الف - فاجعه منتظر نمی ماند

متاسفانه اغلب اوقات باید برای ما اتفاقی رخ دهد تا به فکر بیفتیم! بسیاری مواقع می دانیم و به ظرایف هم آگاه هستیم اما باز کاری را که باید انجام دهیم، ‌عقب می اندازیم. بعد، در موقع بروز حادثه،‌ ناگهان به خود می آییم و ناخودآگاهمان بیدار می شود. کاش ما آدم ها و خصوصا ما ایرانی ها اینگونه نبودیم و به موقع به مشکلاتمان رسیدگی می کردیم و در واقع علاج واقعه را پیش از وقوع انجام می دادیم. حال، به این حد هم می توان راضی بود که سانحه ای بوقوع ب‍پیوندد و ما به فکر افتیم و هرچند کمی دیر، اما بالاخره مشکل را حل کنیم. موضوع تاسف برانگیز این است که ما اغلب حتی بعد از سانحه هم دست به کار نمی شویم! بله، اشاره بحث مستقیما به سانحه ریزش ‍ساختمان پلاسکو است و ناامنی و فرسوده بودن بسیاری دیگر از ساختمان ها در شهرمان.

شاید ما منتظر نشسته ایم تا از بالا،‌ از سوی دولت یا شهرداری کاری برایمان انجام گیرد. شاید فکر میکنیم این وظیفه ما نیست چون کار سختی است و به هر حال هزینه در بر دارد. بر اساس گزارشها بر اساس آمار، ۴۳ درصد از کل واحدهای مسکونی تهران ناپایدار هستند و بیش از ۴۴۰۰ هکتار بافت فرسوده در این شهر وجود دارد. تعریف بافت فرسوده شامل محلاتی می شود که در آن ساختمان ها ناپایدارند و با مصالح کم کیفیت ساخته شده اند. این بافت ها به شدت در مقابل زلزله ناایمن هستند. همچنین دسترسی ساکنان آن به خدمات شهری، بهداشتی، درمانی و خدمات آموزشی امکان پذیر نیست یا به شدت با محدودیت مواجه است.

طی 10 سال اخیر بارها و بارها طرح‌هایی برای نوسازی بافت‌های فرسوده توسط شهرداری تهران ارائه شده است و برای مالکان این بافت‌ها بسته‌های تشویقی تعریف شده اما به دلیل نبود هماهنگی و تعامل میان شهرداری و دولت هر بار مالکان عطای نوسازی را به لقای آن بخشیده و ترجیح داده‌اند در همان خانه قدیمی زندگی کنند.

در حالی که متوسط تراکم جمعیت در سایر بافت‌های تهران 131 متر در هکتار است؛ در بافت‌های فرسوده این رقم به 370 نفر در هکتار افزایش می‌یابد. تقریبا سه‌ برابر جمعیت در سایر بافت‌های شهری، در این بافت‌ها زندگی می‌کنند. همچنین اگر در این بافت ها سانحه ای بوقوع بپیوندد بدلیل تراکم ساختمانی و نیز کوچه ها و خیابان های تنگ و باریک در آن، امکان دسترسی ماشین ها و دستگاه های عملیات نجات هم به مکان حادثه وجود نخواهد داشت و این خیلی خطرناک است. اگر به فرض سانحه مورد بحث، آتش سوزی باشد، احتمال پخش شدن آن بالاست. این در حالیست که ساکنین بافت های فرسوده اغلب اوقات آنقدر از لحاظ مالی ضعیف هستند که اگر هم وامی بگیرند (یکی از امتیازات بسته تشویقی برای این قشر، وام است) قادر نخواهند بود اقساط آنرا بپردازند. باید بطور جدی برای این بافت و ساکنان آن فکری کرد.

البته شاید این ساکنین فکر می کنند که تنها راه حل در این راستا، کوبیدن خانه و از نو ساختن آن است. درحالیکه اکنون به کمک شرکت ها ی زیربط،‌ خانه میتواند با هزینه بسیار کمتر و بدون خراب شدن کامل، نوسازی یا صرفا محکم سازی شود. سازمانهایی هستند که تمام کارشان تکیه بر این مهم دارد که چگونه می توان با حداقل هزینه ها یک ساختمان را تا جای ممکن محکم کرد و حتی نو جلوه داد.

برخی از افراد هم در کنار مشکلات مالی، بیشتر از باب عادت در این بافت ها مستقر هستند و سختشان است که به منطقه دیگری از شهر نقل مکان کنند. موضوع این است که در اینگونه اقدامات، صرفا تعیین بسته تشویقی و دادن پیشنهاد کارساز نیست و اینگونه موضوعات حقیقتا باید فرهنگسازی شوند. خطر، شوخی ندارد و فاجعه منتظر نمی نشیند تا ما آماده شویم. دولت و مردم هر دو باید در این راستا همت بگمارند و تا دیر نشده فکر و همتی جدی کنند.