توصيه به ديگران
 
کد مطلب: 426703
ذخایر واقعی نفت و گاز خزر و سهم ایران
تاریخ انتشار : چهارشنبه ۱ دی ۱۳۹۵ ساعت ۱۸:۳۴
روسیه با 695کیلومتر ساحل خزری دارای یکی از بزرگ‌ترین صنایع نفت و گاز جهان در مناطق غیرخزری است، علاقه ای نسبت به استخراج نفت و گاز از منابع خزری خود نشان نداده است.

این کشور در کنار اوپک دو قطب عمده تأمین نفت جهان است. طبق آمار روسیه توانسته با صدور بیش از 150میلیاردمترمکعب گاز طبیعی به اروپا در صدر فهرست بزرگ‌ترین صادرکنندگان گاز در جهان قرار گیرد.
در دو دهه گذشته منابع نفت و گاز حوزه کاسپین و کشورهای حاشیه آن بیشتر مورد توجه قرارگرفته است؛ اما همچنان در مورد حجم ذخایر واقعی نفت و گاز خزر و سهم ایران و همچنین رژیم بهره برداری از آن اختلافاتی باقی مانده است.

با توجه به برداشت ها وروايت هاي گونان و گاه اغراق آميز(كويت دوم و....) در مورد منابع گازي و نفتي حوزه كاسپين كدام برداشت در مورد ميزان منابع منطقي تر به نظر مي رسد؟

در مورد میزان منابع هیدرو کربنی دریای خزر گمانه های متفاوتی مطرح شده است ، براساس اعلام منابع اروپایی و امریکایی و سازمان انرژی جهانی در مجموع ذخایر تأیید شده این دریا شامل حدود 50 میلیارد بشکه نفت و حدود 260تریلیون فوت ‌مکعب گاز طبیعی است.
قزاقستان با بیشترین ساحل در دریای خزر (حدود 1600کیلومتر ) بیشترین ذخایر نفتی را در مقایسه با ترکمنستان و آذربایجان در اختيار دارد و گفته می‌شود مهم‌ترین کشور تولید‌کننده نفت در منطقه خزر در سال‌های آتی خواهد بود.

این کشور حدود دو درصد از ذخایر اثبات ‌شده جهان را دارد. قزاقستان با توجه به اینکه در حال حاضر کمتر از 200هزار بشکه از یک میلیون و 200هزار بشکه نفت تولیدی روزانه خود را مصرف می‌کند، قابلیت صادراتی بالایی دارد. در حال حاضر سهم درآمدهای نفتی در تأمین بودجه این کشور 55درصد است و براساس پیش‌بینی‌ها در آینده این رقم بیشتر هم خواهد شد. این کشور طی برنامه 25ساله تا سال 2025، که قبل ازسقوط قیمت جهانی نفت تدارک دیده بود به ‌دنبال جذب 100میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی بوده و انتظار داشت از سال 2021تا 2035 سالانه حدود 120میلیارد دلار درآمد نفتی داشته باشد که امکان تحقق این اهداف در شرایط کنونی بازارنفت نفت چشم انداز مثبت و روشنی برخوردار نیست.

ترکمنستان با 650کیلومتر ساحل در دریای خزریک کشور عمدتا گازی است و کمترین منابع نفتی را در بین پنج کشور دارد. بخش گاز، موتور محرک اقتصاد این کشور است و بیش از نیمی از درآمد بودجه را درآمدهای ناشی از صادرات گاز تشکیل می‌دهد. 60درصد از کل صادرات این کشور را صادرات گاز، 15درصد را صادرات نفت‌خام و 14درصد را نیز صادرات فراورده‌های نفتی تشکیل می‌دهد که در مجموع رقمی حدود 90درصد است. حدود 75درصد سرمایه‌گذاری صورت‌گرفته در اقتصاد این کشور در بخش نفت و گاز بوده است. در استراتژی 10ساله توسعه اقتصادی و اجتماعی ترکمنستان توجه خاصی به بخش نفت و گاز شده است و در برنامه توسعه صنایع نفت و گاز سهم سرمایه‌گذاری خارجی معادل 75/3درصد پیش‌بینی شده‌است که باتوجه به شرايط موجود می تواند دچارتغييرگردد.

در آذربایجان با600 کیلومتر ساحل در دریای خزر نفت عامل اصلی در تدوین استراتژی های اقتصادی و سیاست خارجی محسوب می شود .در سال2006 درآمد نفتی این کشور به 1/5 میلیارد دلار و در سال‌های به‌ ترتیب 2/2و 3/4میلیارد دلار و نهایتا از سال 2008به بعد سالانه به 5/8میلیارد دلار و تا قبل از ماهش قیمت جهاتی نفت حدود 15 میلیارد دلار درآمد نفتي کسب کرده است .این کشور پیشتر برنامه ریزی کرده است طی20سال (از 2005تا 2025) با فرض قیمت 35دلار برای هر بشکه، درآمدی معادل 100میلیارد دلار بدست آورد. قرارداد نفتی این کشور تحت عنوان قرارداد قرن اولین قرارداد با شرکت های نفتی معتبر جهاني جهت بهره برداری از معادن نفتی آراز، آلو و شرق در قالب کنسرسیومی منعقد شد و نفت تولیدی آن از سال 2006 از طریق خط لوله باکو- تفلیس - جیحان به ترکیه و سایر مقاصد صادر مي شود. همچنین گاز آذربایجان از معادن معروف شاه دنيز تحت کنسرسیوم دیگری (که شرکت ایرانی، نیکو نيز سهامدار آن ست) از طریق خط لوله گاز، باکو- تفلیس - ارضروم صادر می شود.

از آنجا که روسیه با 695کیلومتر ساحل خزری دارای یکی از بزرگ‌ترین صنایع نفت و گاز جهان در مناطق غيرخزري است، علاقه اي نسبت به استخراج نفت و گاز از منابع خزری خود نشان نداده است. این کشور در کنار اوپک دو قطب عمده تأمین نفت جهان است. طبق آمار روسیه توانسته با صدور بیش از 150میلیاردمترمکعب گاز طبیعی به اروپا در صدر فهرست بزرگ‌ترین صادرکنندگان گاز در جهان قرار گیرد. روسیه همچنین با اختصاص حدود 13الی 14درصد از تولید جهانی نفت به‌خود، بزرگ‌ترین تولید‌کننده نفت در جهان محسوب می شود.

مهمترین میدان نفتی و گازی نزدیک به ایران در خزر کدام است؟
شناخته شده‌ترین میدان نفتی و گازی ایران در دریای خزر که دارای کمترین ساحل یعنی حدود 600 کیلومتر می باشد ، میدان سردار جنگل است.این میدان که در انتهای بخش مرزی ایران در استان گیلان واقع شده، ۲۴کیلومتر طول و ۱۶کیلومتر عرض دارد و از لایه‌های مختلفی تشکیل شده‌است و در سال ۱۳۸۰ و در عمق ۷۰۰متری از سطح آب، کشف و ۱۰سال بعد (در سال 90)، در پی ‌مطالعات اکتشافی روی سکوی نیمه‌شناور امیرکبیر، یک لایه نفتی در عمق ۷۲۸ متری در این مخزن هیدروکربوری کشف شد. گفته می شود میدان سردارجنگل، دارای ۵۰هزارمیلیارد فوت مکعب ذخیره «درجا»ی گاز است؛ یعنی بیش از ۱۰برابر میدان شاه‌دنیز در جمهوری آذربایجان. این در حالی است که پیش از این، سهم ایران در دریای خزر ۱۱تریلیون فوت مکعب گاز اعلام شده بود. همچنین میزان نفت درجای لایه نفتی این میدان، دومیلیارد بشکه است که نفت قابل استحصال آن حدود ۵۰۰میلیون بشکه برآورد شده ‌است. میدان سردار جنگل محل مناقشه ایران و جمهوری‌‌ آذربایجان قرار دارد و دوطرف تفاهم کرده اند تا تعیین تکلیف سهام متعلق به دو کشور از بهره برداری از این منابع امتناع نمایند. پیش‌بینی‌های اولیه درمورد سهم ایران از نفت خزر 20میلیارد بشکه است که در ميادين نفتی سردار جنگل ، چالوس، نورو رویان ، رامسر ورودسر و چند منبع دیگر واقع است.اما با توجه به عدم لرزه نگاری در همه مناطق و مشخص نبودن عمق معادن ، نمی توان نسبت به دقیق و اقتصادی بودن همه منابع ابراز نظر اطمینان بخشی نمود .

رويكرد هر يك از كشورهاي همسايه خزر در برداشت از منابع هيدروكربني خزر چگونه و تا چه حدي متفاوت يا همسان است؟
منابع نفتی زیر بستر دریای خزر مولفه اصلی تعیین رژيم حقوقی این دریا محسوب می شود و کشورهای روسیه ، قزاقستان و آذربایجان به رهبري و هدایت مسکو براساس ادعای خود نسبت به تعیین سهم منابع هیدروکربوری و امضای اسناد دوجانبه و سه جانبه اقدام نموده اند و اعلام داشته اند تکلیف سهام این کشورها در شمال دریای خزر را تعیین کرده اند و سه کشور ایران ، آذربایجان و ترکمنستان را نسبت به تعیین تکلیف سهام نفتي وگازي در جنوب دریای خزر در مقابل عمل انجام شده قرار داده اند ،این در حالی است که از ابتدای مذاکرات خزری روسیه و ایران بر تعیین تکلیف رژیم حقوقی دریای خزر و سهم منابع انرژي کشورها ی ساحلی براساس توافق پنج جانبه تاکید کرده بودند، اما روسیه وفای به عهد نکرد ، سه کشور شمال خزر بر تعیین سهام نفتی زیر کف دریا براساس ترسیم خط میانی و شراکت مساوی در مورد منابعي که خط میانی برروی آنها واقع میشود تاکید کردند و برهمین اساس نيز نسبت به اکتشاف ،استخراج و فروش منابع انرژی اقدام کرده اند . این درحاليست که تکلیف منابع زیر بستر در جنوب خزر توسط ایران ،آذربایجان و ترکمنستان برغم برگزاری نشست های مختلف بویژه از سوی ایران وآذربايجان مشخص نشده است .همچنین علیرغم برگزاری بيش از چهل نشست دوره ای نمایندگان پنج دولت تاکنون تکلیف کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر روشن نشده است .البته بخش های زیادی از کنوانسیون جدید تعیین تکلیف شده،اما بحث مهم منابع زیر بستربه جای خود باقی مانده است.

رويكردهاي هيدروكربني كشورهاي همسايه خزر چه تاثيري بر منافع ملي ايران دارد؟
عدم تعیین رژیم حقوقی دریای خزر و نهایی نشدن سهم ایران از منابع هیدروکربني این دریا و عدم تعیین تکلیف منابع زير بستر درياي خزر از سوی ایران. آذربایجان و ترکمنستان در شرايطي که با حمایتهای روسیه تکلیف منابع نفتی وگازي این دریا توسط ،روسیه ، قزاقستان و آذربایجان نهایی و توسط، این سه کشور در قالب سندی به امضا رسیده است و غير از روسيه دو کشور ديگر از منابع انرژی خزر در شمال دریا بهره برداری می کنند، می تواند موجب فرسایشی شدن بیشتر وضعیت کنونی گردد.

هر يك از كشورهاي همسايه خزر چه نگاهي به حقوق ايران در درياي خزر و منابع آن دارند؟ آینده را چگونه مي بینید ؟
با حمایتهای روسیه سه کشور دیگر خزر با تاکید بر وضعیت تحمیل شده بر ايران در دوره شوروی سابق در دریای خزر و طول سواحل اندک ایران در این دریا در مقايسه با سواحل ديگرکشورها و تاکید بر تعیین میزان منابع زيربستر براساس، ترسیم خط میانی سهم کمتری برای، ایران در نظر میگیرند که ایران با اشاره به اصل انصاف و میزان جمعیت در شهرهاي ساحلی خود و قرادادهاي 1921 و1940 و محدب و مقعر بودن سواحل و عمیقتر بودن عمق دریای خزر در جنوب این دریا پیشنهاد دیگری در ترسیم خط میانی مطرح کرده که حدود بیست درصد از منابع زیر بستر دریا را شامل می شود ،اما مذاکرات در این رابطه هنوز با افت و خيزهايي مواجه است و به سرانجام نرسیده است.

مسیرهای انتقال انرژی خزر به بازارهای جهانی کدامند ؟
انرژی دریای خزر از طریق چند مسیر به مقاصد خریداران منتقل می شود از جمله آنها می توان به این موارد اشاره کرد :
مسیرهای غربی: این مسیر، نفت‌وگاز کشورهای حاشیه خزر را از طریق ترکیه و گرجستان به اروپا منتقل می‌کند و مورد حمایت آمریکا ترکیه ، آذربایجان و گرجستان است. خط لوله نفت باکو- نوورسیسک (1500کیلومتر)، باکو- سوپسا (920کیلومتر)، باکو- تفلیس- جیحان (1730کیلومتر)، خط لوله تنگیز- نوورسیسک (1600کیلومتر)، خط لوله گاز باکو- ارزروم و کنسرسیوم خط لوله خزر از مهم‌ترین خطوط انتقال انرژی در این مسیر هستند.

مسیر شمالی: این مسیر ،نفت و گاز قزاقستان را از طریق دریای سیاه منتقل می‌ کند و از سوی روسیه حمایت می‌شود. خط لوله این مسیر آتیرو- سامارا (695کیلومتر) است که از بندر آتیرو در قزاقستان شروع می‌شود و به سامارا در روسیه می‌رود و از طریق خطوط داخلی روسیه به کشورهای بلاروس ، لهستان و مجارستان. می‌رسد.

مسیر شرقی: نفت و گاز قزاقستان و ترکمنستان از این مسیر به شرق چين منتقل می‌‌شود و از این ‌رو مورد حمایت چین است. خط لوله قزاقستان- سین کیانگ به طول 3000کیلومتر، مسیر شرقی انتقال انرژی به کشور چین است. این خط لوله به افزایش نفوذ چین در استفاده از منابع غنی انرژی منطقه خزر کمک بسیاری می‌کند.

مسیر جنوب شرقی: این مسیر از ترکمنستان آغاز می‌شود و پس از گذر از افغانستان ، در خاک پاکستان ادامه می‌‌یابد تا به بندرهای آن کشور برسد. یادداشت تفاهم این خط لوله در سال 1997میان ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و ازبکستان به امضا رسیده است. طول این خط لوله 1673کیلومتر است که البته به‌دلیل ناامنی مسیر، قابلیت چندانی برای اجرا نیافته است.

در همین مسیر، خط لوله «تاپی» نیز قابل ذکر است که گاز ترکمنستان را از مسیر افغانستان و پاکستان به هند می‌رساند. این خط لوله ۱۷۳۵ کیلومتری قرار است سالانه ۳۳ میلیارد مترمکعب گاز ترکمنستان را به کشورهای افغانستان، پاکستان و هند منتقل کند که هنوز به اتمام.نرسیده آست.

منبع: امید ملی ایرانیان
 
کلمات کلیدی : نفت و گاز خزر+سهم ایران از خزر
 


نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.