الف - تبعات بحران اخیر برای عربستان و ایران

بلژیک فروش سلاح به عربستان را بخاطر آنچه که "اعدام گسترده و نقش این کشور در مناقشه یمنی‌ها" خواند روز چهارشنبه متوقف کرد. پیش‌تر حزب سبز آلمان از دولت این کشور خواسته بود صادرات سلاح به عربستان را متوقف کند. حالا هم وزیر اقتصاد آلمان رسما اعلام کرده که به خاطر اعدام‌های بی‌سابقه، این کشور صادرات سلاح به عربستان را مورد بازنگری قرار می‌دهد.

هیئت تحریریه مجلات واشنگتن‌پست و نیویورک‌تایمز هم به ترتیب سرمقاله‌هایی با عنوان "رژیم بی‌پروای عربستان سعودی" و "اعدام های وحشیانه عربستان سعودی" منتشر نمودند.

به نظر می‌رسد پس از موضع محکم رئیس جمهور، رئیس مجلس و حتی مراجع دینی کشور در محکومیت حمله به سفارت، این بحران تا حد زیادی کنترل شده و عربستان نتوانسته از این بهانه برای تغییر افکار عمومی دنیا از موضوع اعدام‌های گسترده استفاده کند. همانطور که مایکل مورل جانشین رئیس سابق سی آی ای در برنامه Face The Nation شبکه CBS گفت "ایرانی‌ها در این مورد مسئولانه رفتار کردند، پلیس در محل حاضر شده و تعدادی را هم دستگیر کرده است".

هرچند عربستان توانسته بعضی از کشورهای تحت نفوذش را با خود در قطع روابط دیپلماتیک با ایران همراه کند اما در سطح بین‌المللی کار زیادی نتوانسته از پیش ببرد. بعضی از تحلیلگران مانند جاش روجین در بلومبرگ، بر این عقیده است که ریشه رفتارهای خصمانه عربستان علیه ایران را بایستی در توافق هسته‌ای کشورهای غربی با ایران جست. همانطور که دکتر ظریف در مواضع اخیر خود به این موضوع اشاره نمود:

"ما در این مدت همواره تلاش کرده‌ایم که مسیر تعامل و همکاری را در پیش بگیریم ولی متاسفانه همسایگان ما در عربستان سعودی برخلاف این موضوع حرکت کردند چنان که مشاهده کردیم در مذاکرات هسته‌ای مخالف روندی بودند که در جریان بود و با رژیم صهیونیستی در این زمینه همراهی کردند."

با وجود تمام این بحران آفرینی ها، به نظر می‌رسد عربستان سعودی از اهداف خود باز مانده است. هم موضوع حمله به سفارت تا حد زیادی کنترل شده، هم تبعات اعدام‌ها برای این کشور ادامه دارد و از همه مهمتر توافق هسته‌ای با تمام فراز نشیب‌ها همچنان برقرار است. به طوری که جان کری پس از تماس تلفنی با ظریف اظهار کرده که "تنها چند روز به اجرایی شدن برجام مانده است".

با این وجود برخی بر این عقده‌اند که اجرای برجام و به ثمر نشستن آن که منجر به تقویت قابل توجه ایران می‌شود، بدون واکنش نبوده و می‌تواند معادلات منطقه را پیچیده‌تر کند. آیا همانطور که بحران هسته‌ای از دور باطل خارج شده و رو به پایان است، آنگونه که دکتر ظریف عنوان کرده می توان شاهد توقف روند تنش‌آفرینی در منطقه نیز بود؟