الف - کودتای اروپا علیه ترکیه و پایان توهم اروپایی شدن برای اردوغان

کودتای اروپا علیه ترکیه و پایان توهم اروپایی شدن برای اردوغان

بعد از کودتای نافرجام ۲۶ تیرماه ارتش علیه اردوغان، آمریکا و اکثر کشورهای اروپایی اقدامات تندروانه ترکیه در سرکوب کودتاگران، دستگیری های گسترده، تصفیه و پاکسازی ارتش، قوه قضائیه، دانشگاه ها و ادارات از طرفداران فتح الله گولن را محکوم کردند. آنها از این اقدامات به عنوان ضد کودتا و فرصت طلبی اردوغان برای از بین بردن مخالفان و تحکیم موقعیتش نام بردند. دیروز اعلام شد که بیش از ۶۰۰۰۰ نفر مجموع بازداشتی‌ها، دستگیر شدگان و از کار برکنار شدگان می باشد.

در این بین اقداماتی نظیر تصویب ۳ ماهه وضعیت فوق العاده، احتمال اعدام کودتاگران و چشم انداز نه چندان آرام ترکیه، روند پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا را که تا پیش از این ناهموار بود احتمالاً در آینده به فرایندی بغرنج و چالشی تبدیل خواهد کرد. این در حالی است که آمریکا و کشورهای اروپایی بدلایل مهمی نظیر حضور داعش در سوریه و عراق، بحران آوارگان، ترس از سرریز شدن درگیری ها و ناآرامی ها در خاورمیانه... با ادامه ناآرامی ها در ترکیه مخالف هستند و اردوغان را ترغیب کردند به حاکمیت قانون، حقوق و آزادی ها احترام بگذارد. اما همان طور که گفته شد رئیس جمهور ترکیه چند ساعت پس از کودتا قلع و قمع مخالفان خود را شروع کرد و وعده اعدام کودتاگران را به طرفداران خود داد.

در این راستا فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه به صراحت اعلام کرد که کشوری که حکم اعدام در قانون آن وجود داشته باشد، جایی در اتحادیه اروپایی نخواهد داشت.

ژان کلود یونکر، رئیس کمیسیون اروپا نیز در گفت‌وگو با تلویزیون فرانسه عنوان کرد: «ترکیه در حال حاضر در شرایطی نیست که بتواند در کوتاه مدت یا حتی در بلند مدت به اتحادیه اروپا بپیوندد». یونکر تهدید کرد همه مذاکرات مربوط به پیوستن این کشور در این اتحادیه بلافاصله پس از اجرای مجازات اعدام از سوی دولت آنکارا متوقف خواهد شد.

مارک پیرینی، فرستاده سابق اتحادیه اروپا در ترکیه، نیز اظهار داشت: اجرایی شدن مجدد اعدام در ترکیه، مذاکرات این کشور برای پیوستن به اتحادیه اروپا را در بن بست قرار خواهد داد.

ژان مارک اِرو، وزیر خارجۀ فرانسه، اعلام کرد کودتای نافرجام به منزلۀ «یک چک سفید امضا» نیست که ترکیه بخواهد با آن به سرکوب مخالفانش ادامه دهد. اشتفن زایبرت، سخنگوی آنگلا مرکل، هم تدابیر دولت ترکیه پس از کودتای نافرجام این کشور را خلاف دموکراسی دانست.

پائولو جنتیلونی، وزیر امور خارجه ایتالیا، نیز در گفت‌وگو با کوریر دلاسرا گفت: هرگونه انتقام‌گیری، پاکسازی و تخطی از اصول و موازین حکومتی غیرقابل قبول است.

اما اردوغان تا کنون توجهی به این هشدارها نشان نداده و به نظر می رسد رئیس جمهور ترکیه ناامید از پیوستن به اتحادیه اروپا بر ادامه سرکوب مخالفان مصمم می باشد. اقدامی که بدون شک موجب خواهد شد ترکیه از آرزوی عضویت در اتحادیه اروپا بیش از پیش دور شود. این را می شود از مصاحبه او با فرانس ۲۴ متوجه شد. اردوغان در این گفت و گو عنوان می کند: به روند مذاکرات پیوستن به اتحادیه اروپا نگاهی بیندازید هیچ کشوری چون ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا اذیت نشده است. طی ۳۵ سال گذشته برخی کشورهای اروپایی به عضویت اتحادیه اروپا درآمدند که ترکیه از لحاظ سیاست های آزادی و اقتصادی به مراتب در مقایسه با آنها، در موقعیت بهتری قرار دارد.

حال سوالی که پیش می آید این است روند پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا چرا طولانی شده و چرا این پروسه به گفته اردوغان بعد از ۳۵ سال هنوز به سرانجامی نرسیده و بعید هم به نظر می رسد در آینده ای قابل پیش بینی اتفاق مثبتی در این زمینه رخ دهد.

ترکیه و اتحادیه اروپا؛ نزدیک اما دور
از سال ۱۹۲۳ که جمهوری ترکیه به رهبری آتاتورک تاسیس شد، این کشور سیاست خود را مبنی بر نزدیک شدن به جامعه اروپایی قرار داد و از سال ۱۹۶۳ ترکیه در نظر داشته خود را با کشورهای اروپایی همسو کند. در این راستا درخواست رسمی ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا در ۱۴ آوریل ۱۹۸۷ ارائه شد اما آنکارا از ۱۲ دسامبر ۱۹۹۹ به طور رسمی به عنوان نامزد عضویت در اتحادیه پذیرفته شد و مذاکرات برای الحاق این کشور از روز سوم اکتبر سال ۲۰۰۵ آغاز شد. این در حالی است که وقایع پس از کودتا نشان می‌دهد آنکارا به این زودی ها در اتحادیه پذیرفته نخواهد شد.

تا قبل از کودتا، درباره موفق نبودن این پروسه معمولاً به مسائل و دلائلی مانند دخالت فراوان ارتش در سیاست، تبعیض و درگیری با کردها، سرکوب جامعه مدنی و احزاب، عدم رعایت حقوق بشر و آزادی ها، رشد نامتوازن اقتصادی در نواحی مختلف و ... اشاره می شد. اما نکته جالب این است که در طول این سال ها کشورهای زیادی در اتحادیه پذیرفته شدند که در بسیاری از شاخص ها وضعیت بدتری از ترکیه دارند. مثلاً ۱۰ کشور اروپای مرکزی و شرقی از اول سال ۲۰۰۴ و رومانی و بلغارستان از ابتدای ماه مه ۲۰۰۷ و کرواسی از اول ژوئیه ۲۰۱۳ به عضویت اتحادیه اروپایی نائل شده‌اند.

به همین دلیل به نظر می رسد دلیل اصلی عدم پذیرش ترکیه در اتحادیه اروپا را باید جای دیگری جست و جو کرد.

چند ماه پیش نیکولا سارکوزی در اظهار نظری به این سوال پاسخ داده بود. رئیس جمهور سابق فرانسه به صورت تلویحی حتی احتمال عضویت روسیه در اتحادیه اروپا را بیشتر از ترکیه دانسته بود! سارکوزی گفته بود: پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا با منطق و تفکر سلیم تعارض دارد؛ زیرا این کشور در مقایسه با روسیه در بسیاری از معیارها کمتر اروپایی است. ترکیه با بسیاری از مقیاس‌های دموکراسی با اروپا همخوانی ندارد و از نظر تاریخی، فرهنگی و اقتصادی بسیار با اروپا فاصله دارد. هر کسی که خلاف این مسئله را باور دارد خواستار مرگ اتحادیه اروپاست.

به عبارتی بهتر باید گفت اتحادیه اروپا در جذب و ادغام کامل کشورهای مثل اروپاي شرقی در اتحادیه اروپا چه به لحاظ اقتصادی و چه به لحاظ هویتی مطمئن می باشد اما رفتار دوگانه اتحادیه اروپا در قبال ترکیه را باید هویت اسلام گرایانه ترکیه دانست. این نکته ای بوده که اردوغان بعد از برگزاری همه پرسی خروج از اتحادیه در بریتانیا به آن اشاره کرده بود. رئیس جمهوری ترکیه اوائل تیرماه تاخیر در ورود کشورش به اتحادیه اروپا را نتیجه سیاست اسلام هراسانه غرب عنوان و گفته بود: «اتحادیه اروپا ما را نمی خواهد زیرا اکثریت جمعیت ما مسلمان هستند. مقامات اروپا نمی توانند این امر را کتمان کنند».