الف - و بالاخره سهمیه بندی

پس از مدتها بحث بررسی و اظهارنظرهای ضد و نقیض و اخبار گیج کننده، بالاخره شب گذشته وزارت نفت سهمیه بندی بنزین را اعلام و اجرا کرد . در این باره ، یادآوری و ذکر چند نکته ضروری است:

1. اولاً باید به همه مسوولان و مجریان طراحی و اجرای پروژه ملی کارت هوشمند سوخت صمیمانه خسته نباشید و خدا قوت گفت.
می توان چشم ها را بست و با بزرگنمایی نواقص احتمالی در گوشه و کنار این پروژه فقط انتقاد کرد، اما اگر به ابعاد و کارکردهای این پروژه عظیم ملی منصفانه نگاه کنیم، حقیقتاً باید از مجریان آن قدردانی کرد، البته در اطلاع رسانی درباره سهمیه بندی بنزین ناهنجاری هایی نيزوجود داشت که در بند بعدی این مطلب به آن اشاره می شود.

برای یادآوری عظمت کار انجام شده درباره کارت هوشمند سوخت کافی است به یاد آوریم کل شبکه بانکی کشور طی 6 سال گذشته فقط دو میلیون کارت بانکی صادر و اجرایی کرده اما در این پروژه طی چند ماه 10 میلیون کارت هوشمند خودرو شخصی ، موتور سیکلت و خودروهای عمومی صادر، توزیع و کاربردی شده است.

اهمیت این کار بزرگ وقتی روشن می شود که بیاد آوریم تقریباً در هیچ حوزه اقتصاد ایران، هیچ وقت آمار سراسری و هوشمند وجود نداشته است و به همین دلیل اصولاً تصمیم گیری در ایران بر اساس حدس و گمان انجام می شود نه اطلاعات دقیق و صحیح.

توزیع سراسری کارت هوشمند سوخت می تواند الگویی باشد برای توزیع و اجرای سراسری «کارت هوشمند سلامت» و با تشکیل بانک های اطلاعات پایه، درد های کهنه و ظاهراً غیر قابل درمان اقتصاد ایران نظیر هدفمند کردن یارانه ها، جلوگیری از فرار مالیاتی، ساماندهی همپوشانی بیمه های درمانی و گستردن چتر بیمه برای همه ایرانیان و ... را حل کرد.

2. شب گذشته با اعلام سهمیه بندی در ساعت 21 شب، ناگهان پمپ بنزین ها به شکل بی سابقه ای شلوغ شد و برخی از هموطنان ترجیح دادند ساعات پایانی روز گذشته را در صف های طویل و اعصاب خرد كن بنزین بگذرانند و ...

شب گذشته بوق زدن های متد خودروها و اعتراض و دعوا و تشنج هم در پمپ بنزین های گزارش شده است.

هر چند اطلاع رسانی درباره سهمیه بندی بنزين و عملکرد برخی مسوولان و رسانه ها در اعلام سهمیه ها كاملا افتضاح بود، اما حرص و ولع دیشب برخی از هموطنان برای گرفتن 30-40 لیتر بنزین بدون سهمیه هم، در نوع خود به عنوان یک پدیده اجتماعی قابل توجه بود.

3. درباره قمیت آزاد بنزین و توزیع آن خارج از سهمیه بندی، در روزهای آینده حرف و حدیث زیادی گفته خواهد شد. در این باره هر چند مجلس در تبصره 13 دست دولت را بازگذاشته تا به اقتضای شرایط بتواند بهترین تصمیم را بگیرد، اما نباید فراموش کرد اعلام و اجرای قمیت دوم برای بنزین در شرایطی که ناوگان حمل و نقل عمومی هنوز کامل و کارآمد نشده ، یعنی دور شدن از هدف مهار مصرف بنزین، چرا که در فقدان سیستم حمل و نقل عمومی کارآمد، تقاضا برای بنزین بي کشش است يعني مصرف کنندگان به قیمت آن حساس نیستند چون براي سفرهاي درون و برون شهري اغلب چاره ای بجزاستفاده از خودروي شخصي و مصرف بنزین ندارند.

به همین دلیل هم بود که مجلس هفتم تصمیم گرفت برای مهار مصرف بنزین به جای افزایش قیمت ناگهانی آن، مصرف بنزین را به تدریج و بار ابزارهای دیگر محدود کند ...
خوشبختانه مسوولان ارشد دولت، با درک این موضوع، عرضه بنزین خارج از سهمیه بندی و به قیمت آزاد را منتفی دانسته اند. در این شرایط دولت باید کاری کند که بازار سیاه بنزین، عملاً شکل نگیرد و خرید و فروش بنزین به قیمت آزاد، رایج نشود. 4. برای جلوگیری از شکل گرفتن بازار سیاه بنزین، اکنون دولت و به ویژه و شرکت پالایش و پخش وظیفه ای بسیار حساس به عهده دارند. آمادگی برای صدور فوری کارت های هوشمند المثنی یا تعویض کارت های معیوب، انعطاف در سهمیه ها برای افرادی که نیاز غیر قابل اجتناب به مسافرت با خودروی شخصی دارند و بسیج همه جانبه حمل و نقل عمومی برای انتقال تقاضای سفر از خودروی شخصی به خودروهای عمومی از جمله کارهایی است که جلوی تشکیل و انسجام بازار سیاه بنزین را خواهد گرفت.

5. برخی کارشناسان معتقدند اگر قمیت آزاد و خارج از سهمیه بنزین اعلام و اجرایی نشود، بازار سیاه بنزین قطعاً تشکیل خواهد شد.
به این دسته از کارشناسان باید یادآوری کرد که اگر میزان سهمیه ها انعطاف لازم را نداشته باشد، حمل و نقل عمومی ناکارآمد بماند و سیستم تعویض کارت های مفقودی و معیوب با تعلل کار کند، طبیعی است که بازار سیاه بنزین شکل می گیرد؛ اما نباید فراموش کرد که هدف همه این پروژه محدود کردن مصرف بنزین است و برای تحقق این هدف، تشکیل بازار سیاه بنزین اصلاً اتفاق خوبی نیست. پس همه باید تلاش کنیم بازار سیاه بنزین شکل نگیرد، مردم بايد به اشكال مختلف تشويق و هدايت شوند تا مصرف بنزین خود را مدیریت کنند و کاهش دهند و آنهایی هم که به تردد زیاد با خودروهای شخصی عادت دارند، به تدریج بخشی از مسافرتهای خود را با استفاده از حمل و نقل عمومی انجام دهند .

6. رسانه ها برای فرهنگ سازی در جهت استفاده کمتر از خودروی شخصی و انجام کارهایی برای تقلیل مصرف بنزین خودروها، وظیفه ای کلیدی بر عهده دارند.
متاسفانه در هفته های اخیر و به دلیل تعلل دولت در اطلاع رسانی صحیح درباره سهمیه بندی، برخی رسانه ها بجای آرامش بخشی به مردم، بیشتر افکار عمومی را درباره بنزین نگران، مضطرب و هیجان زده کردند ... برخی افراد بی مسوولیت و پریشان فکر هم با مصاحبه های پی در پی و متناقض و اعلام اخبار نادرست، به این تشویش افكار عمومی دامن زدند. رسانه هایی که در هفته های گذشته با انتشار اخبار متناقض بدون توجه به قانون مصوب درباره سهمیه بندی بنزین (تبصره 13 بودجه سال 86) جو روانی و تشویش عمومی درباره بنزین را خلق کرده اند، بهتر است در رفتار خود بازنگری کنند و ببینند در ایجاد التهاب عمومی درباره بنزین، با رادیو ها و رسانه های ضد انقلاب همراهی می کرده اند.

عملکرد برخی خبرگزاری ها و روزنامه ها كه عرصه بنزين را براي تسويه حساب جناحي با دولت انتخاب كرده بودند، در این زمینه تاسف بار است. در این میان رسانه ملی هم امتحان بدی پس داد و عملاً و البته ناخواسته با خط خبری رادیو فردا و بی بی سی هم آواز شد ...

رسانه ملی و دیگر رسانه ها برای جبران این غفلت يا سهو، امروز وظیفه ای خطیر بر عهده دارند ، چرا که سیاست قطعی دولت و مجلس برای مهار مصرف سوخت، ابزار فرهنگی می طلبد و این رسانه های عمومی هستند که باید فرهنگ صرفه جویی در مصرف سوخت، استفاده بیشتر از حمل و نقل عمومی، مدیریت سفرهای درون و برون شهری و روش های فنی صرفه جویی در مصرف سوخت را تبلیغ و ترویج کنند.

«مهار مصرف سوخت»، یک نیاز و ضرورت ملی است، بجای نق زدن و آیه یاس خواندن، همه باید کمک کنیم تا این هدف مهم هر چه بهتر و کارآمدتر محقق شود.