الف - شمارش معکوس برای انتخاب پایتخت جدید

موافقت مجلس با کلیات طرح انتقال پایتخت از تهران؛

نمایندگان مجلس، کلیات طرح ساماندهی و انتقال پایتخت سیاسی و اداری را به تصویب رساندند. تصوین این طرح، مخالفان و موافقان زیادی داشت. نمایدنه دولت نیز در این جلسه به بیان نظر دولت در اینباره پرداخت.

نمایندگان مجلس با کلیات طرح انتقال پایتخت جهت ساماندهی امور شهر تهران موافقت کردند.

نمایندگان در نشست علنی امروز (سه شنبه ۳ دی ماه) مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی طرح انتقال پایتخت با کلیات این طرح با ۱۱۰ رای موافق، ۶۷ رأی مخالف و ۱۰ رأی ممتنع از مجموع ۲۱۴ نماینده حاضر در صحن موافقت کردند.

در جریان بررسی این طرح سیدحسین نقوی حسینی، حامد قادرمرزی و علیرضا خسروی به عنوان موافق و کمال علی پور خنکداری، موسی غضنفرآبادی و جواد جهانگیرزاده به عنوان مخالف کلیات طرح انتقال پایتخت به اظهار نظر پرداختند.

بر اساس ماده ۱ طرح ساماندهی و انتقال پایتخت سیاسی و اداری به منظور بررسی و جمع بندی مطالعات انجام شده درخصوص تراکم زدایی و ساماندهی شهر تهران و انتقال پایتخت سیاسی و اداری کشور و انجام پژوهش های ضروری به منظور تکمیل آنها با هدف امکان سنجی و ارائه راهکارهای برون رفت از وضع موجود، تبیین و ارزیابی، پیش بینی و تعیین پیش نیازها، الزامات و تمهیدات اجرایی، راهبردهای پیشنهادی برای ساماندهی پایتخت و تهیه برنامه های اجرایی لازم، بررسی و جانمایی مکان مناسب برای انتقال پایتخت سیاسی و اداری و ساماندهی پایتخت جدید در افق های زمانی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت، شورای ساماندهی پایتخت با استفاده از ظرفیت های و امکانات موجود در قوه مجریه تشکیل می گردد.

بر اساس ماده ۲ دولت اعتبارات مورد نیاز را در لایحه بودجه سالانه کل کشور پیش بینی و منظور می کند.

بر اساس ماده ۳ اعضای شورا عبارتند از:

- رئیس جمهور یا معاون اول رئیس جمهور به عنوان رئیس شورا
- وزیر کشور که دبیری شورا را برعهده دارد.
- دو نفر از اعضای کمیسیون های شوراها و امور داخلی کشور و برنامه، بودجه و محاسبات با انتخاب مجلس شورای اسلامی
- وزیر راه و شهرسازی
- وزیر نیرو
- وزیر جهاد کشاورزی
- وزیر امور اقتصادی و دارایی
- وزیر نفت
- معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور
- رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
- شهردار تهران
- نماینده ستاد کل نیروهای مسلح
- رئیس سازمان پدافند غیرعامل

بر اساس ماده ۴ شورا موظف است حداکثر ظرف دو سال از تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون، طرح جامع ساماندهی و انتخاب مکان مناسب برای انتقال پایتخت سیاسی - اداری را تهیه و برای انجام سایر اقدامات قانونی به دولت ارائه نماید.

بر اساس ماده ۵ دولت موظف است آیین نامه اجرایی این قانون را ظرف ۶ ماه از تاریخ لازم الاجرا شدن تهیه کند و به تصویب هیات وزیران برساند.

امروز اما کلیات این طرح با وجود مخالفت علی لاریجانیِ رییس مجلس به تصویب رسید. در جریان بررسی کلیات این طرح، جواد جهانگیرزاده نماینده ارومیه، در اخطار قانون اساسی نسبت به طرح انتقال پایتخت، گفت: این طرح با اصل ۷۵ قانون اساسی مغایرت دارد. چرا که طرح انتقال پایتخت بار مالی دارد و در طرح پیشنهادی نمایندگان بار مالی این موضوع در نظر نگرفته شده است.

علی لاریجانی اخطار جواد جهانگیرزاده نماینده مردم ارومیه درباره مشخص نبودن اعتبارات طرح انتقال پایتخت را وارد دانست و گفت: اعتبارات انتقال پایتخت زیاد است از این رو با توجه به مشخص نبودن منابع این طرح با مخالفت شورای نگهبان مواجه خواهد شد.

اخطار جواد جهانگیرزاده نماینده مردم ارومیه که به استناد اصل ۷۵ قانون اساسی به طرح انتقال پایتخت مطرح شد از سوی رئیس مجلس به رأی گذاشته شد که در نهایت نمایندگان با رأی مخالف خود این اخطار را وارد ندانستند.

البته پیش از این هم مرکز پژوهش های مجلس با وجود لازم دانستن انتقال پایتخت، اما طرح را مغایر با اصل ۷۵ قانون اساسی دانسته بود: "ماده (۲) طرح با هدف رفع مغایرت اصل (۷۵) قانون اساسی حکمی آمده است مبنی‌بر اینکه اعتبارات مورد نیاز در لایحه بودجه سالیانه کل کشور پیش‌بینی و منظور خواهد شد. به‌نظر می‌رسد این حکم رافع ایراد اصل (۷۵) قانون اساسی نیست چرا که این اصل بیان می‌دارد، طرح‌های قانونی که به تقلیل درآمد عمومی یا افزایش هزینه عمومی می‌انجامد، در صورتی قابل طرح در مجلس است که در آن طریق جبران کاهش درآمد یا تأمین هزینه جدید معلوم شده باشد. حال آنکه این طرح تأمین هزینه را به دولت واگذار کرده است."

اما در اصل ۷۵ قانون اساسی آمده است: "طرح‏‌های قانونی و پیشنهادها و اصلاحاتی که نمایندگان در خصوص لوایح قانونی عنوان می‌کنند و به تقلیل درآمد عمومی یا افزایش هزینه عمومی می‌انجامد، در صورتی قابل طرح در مجلس است که در آن طریق جبران کاهش درآمد یا تأمین هزینه جدید نیز معلوم شده باشد."
مخالفان چه می‌گویند؟
اما این طرح همین امروز هم مخالفانی داشت. جواد جهانگیرزاده عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در مخالفت با طرح انتقال پایتخت، گفت: این طرح اجرایی نخواهد شد چرا که تجربه کشورهای دیگر نشان می دهد این طرح آثار مثبتی در بر ندارد. اجرای طرح انتقال پایتخت به اعتبارات کلان نیاز دارد که در حال حاضر چنین اعتباراتی وجود ندارد.

به عقیده نماینده ارومیه حتی اگر دستگاه های تصمیم گیرنده اداری و سیاسی از شهر تهران خارج شوند، مشکلات این شهر برطرف نخواهد شد: بدون شک تا امکاناتی برای شهر جایگزین تهران ایجاد نشود، مردم این شهر خانه های خود را ترک نخواهند کرد. جایی مناسب تر از تهران برای پایتخت وجود ندارد از این رو اگر به دنبال حل مشکلات تهران هستیم این موضوع با تمرکز بر روی توسعه زیرساخت ها قابل حل خواهد بود.

کمال علیپور خنکداری عضو کمیسیون عمران مجلس در مخالفت با این طرح گفت: طرح انتقال پایتخت کاری غیرعقلانی و غیرمنطقی است، لذا باید به جای مطرح شدن چنین طرحی زیرساخت های این شهر را توسعه داد و ساماندهی کرد. اگر منظور از انتقال پایتخت انتقال سیاسی و انتقال دولت و مجلس باشد، به هیچ عنوان قابل بحث نیست چرا که به نظر نمی رسد مردم نیز با آن موافق باشند.

نماینده مردم قائمشهر گفت: این طرح بار مالی فراوانی دارد بنابراین با اصل ۷۵ قانون اساسی مغایر است، کشورهای بسیاری طرح انتقال پایتخت را تجربه کرده اند اما آیا امروز مشکلات ترافیکی و آلودگی هوای آنها حل شده است؟ مشاهده می کنیم که چنین موفقیتی برای آن کشورها حاصل نشده است.

یکی دیگر از مخالفان هم، موسی غضنفرآبادی، نماینده مردم بم و عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس بود. او گفت: به نظر من اگر طرح انتقال پایتخت نیز انجام شود چند سال بعد شهر جایگزین هم با مشکلات عدیده ای مواجه خواهد شد. مشکلات تهران را باید در خود این شهر حل کرد از این رو طرح انتقال پایتخت فرار از مشکلات تهران است. در شرایط فعلی و به دلیل فراهم نبودن زیرساخت های مناسب پایتخت جایگزین تهران بدون شک با مشکلات پیچیده ای روبرو خواهد بود.

موافقان چه می گویند؟
اما دربرابر مخالفان،‌ موافقانی هم هستند که این طرح را مناسب می دانند. علیرضا خسروی یکی دیگر از اعضای کمیسیون عمران مجلس، در موافقت با انتقال پایتخت گفت: انتقال پایتخت یک سرمایه گذاری بلند مدت است، هم اکنون حدود ۵۰ کشورمانند پاکستان، ترکیه، کره جنوبی و قزاقستان طرح انتقال پایتخت را اجرایی کرده اند و در اجرای این طرح موفق بودند.

به عقیده نماینده مردم سمنان، در شرایط کنونی انتقال پایتخت سیاسی به مکان دیگر بسیار ضروری است.

او در پاسخ به مخالفان که هزینه بر بودن این طرح را مطرح می‌کردند،‌ گفت: قطعا با فروش ساختمان وزارتخانه ها در تهران می توان هزینه اجرای این طرح را فراهم کرد از طرفی دیگر چند دستگاه و سازمان از سال ۵۲ در جهت بررسی و اجرای این موضوع برنامه ریزی می کردند لذا هم اکنون مجلس باید برای تحقق این طرح فکری کند زیرا همه سرمایه کشور نباید در یک مکان جمع شود. به طور حتم اگر هزینه درمان، بنزین و ترافیک را در یک جا جمع کنیم می توانیم یک شهر دیگر بسازیم از طرفی دیگر تهران هم اکنون حدود ۱۱ درصد از جمعیت ایران و ۲۵ درصد تولید ثروت کشور را بر عهده دارد همچنین سرانه سکونت در تهران برای هر شهروند در گذشته حدود ۵۵ متر بود که هم اکنون به ۳۰ یا ۲۶ متر کاهش یافته است.

خسروی گفت: در سال گذشته تا کنون حدود ۱۰۰ میلیون متر مربع پروانه ساختمانی در تهران صادر شده که این نشان دهنده افزایش روزافزون جمعیت در پایتخت است که براساس بررسی های انجام شده با توجه به مسیر کنونی حجم بالای ساخت و ساز جمعیت تهران در آینده به ۱۶ میلیون نفر می رسد.

همچنین سید حسین نقوی حسینی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به عنوان موافق طرح انتقال پایتخت گفت: جمعیت تهران در سال ۱۲۱۰ حدود ۳۰ هزار نفر بوده است. هم اکنون جمعیت پایتخت ۱۳ میلیون نفر است و در آینده این میزان به ۱۶ میلیون نفر افزایش می یابد.

نماینده مردم ورامین گفت: همه امکانات رفاهی و اقتصادی در پایتخت متمرکز شده است، متاسفانه حتی پزشکان و امکانات رفاهی در تهران وجود دارد، زیرا وقتی تهران مشمول امکانات نهادی و سازمانی است قطعاً امکانات رفاهی و حتی پزشکان در کل کشور توزیع نمی شوند. متاسفانه کلیه شبکه های بزرگ بانکی در تهران ایجاد شده که این موضوع زمینه حضور گروه های اقتصادی و تجاری در تهران را فراهم می کند. متاسفانه کلیه نهادهای فرهنگی به ویژه نشریات، مطبوعات و کتابخانه ها در تهران هستند، از طرف دیگر تعداد بالای دانشگاه های دولتی و غیردولتی و مراکز پژوهشی در تهران ایجاد شده اند.

سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با بیان اینکه افزایش جمعیت پایتخت زمینه بروز آلودگی هوا و ترافیک را ایجاد کرده است، گفت: قطعاً ایجاد شورایی برای بررسی وضعیت کنونی پایتخت ضروری است، از این رو تا وقتی که تمرکز در تهران وجود داشته باشد مشکلات به هیچ وجه برطرف نمی شود.

همچنین حامد قادرمرزی، دیگر عضو کمیسیون عمران مجلس در مپافقت با طرح انتقال پایتخت به اتلاف وقت شهروندان در ترافیک تهران اشاره کرد و گفت: به تناسب جمعیت ساکن تهران، اگر سرانه متوسط اتلاف وقت شهروندان را یک ساعت در نظر بگیریم، روزانه ۱۲ میلیون ساعت و ماهیانه ۳۶۰ میلیون ساعت وقت مردم در ترافیک تهران تلف می شود.

نماینده قروه و دهگلان گفت: طرح های غیر کارشناسی همچون دورکاری و انتقال کارمندان طی چند سال گذشته مطرح بود که عملا نتیجه ای نداشت. انتقال پایتخت بالاخره باید روزی انجام شود، انتقال پایتخت به دلیل تمرکز جمعیت زیاد ضروری است چرا که شهر تهران به تنهایی در مقابل ۱۳۳۰ شهر کشور ۱۶ درصد جمعیت کشور را در خود جای داده است.

او گفت: مطالعات نشان می دهد که بخشی از افزایش قیمت زمین و مسکن ناشی از تورم تقاضا در تهران بوده و نهایتاً منجر به تورم قیمت زمین و مسکن می شود و این تورم به سایر نقاط کشور علی رغم اینکه تورم تقاضا در تهران را ندارند، سرایت می کند و باعث افزایش قیمت ها در آن شهرها شده است.

مخالفت دولت با انتقال پایتخت/ معاون رییس جمهور: این کار غیرممکن است
حجت‌الاسلام مجید انصاری که در جریان بررسی کلیات طرح ساماندهی و انتقال پایتخت سیاسی و اداری در جلسه علنی مجلس سخن می‌گفت، اظهار کرد: این مساله از جنس تقنین نیست بلکه انتقال پایتخت موضوع مهم و بزرگی از جنس سیاست‌های کلی نظام است و بدون استیذان و گرفتن نظر رهبری و وضع سیاست‌های کلی در این رابطه امکان‌پذیر نیست.

وی ادامه داد: ما معتقدیم بدون اذن رهبری نمی‌شود درباره استقرار نهادهای مختلف از جمله نهاد رهبری در مکان‌های دیگری تصمیم‌گیری کرد بنابراین از نظر ما این طرح از نظر اجرایی و مالی قابلیت اجرا ندارد.

معاون پارلمانی رییس‌جمهور با تاکید بر اینکه چشم‌انداز انتقال پایتخت در نقطه دیگر باید به طور نسبی مشخص باشد، تصریح کرد: کشور ما روی کمربند زلزله است. کدام استان از زلزله مصونیت دارد. در دنیا و در کشوری مثل ژاپن که تماما روی گسل‌های فعال قرار دارد برای زلزله فکری اساسی کرده‌اند. حالا اگر پایتخت منتقل شود آیا جان مردمی که در تهران باقی می‌مانند در حد برنامه‌ریزی برای مصونیت از زلزله نیست.

انصاری آب را مهم‌ترین چالش آینده کشور در همه نقاط دانست و افزود: به لحاظ موقعیت جغرافیایی مناسب‌ترین منطقه برای تامین آب تهران است. ما امسال در پاییز برای تامین آب شرب اصفهان، مشهد و اراک مشکل داشتیم. پیش از این گاهی بحث می‌شد که سمنان می‌تواند گزینه انتخاب پایتخت باشد در حالیکه این شهر همین الان برای جمعیت محدود خود مشکل آب دارد. بنابراین هر نقطه‌ای را که به عنوان جایگزین پایتخت انتخاب کنیم اولین نیاز آن آب است.

وی با طرح این سوال که آیا هزینه‌های انتقال پایتخت محاسبه مالی شده یا خیر؟ گفت: غیرممکن است که حتی در افق بیست ساله با محدودیت منابع مالی بتوان حداقل‌های مورد نیاز را تامین کرد. نمایندگان مستحضر هستند که طرح‌ها و پروژه‌های نیمه تمامی در کشور وجود دارد که با اعتبار کنونی بیش از بیست سال وقت برای تامین منابع آنها نیاز است.

معاون پارلمانی رییس‌جمهور با بیان اینکه مگر می‌شود زیرساخت‌ها را به سادگی در جاهای دیگر ایجاد کرد، گفت: آیا همه قوا، قوه قضاییه، صداوسیما، نیروهای مسلح، دستگاه‌های گوناگون و نهاد مقدس رهبری امکان انتقال به نقطه مورد نظر شما را دارند؟ چطور می‌شود مکان مورد نظر را از نظر زیرساخت‌هایی مثل فرودگاه، راه‌آهن، بازار و مراکز اداری سامان داد. اگر صرفا انتقال ستاد وزارتخانه‌ها به جای دیگر مطرح است این مشکلی را حل نمی‌کند و نمی‌توان کارکنان دولت و وزارتخانه‌ها را به اجبار به نقطه دیگری منتقل کرد.

انصاری با اشاره به تجربه ناموفق کشورهای دیگر در انتقال پایتخت، تاکید کرد: هیچ یک از نقاط دیگر کشور ظرفیت استقرار چنین جمعیتی را ندارند و از رهگذر انتقال پایتخت، انتقال امکانات به صورت عادلانه به کل کشور میسر نخواهد شد.

وی با اشاره به تاکید بر تمرکززدایی در سیاست‌های کلی ابلاغی از سوی رهبری در سند چشم‌انداز و برنامه پنجم توسعه، گفت: کوچک شدن دولت، توزیع عادلانه امکانات و تمرکززدایی که در این سیاست‌ها آمده موضوعی است که دولت یازدهم و شخص رییس‌جمهور بر اجرایی شدن آن تاکید دارند و ما مصمم هستیم با کمک مجلس در قالب لوایح بودجه سنواتی و برنامه توسعه ششم زمینه‌های عملیاتی و اجرایی شدن بهتر این الزامات را فراهم کنیم.