الف - پیشنهادی برای بحث درباره چهارشنبه سوری

برادر بسیجی جناب آقای مهندس سیدعزت الله ضرغامی (زید عزه)
ریاست محترم سازمان صداو سیمای جمهوری اسلامی ایران
سلام علیکم

همانطور که مستحضرید از دیر باز در این مرزو بوم شب چهارشنبه آخرین ماه زمستان به نام «شب چهارشنبه سوری» خوانده شده و مراسم خاصی نیز متناسب با شهرهاو روستاهای مختلف کشور در آن برپا می شده است. غرض اصلی این قلم در این نامه دوستانه پرداختن به صحت وسقم این مراسم و یا درستی یا نادرستی پایگاه آن نیست. هر چند در این باب نیز اختلاف نظر فراوان است. برخی این روز را روزی می دانند که در سال 1725 پیش از میلاد زرتشت بزرگترین حساب گاه شماری جهان را نموده و کبیسه پدید آورده و تاریخ کهنا را درست و منظم کرده است. برخی آن را روزی می دانند که منصور بن نوح از شاهان سامانی در نیمه اول قرن چهارم هجری «جشن سوری» را در آن به پا داشته است. برخی آن را نوعی اعتراض به منحوس شمردن چهارشنبه در اعتقاد شماری از اعراب تازی ساکن شده در ایران می دانند. برخی آن را آغاز قیام مختار جهت انتقام از قاتلان خون شهید کربلا (ع) و به دستور وی برای آتش افروختن بر بام خانه ها توسط شیعیان جهت تشخیص دوست و دشمن در ابتدای حمله مختار می دانند. برخی خاستگاه آن را اعتقاد مردم باستان به فرود « فروهرها » به سوی بازماندگان خود در این شب می دانند. برخی نیز آن را سایه ای از فرهنگ ضد اسلامی و مجوس و آتش پرستی و منافی توحید و خداپرستی می خوانند.

جناب آقای ضرغامی!
فعلا کلام در واکاوی پایگاه این سنّت ایرانی نیست. بلکه سخن در باب چگونگی مهندسی بهینه این حادثه اجتماعی در فضای امروز کشور است. امری که جنابعالی به عنوان سکان دار یکی از فرهنگساز ترین ارگانهای نظام مقدس جمهوری اسلامی وظیفه خطیری در این باب دارید. در مواجهه با این حادثه اجتماعی- که در پیش داریم- رسانه ملّی می تواند سه رویکرد جهت برخورد با آن داشته باشد.

رویکرد اول عبارت است از رویکرد « دفاع مطلق ». به این معنی که این حادثه را بایکوت کامل کرده و کوچکترین توجهی- نفیا و اثباتاً- به این قضیه نداشته باشد. یعنی برنامه های عادی خود را پی گرفته و حداکثر به نشان دادن گوشه ای از حوادث دردناک و دلخراش جانی رویداده در این روزها- به عنوان اثرات منفی چهارشنبه سوری - بپردازد. به نظر می رسد این رویکرد، استراتژی غالب برنگاه فراگیرترین رسانه ایران اسلامی باشد.

رویکرد دوم رویکرد «هجوم سخت» است. به این بیان که رسانه ملی با تمام قوا اعم از برنامه های سیاسی، فرهنگی و حتی اقتصادی به تهاجم همه جانبه به این عادت اجتماعی بپردازد. برنامه های طنز و پزشکی و خانواده و حتی کودک نیز می تواند در این رویارویی دخیل باشند. می توان بدین وسیله آتش تهیه برخورد جدی نیروها ی عزیز پلیس با خطا کاران را نیز به نحو در خوری فراهم نمود.ظاهراً این نگاه نیز در بخش هایی از مدیریت صدا وسیما حضور دارد.

اگر چه هر کدام از این دو رویکرد حتماً در کوتاه مدت کارآمدی خاص خود را خواهد داشت. ولی به نظر می رسد راه حل نهایی نیست.

رویکرد سوم رویکرد «هجوم نرم» است. رویکردی که غرض اصلی این سیاهه نام دارد. این رویکرد به هیچ وجه نافی دورویکرد قبلی نیست ولی پیشنهاد می دهد که در کنار آگاهی بخشی به توده های جامعه و نشان دادن خطرات جانی و مالی و حتی سیاسی این سنّت به تحوّلی عمیق و فرهنگی در نگاه ایرانیان به شب چهارشنبه آخر سال پرداخت. نکته زیبا ولی مخفی این رویکرد این است که نگاه دیگری نیز ده ها سال است که در شب چهارشنبه آخر سال بر جان و قلب خیل عظیمی از مؤمنان این مرز و بوم حاکم است.

جناب آقای ضرغامی
اگر تا کنون پیام این قلم به جنابعالی منتقل نشده است پیشنهاد می کنم در آخرین شب چهارشنبه سال سری به مسجد مقدس جمکران بزنید. آری. راه کنترل، اصلاح و تکامل پدیده اجتماعی چهارشنبه سوری- حتی اگر خاستگاه آن غیر معتبر باشد- همین جاست.

بنابراین پیشنهاد می شود چهارشنبه آخر سال از سوی رسانه ملی به جای «چهارشنبه سوری» به عنوان «چهارشنبه انتظار» نامیده شود. و در آخرین شب چهارشنبه سال تمامی اهالی این مرز و بوم به دعوت رسانه ملی دست به دعا جهت ظهور آخرین منجی در آستانه سال جدید بردارند. باشد که به دعای خالصانه این جماعت ایمانی امسال آخرین سال غیبت این نورانی ترین خورشید عالم تاب باشد.

جناب آقای ضرغامی
به نظر می رسد این نگاه بهترین حرکت فرهنگی جهت اصلاح این آیین باشد. هزینه‌‌اش هم ظاهراً کمتر بوده و سود دهی اش در بلند مدت قابل قیاس با آن دو رویکرد قبلی نمی باشد. اجر اخروی این اصلاح فرهنگی- اجتماعی نیز در کارنامه جنابعالی و در پیشگاه خداوند بزرگ محفوظ خواهد بود. بدیهی است در صورت به انجام رسیدن این طرح تمامی آیین این مراسم سنتی نیز تحولات خاص خود را داشته و می توان «نمونه شمسی» جشن «نیمه شعبان» را در آستانه نوروز باستانی در «چهارشنبه انتظار» شاهد بود.

جنابعالی مطمئن باشید که می توان این تحول فرهنگی- اجتماعی را انجام داد. افکارعمومی قاطبه مردم مؤمن این آب و خاک هم از آن استقبال خواهد کرد. نمونه های موفق قبلی نیز حاکی از امکان پذیر بودن این طرح جایگزینی است. نظیر تبدیل «سیزده به در» به «روز طبیعت». در آخر لازم می دانم از زحمات طاقت فرسای حضرتعالی که به حق مورد اعتماد امام خامنه ای (مدظلّه العالی) هستید کمال تشکر را داشته باشم.

والسلام علیکم ورحمۀ الله و برکاته
اسفند ماه 88
حجۀ الاسلام علی میثمی تهرانی