاد، فاجعه آور است. مجوز مصرف سالانه آب برای فولاد مباركه أصفهان بالغ بر ۴٠ ميليون متر مكعب معادل يك سد است. البته فولاد مبارکه می گوید یک سوم استاندارد جهانی آب مصرف می کند! و برای هر تن فولاد ۵۰۰۰ لیتر آب زاینده رود را مصرف می کند. این در حالی است که قیمت صادرات یک تن سیب زمینی یا چغندر بیش از قیمت صادراتی یک تن ورق فولادی مجتمع مبارکه بوده است.

میانگین بارش‌ها به فرض در یزد از متوسط کشوری پایین‌تر بوده و 100 میلیمتر در سال است در مناطقی مثل یزد و اصفهان كه منطقه‌ای خشک به حساب می‌آید، سیاست آب مجازی باید سرلوحه تصمیم‌سازی‌ها در هر ارگان قرار گیرد. اولین قدم جدی در این خصوص این است که تمامی صنایع فولاد و پتروشیمی جديد به جای مركز كشور در سواحل ایران احداث گردد و در صورت لزوم انتفال صنايع به آن مناطق صورت گیرد.

ايران ظرفيت هاى بزرگى براى صادرات غيرنفتى دارد از صدور خدمات فنى و مهندسى گرفته تا فرش، خاويار، خشكبار، خرما، سنگ هاي ساختمانی، دارو و صد البته با اهتمام مسئولان مى توانيم قطب بزرگ توريسم و صنعت گردشگری شويم و ساليانه ميليونها جهانگرد واردايران شوند و در كنار اين همه توريسم زيارتی، درمانی و پزشكی را به صورت تخصصی در دستور كار قرار دهيم. اگر از اشتغال و اقتصاد_مقاومتى ، توليد و رونق كسب و كار سخن می گوييم بايد براى جهش صادرات نقشه راه جديدى ترسيم كنيم.