هفته گذشته خبری بر روی خروجی خبرگزاری ایرنا قرار گرفت که به شدت نا امید کننده و آزار دهنده بود: «پايگاه علمي الزوير تحريم شد».
 
بنا بر طرح ارائه شده توسط فرهاد رهبر رئیس دانشگاه تهران و راي اكثریت روساي دانشگاه ها و اعضاي بلندپایه وزارت علوم به آن، هیات ممیزي دانشگاه ها درصورت مشاهده مقالات علمي در پایگاه علمی الزویر، امتیاز پدیدآورندگان را منفي و صفر قلمداد خواهد كرد.

رئیس محترم دانشگاه تهران (دانشگاه مادر کشور) فرموده اند که فرستادن مقالات علمی برای چاپ از طرف اساتید ایرانی به ژورنالهای خارجی به منزله "ساخت قصر علمي بیگانگان توسط خشت هاي دانشمندان ایراني است" و "این بنا با تحریم كردن دانشمندان كشور فرو مي ریزد".

دراین خصوص توجه به نکات زیر روشنگر است:

۱. الزویر (Elsevier) یک ناشر بین المللی است که حدود ۲۰۰۰ ژورنال یا مجله علمی را به چاپ می رساند و اغلب این ژورنال ها ضریب تأثیر(Impact factor) بالایی دارند. یعنی به طور تقریبی از هر شش ژورنال علمی در دنیا، یکی از آنها توسط این ناشر به چاپ می رسد.

۲. افرادی که کمترین اطلاعی درباره چاپ مقاله علمی دارند می دانند كه مقالات باید به صورت مستقیم به ژورنال مورد نظر فرستاده شود و ناشر (همچون الزویر) هیچ گونه دخالتی در چاپ یا عدم چاپ ندارد. در نتیجه تحریم یک ناشر کاری کاملا غیر منطقی و عقلی است چون در این صورت حدود ۲۰۰۰ ژورنال علمی را تحریم کرده ایم.

۳. بر اساس آخرین آمار از مؤسسه اطلاعات علمی (ISI) ایران در سال ۲۰۰۸ از کل مقالات علمی چاپ شده در دنیا، ۱.۰۲درصد را به خود اختصاص داده است که در جای خود ستودنی است اما طبق تحلیل رئیس دانشگاه تهران، در عرصه بین المللی، بیگانگان مشغول ساختن ۹۹ درصدی "قصر" ما هستند و ما فقط یک درصد برای بیگانگان "خشت" تولید کرده ایم!

۴. به نظر می رسد هدف دیگر از این تحریم در نگاه رئیس دانشگاه تهران، گرایش اساتید داخلی به چاپ مقالات خود در ژورنالهای داخلی باشد. این هدف با این وسیله یعنی تحریم الزویر دست نایافتنی است چون:

اولا اساتید برای شناساندن خود و ایران در جامعه علمی دنیا که حق مسلم و وظیفه آنهاست ترجیح می دهند که تحقیقات خود را به ژورنال های خارجی ارسال کنند.

ثانیاً متاسفانه ایران هنوز در خیلی از رشته ها ژورنالهایی صاحب نام و بین المللی ندارد که بتوان به آنها رجوع کرد و دست رد بر معادل های بیگانه آن زد.

ثالثاً در تمام کشور های دنیا تحقیقات حساس و نسبتاً محرنامه وجود دارد که بطور منطقی نتایج آن قابل چاپ نیست. پس برای مابقی تحقیقات که ویژگی امنیتی ندارند، چاپ کردن نتایج در ژورنال های داخلی و خارجی که به راحتی برای همگان قابل دسترس است، علی السویه می باشد.

رابعاً محدود کردن فضای علمی کشور به داخل ایران یعنی خود تحریمی که دقیقاً خواسته شوم دشمنان این کشور است و این یعنی بازی كردن در پازل بیگانگان معاند.

خامساً از افتخارات ما ایرانیان این است که در دوره شکوفایی بعد از اسلام، ما تولید کننده و منتشر کننده علوم روز بوده ایم و به عنوان مثال به تدریس کتاب قانون ابن سینا در دانشگاه های اروپایی در قرون گذشته می بالیم. بنابراین چطور با تحریم کردن بیش از ۲۰۰۰ ژورنال اثرگذار بین المللی به منافع ملی و اعتلای نام ایران اسلامی کمک کرده ایم؟

۵. نکته بسیار حائز اهمیت و به زعم بنده انحراف بزرگ در اینجا است که رؤسای دانشگاه های کشور فراموش کرده اند که یکی از برگ های زرین دوره پس از انقلاب اسلامی، تولید علم روز افزون و فزاینده دانشمندان ایرانی است. به اذعان همین بیگانگان، ایران اسلامی رتبه اول در رشد تولید علم را داراست که بزرگترین مؤلفه آن تعداد مقالات چاپ شده در ژورنالهای بین المللی است. به عنوان مثال در سال ۲۰۰۳ سهم ایران در تولید علم در جهام ۰.۲۹ درصد بوده اما طی فقط پنج سال با رشدی غرورانگیز به ۱.۰۲ درصد رسیده است كه به اذعان دوست و دشمن، رشدی فوق العاده است.

جالب تر اینجاست که گویا مدیران علمی کشور به آرمان ها و سیاستهای کلی نظام توجه ندارند و توصیه های مکرر آیت ا... خامنه ای رهبر حکیم انقلاب اسلامی (که به تازگی هم در جمع مردم کرمانشاه نیز تکرار کرده اند) را نمی شنوند که رشد علمی حاصل از تلاش اساتید متعهد در تولید مقالات قوی بین المللی را همیشه تأیید و تصدیق کرده اند و مرزشکنی علم و فناوری در ایران را دستاورد بزرگ انقلاب و تنها مسیر استقلال و اعتلای ایران می دانند.

۶. نکته آخر هم این که آیا در جمع رؤسای دانشگاه های کشور و مسئولین وزارت علوم که متناسباً از نخبگان علمی کشورهستند، کسی نبود که به این پیشنهاد، واکنش جدی و موثر نشان دهد؟!

جامعه علمی کشور امیدوار است و قویا انتظار دارد خبر تحریم پايگاه علمي «الزوير» توسط دانشگاه های ایران، به شدت تکذیب شود و خداوند متعال رشد بالنده و غرور آفرین علم و فناوری در ایران عزیز را از خطر این تصمیم انحرافی و خطرناک حفظ فرماید.

* محقق فوق دکتری سرطان شناسی، انگلستان

الف