الف - آیا مشهد هم پول گمشده دارد؟

در اين وانفساي تخلفات اقتصادی و ماجرای بزرگ اختلاس ۳۰۰۰ ميليارد توماني از بانک‌ها ، ضمن تشکر از قوه قضاییه و درخواست برخورد قاطع از طرف مردم، قصد آن ندارم با قصه‌اي تکراري خاطر مردم را بيش از پيش برنجانم، اما وظيفه دارم به عنوان يک مدرس "سياست هاي مالي دولت" در دانشگاه توجه شما را به مطلبي در خصوص برخي از نکات که هزينه اي بيش از اين را بر اقتصاد ملي تحميل نموده است جلب نمايم:

- از بين رفتن منابع گاه ملموس است و گاهي ناملموس، گاه دفعي است و گاهي مستمر؛ گاه ناشي از غارت بيت‌المال است و سوء‌استفاده از منابع عمومي و گاهي ناشي از بي‌تدبيري در استفاده صحيح از منابع .
- صحبت از غارتگري از سبد دارايي مردم نيست، بلکه صحبت از سوراخ بودن آن است که با وجود خيل عظيم جوانان سخت‌کوش و دانش محور و سرمايه‌هاي طبيعي اين خطه هر چه در آن مي ريزيم به دليل سوء مديريت به گونه اي حيف مي شود.
قصد آن دارم که به اثبات ادعاي فوق بپردازم؛ منابعي که مي‌توانست در سبد کشور و به تبع آن در شهر مقدس مشهد باشد ، در این نوشتار کندوکاوی کنم که این سرمایه ها در کجا هزینه می شود .

۱. هزينه زائرين بر عهده کيست؟
حضور سالانه ۲۵ ميليون زائر براي شهر مشهد مقدس جدا از جايگاه و مرتبه معنوي آن، مبناي اقتصاد شهري نيز مي باشد که در ادامه از آن سخن خواهيم گفت، اما سؤال اين است که آيا ارائه خدماتي نظير رفت و روب، ساماندهي فضاهاي شهري و هزاران هزينه ديگر مي بايست از جيب ساکنين اين شهر تامين گردد؟!!!
پيگيري صاحب اين قلم به همراه برخي از مسؤلان استاني و شهري در دعوت از نمايندگان مجلس شوراي اسلامي و رايزني با مسؤلان محترم دولت جمهوري اسلامي، وعده‌اي هزار ميليارد توماني بود که در قالب ماده ۱۲ قانون برنامه پنجم توسعه تجلي يافته است. وعده‌اي که در خوش‌بينانه‌ترين حالت، در سال آتی به ميزان ۸۵ ميليارد تومان با سرانه ۳۴۰۰ توماني براي هر زائر تحت عنوان بودجه زيارت تبلور نمود.
حال اين عدد را با يارانه ارزي که به مسافران کشورهاي خارجي همچون تايلند ازسوي دولت پرداخت مي گردد مقايسه نماييم.

با اين توضيح که از چندی پیش، دولت به هر ايراني که با قصد تفريح و تجارت و... به تايلند سفر مي‌کند ۱۵۰۰ دلار به نرخ مصوب دولتي ۱۲۲۶ تومان پرداخت مي‌نمايد، که در شرایط فعلی بالغ بر ۸۰۰ هزار تومان یارانه برای مسافران خارجی پرداخت می گردد.
اين عدد را با سرانه اختصاص يافته به مجموع کل زائران مشهدي مقايسه کنيد. حال اگر دولت به ازاء هر زائري که به مشهد مسافرت مي کند تنها حدود يک دهم هر مسافر ايراني به خارج از کشور را به شهر مشهد پرداخت نمايد، عددي بالغ بر ۲۰۰۰ ميليارد تومان در سال محاسبه مي گردد.
در اين شرايط تصور شما از نقش نمايندگان مردم مشهد در مجلس شوراي اسلامي چيست؟
آيا تقويت گردشگري داخلي و زيارت بارگاه منور حضرت رضا (ع) نبايد مقدم بر تقويت گردشگري امارات، ترکيه، تايلند و... باشد؟
به راستي اين مبلغ تا چه حد مي تواند در رونق کسب و کار و اشتغال جوانان مشهدي موثر باشد؟
آيا اثرات معنوي سفر به مشهد را با ساير کشورها مقايسه کرده ايد؟

۲. افزایش مدت ماندگاری زائران چه نقشی در درآمدهای مردم مشهد دارد ؟
وجود بارگاه ملکوتي حضرت علي ابن موسي الرضا (ع) باعث شده كه سالانه تعداد زيادي از زائرين از مناطق مختلف کشور و همچنين کشورهاي مختلف به مشهد سفر کنند که از جنبه‏هاي مختلف تأثير به‌سزايي بر اقتصاد شهر و رونق آن دارد. اين امر به لحاظ ورود حجم عظيمي از منابع مالي به شهر مشهد حائز اهميت مي‌باشد. اما متأسفانه آمار نشان مي‌دهد که در سال‌هاي اخير مدت ماندگاري زائران در مشهد کاهش قابل‌ملاحظه‌اي داشته است. با توجه به اينکه هر چه مدت حضور زائران در مشهد کاهش مي‌يابد، مخارج آنها در مشهد نيز کاهش مي‌يابد و گردش مالي و به تبع آن رفاه اقتصادي کمتري براي شهروندان ايجاد مي کند، اگر بتوانيم با تصميم‌سازي‌هاي مناسب و برنامه‌ريزي اصولي، سرمايه‌گذاري به منظور ايجاد گزينه‌هاي جديد گردشگري و بهره‌گيري از شيوه‌هايي که يافتن آنها کار چندان دشواري نيست و راهي است که شهرهاي موفق دنيا اين مسير را طي کرده اند، مدت ماندگاري را تنها ۲ روز افزايش دهيم، طبق مطالعات سالانه حداقل مبلغي در حدود ۱۵۰۰ ميليارد تومان به درآمدهاي مشهد افزوده خواهد شد.
مطالعات مختلف نشان مي‌دهد که عوامل بسياري بر ماندگاري زائران تأثير دارد، مسلماً شناسايي اين عوامل و برنامه¬ريزي صحيح در جهت افزايش ماندگاري زائران مي تواند به ميزان زيادي در تصميم¬گيري¬هاي مربوط به اين حوزه و كسب منافع اقتصادي حاصل از آن براي شهر مؤثر باشد. عواملي از قبيل شناخت زائران و گردشگران از مكان‌هاي تفريحي و تاريخي شهر، کاهش هزينه اسکان و اقامت زائران و گردشگران، شناسايي امكانات و ظرفيت‌هاي موجود توانمند‌سازي پرسنل بخش خصوصي و دولتي مناطق گردشگري، توجه به گردشگري الكترونيكي، نيازسنجي مناسب و ارائه امكانات مناسب و تأمين نيازهاي زائرين و توجه به رويدادهاي متنوع فرهنگي-تاريخي- مذهبي مانند برگزاري مراسم ملي و مذهبي و ميزباني رويدادهاي ورزشي و ... مي‌تواند تمايل به ماندگاري را افزايش دهد.
براستی برای افزایش ماندگاری زائران در مشهد چه کرده ایم ؟

۳. افزايش درآمد مشهدي‌ها با انجام درستِ کارهاي درست
مي‌دانيد يکي از مهم‌ترين اهداف طرح تحول اقتصادي چيست؟
تا به حال با خود فکر کرده‌ايد که چرا با هدفمند شدن يارانه‌ها برخي واحدهاي اقتصادي دچار مشکل شدند؟ راه حل چيست؟
جالب است بدانيد راه حل، قبلاً انديشيده شده است، راه حل بهبود بهره‌وري است. با نگاهي بر طرح تحول اقتصادي درمي‌يابيم که افزايش بهره‌وري (انجام درست کارهاي درست) راهکار بهبود شرايط فعلي است.
حال نگاهي به شرايط فعلي اقتصاد جامعه بياندازيم. افزايش جمعيت و نيازها و خواسته‌هاي افراد، افزايش توليد را امري اجتناب‌ناپذير ساخته است. واضح است کميابي منابع و محدوديت امکانات موجود امکان افزايش قابل ملاحظه‌اي را در استفاده از منابع نمي دهد، بنابراين براي افزايش توليد بايد به دنبال راهي باشيم كه پر‌صرفه‌ترين و بهترين شيوه استفاده از منابع محدود را تضمين نموده كه اين مهم، چيزي نيست، جز ارتقا بهره-وري.
نگاهي سيستمي به چرخه توليد نشان مي‌دهد که رخنه کردن اين تفکر در جامعه به بهبود سطح زندگي مردم و ايجاد ثروت، رونق اقتصادي، افزايش درآمد، کاهش تورم و همچنين اشتغالزايي در بلندمدت و در نهايت بهبود وضعيت رفاهي جامعه منجر خواهدشد.

بر اساس بررسي هاي انجام شده مي‌توان ادعا نمود که تنها ده درصد افزايش بهره¬وري (انجام درست کارهاي درست)، درآمدي بيش از ۱۰۵۰ ميليارد تومان به درآمدهاي شهر مشهد مي‌افزايد. در توضيح اين نکته بايد گفت با توجه به کشش درآمدي بهره‌وري، ده درصد تغيير در سطح بهره‌وري در بخش‌هاي كشاورزي، صنعت، ساختمان و ساير بخش‌هاي اقتصادي مشهد به ترتيب معادل ۳۵، ۱۵۲، ۸۱ و ۷۸۷ ميليارد تومان و در مجموع بيش از ۱۰۵۰ ميليارد تومان به درآمد شهر مشهد اضافه مي¬نمايد.
حال به نظر شما نمي‌توان با استقرار مديريت علمي و برنامه‌ريزي بلندمدت در زمينه کميت و کيفيت فناوري، سرمايه‌گذاري و بهره‌گيري از دانش، تخصص و آموزش مستمر نيروي انساني، رفاه و ثروت هدررفته هنگفتي را به سبد مصرفي مردم مشهد بازگرداند؟!
آیا بهره وری در مشهد بدون بالارفتن بهره وری در کشور محقق می شود؟

۴. افزايش ۳۵۰ ميليارد تومان درآمد، با تنها ده درصد جذب سرمايه‌گذاري بيشتر
عدم شفافيت قوانين و فقدان يك نظام منسجم و هماهنگ قانوني، اجراي نادرست قوانين، عدم باور بخش خصوصي، اعمال نظر شخصي مديران مياني و پاييني، قانونمند نبودن چارچوب مشارکت، بروکراسي اداري، بي¬ثباتي اقتصادي، برخوردهاي سليقه‌اي، عدم هماهنگي وعده و عمل، رشوه و فساد آشکار و پنهان، همه و همه درددلهايي است که وقتي پاي صحبت سرمايه‌گذاران مي نشينيم بسيار مي‌شنويم.

اشتباه نکنيد قصدم زير سؤال بردن و ناديده گرفتن حرکت‌ها و اقدامات مثبت انجام شده نيست، که ناگفته پيداست و بسيارند. قصدم تلنگري است که مي‌تواند تحرکي عظيم را در اقتصاد شهري مشهد برانگيزد.
بياييد خودمان را در جايگاه سرمايه‌گذاري که با سال‌ها تلاش، سرمايه‌اي را اندوخته و برنامه‌هاي بسيار براي بهره‌گيري از آن در جهت افزايش رفاه خود، خانواده و جامعه‌اش دارد، بگذاريم. آيا حاضريم اين حاصل عمر خود را در دريايي طوفاني رها کنيم. مسلم است که پاسخ منفي است. به همين دليل است که اقتصاددانان معتقدند که سرمايه در جهان امروز، از هزينه فرصت بالايي برخوردار است و بنابراين در جايي آرام مي گيرد و درآمد و اشتغال ايجاد مي کند که ريسك كمتر و درآمد بالاتري را داشته باشد.

به نظر شما چگونه مي‌توان در اين درياي متلاطم، اين کشتي عظيم را به سلامت به مقصد رساند؟
وظيفه مسؤلان و نمايندگان مردم به عنوان حامي حقوق آنان چيست؟
آيا بازاريابي سرمايه در مشهد به خوبي صورت مي گيرد؟
آيا مشهد توانسته است از برند شهري خود براي جذب سرمايه گذار به خوبي بهره گيرد؟
به نظر شما آيا ميزان سرمايه‌گذاري در مشهد متناسب با نيازهاي اين شهر مي باشد؟
اينها سؤالاتي است که در ذهن هر شخصي که دغدغه توسعه بيشتر اين شهر ملي و رفاه بيشتر زائران و مجاوران حضرت علي‌ابن‌موسي‌الرضا(ع) را خواهان است، موج مي زند.

چه بايد کرد؟
تحليلي بر آمار و ارقام رسمي منتشر شده پاسخ جالبي به اين سوال ارائه مي‌کند. شهر مقدس مشهد به عنوان دومين كلانشهر مذهبي جهان، با پتانسيل¬هاي بالاي رشد اقتصادي و فرصت¬هاي بي‌نظير توسعه، اگر فرايند جذب و حفظ سرمايه گذار خود را به گونه‌اي برنامه‌ريزي و مديريت نمايد که بتواند تنها ده درصد بر ميزان سرمايه‌گذاري‌ها در اين شهر بيافزايد و يا به عبارتي ده درصد سرمايه¬گذاري بيشتر جذب کند، مي‌تواند درآمدي بالغ بر ۳۵۰ ميليارد تومان بر درآمدهاي فعلي خود بيافزايد.

۵. ۵۰ درصد بهبود وضعيت آلودگي هواي شهر مشهد چه ارزش اقتصادي دارد؟
محيط¬زيست يكي از اركان بسيار مهم حيات و توسعه محسوب مي شود، زيرا نقش¬هاي متعددي را براي ايجاد تعادل در مؤلفه¬هاي مختلف حيات بازي مي‌كند. اما اين مؤلفه در حال حاضر به دليل فقدان قوانين و مقررات ويژه و عدم تعريف مالكيت خاص براي آن به طور آزاد و نامحدود مورد بهره‌برداري قرار مي¬گيرد كه ماحصل اين مهم، تخريب محيط‌زيست و ايجاد آلودگي‌هاي مختلف در اين حوزه مي باشد. امروزه اغلب شهرهاي جهان به¬ويژه دركشورهاي درحال‌توسعه با مشكلات و مسائل زيست¬محيطي عديده¬اي چون آلودگي‌هاي هوا، صوتي و بصري و آلودگي‌هاي پسماند و مواد زائد مواجه‌اند كه حل آنها نيازمند توجه به عوامل مختلف اقتصادي – اجتماعي، سياسي، فيزيكي و نهادي و تجزيه و تحليل آنها است.

با در نظر گرفتن اينکه يکي از مهم‌ترين مسائل زيست¬محيطي شهرها در حوزه آلودگي هوا مطرح مي¬باشد، در اين نوشتار تلاش شده است با استناد به يکي از پيشرفته‌ترين روش‌هاي ارزش‌گذاري دنيا، ارزش اقتصادي بهبود ۵۰ درصدي کيفيت هواي مشهد را يادآوري گردد. بررسي‌ها نشان مي دهد که تنها ۵۰ درصد بهبود کيفيت هواي مشهد از ارزشي معادل تقريباً ۱۵۰ ميليارد تومان در سال برخوردار است.
به نظر شما آيا انجام اين مهم غير ممکن است؟
آيا نمي توان با اندکي برنامه‌ريزي اصولي اين ارزش را به مردم مشهد هديه نمود؟
تجربه نشان داده است که مديريت صحيح در راستاي هم‌افزايي بخش هاي مختلف همچون صنايع، شهروندان، دولت، شهرداري و غيره در شهرهاي مختلف دنيا توانسته است، بخش عظيمي از اين مشکل را برطرف و اين ارزش را در اقتصاد آن جامعه فراهم نمايد.