نظر منتشر شده
۲۵
توصيه به ديگران
 
کد مطلب: 456719
چرا باز هم اقتصاد، چرا باز هم تولید؟
سید احسان خاندوزی، 6 فروردین 96
تاریخ انتشار : يکشنبه ۶ فروردين ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۰۴
ملتی که در تولید و محصولات مصرفی خود، احساس هویت مستقل کنند و نام کشورشان روی کالاها با افتخار حک شود، «ما» ی جمعی قوی‌تر و اعتماد به نفس ملی بهتری دارند و بر هر تولید مادی از جمله کالای فرهنگی نیز تواناتر خواهند بود.

در مسابقه‌ی اقتصاد جهانی، توان تولید یک ملت است که حرف آخر را می‌زند. این جمله به‌معنای کم ارج دانستن سایر ابعاد مانند علم و فرهنگ و سیاست نیست، زیرا قدرت تولید، گرچه ابتدا در شمایل اقتصاد خود را نشان می‌دهد، اما به‌محض ورود به‌سایر عرصه‌ها، آن مناسبات را نیز دگرگون و همساز می‌کند. مرحوم جلال درست تشخیص داده بود که فارق میان غرب و سایر ممالک، اهل تولید بودن یا مصرف کننده بودن است زیرا اقتصاد تولیدمحور، روحی تازه بر سایر جوارح اجتماع می‌دمد:

اول: اقتصاد طفیلی غرب یا شرق، نمی‌تواند سیاست مستقل از غرب یا شرق را پشتیبانی کند بلکه سیاستمدار را به زبونی و دریوزگی می‌کشاند. در تجارب جهانی، کشوری را سراغ نداریم که بدون ایستادن بر پای تولید ملی خود، پرچم و گردن مردمانش افراشته مانده باشد و هر چه تولیدات یک کشور، جهانگشاتر شده‌اند، سیاستمدارانش نیز اقتدار بیشتری در مذاکرات یافته‌اند. بی‌جهت نیست که غرب حاضر است محصول را با قیمت کمتر در اختیار ما بگذارد بدون آنکه اجازه دستیابی به فناوری و توان تولیدش را بدهد.

دوم: در باب تولیدات مادی فرهنگی نیز کمابیش چنین است، ملتی که در تولید و محصولات مصرفی خود، احساس هویت مستقل کنند و نام کشورشان روی کالاها با افتخار حک شود، «ما» ی جمعی قوی‌تر و اعتماد به نفس ملی بهتری دارند و بر هر تولید مادی از جمله کالای فرهنگی نیز تواناتر خواهند بود. صدور فرهنگ از طریق سریال‌های سابقا ژاپنی و اخیرا کره‌ای، پیامد قدرت اقتصادی 40 سال پیش ژاپن و 20 سال اخیر کره است.

سوم: از سوی دیگر چون توان تولید جز با علم و فن نمی‌تواند دوام داشته باشد، ملت اهل تولید، در بلندمدت باید اهل علم نیز باشند و تولید، علم را نیز در پی خود می‌کشاند تا با نوکردن علم و فن، مزیت‌های اقتصادی‌اش را از دست ندهد. اگر به درستی فرموده‌اند که علم، سلطان است، اقتصاد قائد سلطان است یعنی افسار در دست اوست. در اقتصاد غیرمولدی که مانند برخی کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس از صدقه سری پول نفت، رونق هست اما توان تولید نیست، خبری از پیشگامی در علم هم نیست و در مقابل اقتصاد مولدی را سراغ نداریم که با گرمای علمی همراه نباشد. توان تولید بالاتر آلمان و انگلیس و فرانسه در میان سایر کشورهای اروپایی، به‌وضوح از تفاوت دمای محیط‌های علمی‌شان قابل شناسایی است و هر کشوری که حتی در میان کشورهای در حال توسعه، قوت علمی دانشگاه‌های چین یا مالزی را در آغاز جهش اقتصادش با امروز مقایسه کنید.

اینگونه است که نام‌گذاری اقتصادی سال آن هم بر مدار تولید، گرچه حاوی پیامی روشن از جهت سیاستگذاری اقتصادی مسئولان و رفتار اقتصادی ما مردم است اما سریان آب حیات تولیدمحوری، قلمروهای دیگر اجتماع را نیز سرسبز خواهد ساخت.

نسبت اقتصاد مقاومتی و تولید
در مسابقه سروری و پیشرفت که میان ملت‌ها درگرفته است، میدان‌دار عصر جدید، اقتصاد است و در مسابقه‌ی اقتصاد، توان تولید یک ملت حرف آخر را می‌زند. توان تولید، حتی نسبت به شاخص‌های متعارف اقتصادی، قبله نمای بهتری محسوب می‌شود، مثلا نرخ رشد اقتصادی بالا، اگر به یمن قدوم سرمایه‌های سیال خارجی در بازارهای بورس یا به برکت صادرات بیشتر نفت خام باشد، از منظر متعارف، کاملا مقبول و مایه‌ی شعف است اما با عینک توان تولید، اگر نگوییم وجه تهدیدی آن برجسته‌تر است، دست کم قابل تمجید نیست، زیرا این رشد، مقاومتی و پایدار ارزیابی نمی‌شود، این رشد حاکی از ارتقاء توان تولید نیست.

ماجرا از اینجا آغاز می‌شود که بدانیم هر اقتصاد، صورت یا ظاهری دارد و نیز باطنی. معیارهای اقتصادی نیز به یک تقسیم، معیارهای حاکی ازصورت اقتصادند و معیارهای راوی باطن اقتصاد. اقتصاد مقاومتی به‌جهت عنصر محوری خود یعنی «مقاوم» بودن، نگاه به باطن اقتصاد دارد، همانگونه که مقاوم بودن، چشم به باطن یک سازه یا ساختمان دارد نه آب و رنگ آن. معیار مقاوم بودن ساختمان با معیار زیبایی، می‌تواند دو ارزیابی متفاوت از یک بنا به دست دهد، در اقتصاد مقاومتی نیز ما محتاج تمایز بین معیارهای تحول صورت و تحول باطن هستیم. چنانچه معیار ما در اقتصاد، سرعت پیشرفت بود، ورود گسترده شرکت‌های خارجی می‌توانست در کوتاه‌ترین زمان ممکن، پیشرفت‌های بخش صنعت و نفت و غیره را به‌دنبال داشته باشد. اگر معیار ما رفاه ظاهری بود، صادرات بیشتر نفت خام و تزریق تمام درآمدهای آن به کشور (مانند عربستان و سایر کشورهای نفتی) می‌توانست درآمد سرانه و رفاه موقت جامعه را افزایش دهد اما زمانی که معیار را مقاوم بودن، قرار می‌دهیم تنها آن دسته از معیارهای صوری (مثل سرعت رشد اقتصاد، درآمد سرانه یا رفاه) برای ما مقبول می‌افتد که با بهبود مقاومت سازه اقتصاد ایران همراه باشد. بدین ترتیب گونه‌هایی از رشد اقتصاد، مطلوب و انواع دیگری از رشد اقتصاد، نامطلوب شمرده می‌شود.

 معیارهای اقتصاد مقاومتی
حال پرسش این است که اگر به‌دنبال رصد کردن تحول در بطن اقتصاد مقاومتی، هستیم، معیارهای باطنی کدامند که باید معیارهای ظاهری را با آنها بسنجیم؟ به‌نظر می‌رسد توان تولید داخلی و دور ماندن از کرانه‌های خطرناک وابستگی، دو پایه‌ای هستند که نشان می‌دهند سازه‌ی اقتصاد از درون در حال مقاوم شدن یا غیرمقاوم شدن است. اعداد و ارقام اقتصاد ایران نشان می‌دهد جز در زمینه‌ی اتکای درآمدهای ارزی و منابع بودجه به نفت، فاصله‌ی ما از کرانه‌های خطرناک وابستگی زیاد است و ما اساسا اقتصادی وابسته به خارج محسوب نمی‌شویم (چه با شاخص درجه بازبودن اقتصاد یعنی سهم تجارت، چه با شاخص سهم بازارهای مالی خارجی و سرمایه‌های خارجی) البته آمارهای رسمی در خصوص وابستگی ما به قاچاق کالا چیزی نمی‌گویند! در این حوزه عمدتا مساله نه در کمیت وابستگی بلکه در کیفیت است مثل تمرکز تجاری در مبادی واردات یا مقاصد صادرات که به کشورهای معدودی وابسته هستیم. در این بخش راه برون‌رفت، خیلی دشوار نیست مثلا متنوع سازی طرف‌های تجاری به‌صورتی که وابستگی ما به هر کدام، از حدی بیشتر نشود. البته تفاخر و ارزش شدن کالاهای وارداتی مصرفی، روند رو به وخامتی یافته که باید از اکنون به فکر علاج تدریجی آن بود.

معیار اصلی که سال‌ها نشانگر ضعف اقتصاد مقاومتی ماست، معیار دوم یعنی توان تولید داخلی است و اینکه حتی در بخش‌های متعددی که تولید داخل داریم، وابستگی به خارج موجب اثرپذیری تولیدات داخل از فشارها و تحریم‌ها می‌شود. مساله اینجاست که با یک فشار خارجی رشد مثبت تولید جای خود را نه به توقف بلکه به رشد منفی می‌دهد. اینجا نقطه‌ای است که از آن تمام رونق فعالان اقتصاد و درآمد ملی و رفاه خانوارهای ایرانی آسیب‌پذیر است و با اصلاح آن (یعنی تولید داخلی که قدرت رقابت صادراتی داشته باشد) وابستگی درآمدهای ارزی و بودجه به نفت نیز که پیشتر گفته شد، تاحد زیادی بهبود خواهد یافت. از این جهت است که تاکید بر توان تولید داخلی، می‌تواند بهترین معیار تحول باطنی اقتصاد مقاومتی تلقی شود. آنگاه است که اگر معیارهای ظاهری مثل رشد اقتصادی و تکنولوژی و رفاه، موجب ضربه خوردن به توان تولید داخلی باشد، به‌مثابه‌ی ساختمانی است که شیوه زیباسازی آن دارد از توان مقاومتش در برابر زلزله می‌کاهد.

اقتصاد ایران در سالی که گذشت (1395) توانست در خصوص معروف‌ترین شاخص‌های اقتصاد کلان یعنی نرخ رشد اقتصاد و نرخ تورم، عملکرد قابل قبولی را کسب نماید: نرخ رشد حدود 8 درصد (با احتساب افزایش فروش نفت) و نرخ تورم تک رقمی. اینها دستاوردهای کم ارزشی نیستند اما زمانی درخور ستایش‌اند که با معیارهای باطنی اقتصاد مقاومتی یعنی پایداری و مقاوم بودن سازه اقتصاد ایران همراه باشند. رشد اقتصاد اگر مرهون نفت باشد و نپاید، دلبستگی را نشاید. اکنون زمانی است که باید آستانه انتظار و توقع را بالاتر از شاخص‌های ظاهری اقتصاد ایران قرار داد. ملاک، افزایش بی‌وقفه توان تولید ملی است. البته چنانکه رهبر معظم انقلاب در نخستین بند از نکات ده گانه‌ی سخنرانی اول فروردین سال گذشته متذکر شدند، تقویت تولید ملی در رشته فعالیت‌های مزیت‌دار کشور معنا دارد و به‌معنای لزوم تولید تمام محصولات مصرفی در داخل نیست.

 و اما نقش اشتغال
در این میان، اشتغال چه جایگاهی دارد؟ اشتغال از نقاط کلیدی و چهارراه دو شاهراه اقتصادی – اجتماعی محسوب می‌شود: در منطق اجتماعی، شیوع بیکاری به‌معنای محدوده‌ی قرمز و خطر کرامت فرد و خانواده، نماگرهای سلامت اخلاقی و روانی، ناهنجاری اجتماعی و حتی خطر در مقبولیت سیاسی است. همچنین اشتغال‌زایی از نقاط ضعف دهه‌ی اخیر عملکرد اقتصاد ایران به‌شمار می‌رود و به اذعان مراکز تحقیقاتی کشور یک چالش بالقوه مهم پیش رو در سال‌های آتی خواهد بود. به بیان دیگر رشد اقتصاد کشور، رشدی نبوده که متناسب با آن اشتغال‌زایی ایجاد کرده باشد. این چالش با یک ابتکار و چرخش سیاستی می‌تواند به فرصت تبدیل شود زیرا کشور به لحاظ پتانسیل‌های انسانی معطل و پس‌اندازهای راکد و سرمایه‌های غیرمولد، دارای مزیت است. اما جدا از تمام ملاحظات فوق، میان اشتغال با هدف تولید داخل چه پیوندی وجود دارد؟

اشتغال از جمله شاخص‌های خروجی یک نظم و از جمله معیارهای ظاهر عملکرد سیستم است. در موقعیتی که اولا رونق اقتصادی بیشتر، ثانیا قیود به‌کار افتادن استعدادهای انسانی کمتر و محیط سهل‌تر، و ثالثا تناسب میان نیروی کار و نیازهای بازار وجود داشته باشد، کمتر بیکاری را تجربه خواهد کرد. اقتصاد ایران به لحاظ خروج از رکود احتمالا وضع بهتری نسبت به سال‌های گذشته در پیش دارد، اما درخصوص دو عامل دیگر یعنی عدم تناسب مهارت‌های نیروی کار و قیدوبندهای کسب‌وکار، ناکارآمدیم. عدم نقش‌آفرینی جدی مردم در اقتصاد ایران، تاحدی ناشی از این دو مانع است. البته رونق اقتصاد می‌تواند ناشی از نیروهای برونزا باشد و مثلا زمانی که شرکت‌های خارجی بر اقتصاد ملی مسلط هستند یا اقتصاد به یک اقتصاد نفتی صرفا خدماتی تبدیل شود، ممکن است اشتغال بالایی نیز ایجاد شود. آن هنگام که هم معیار باطنی یعنی توان تولید داخلی و هم معیار ظاهری یعنی اشتغال، بهبود را نشان دهند، آنگاه می‌توان از جهت نمایی صحیح نظام اقتصادی اطمینان خاطر داشت.


دعضو هیأت‌علمی دانشکده‌ی اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی

منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی سیدعلی خامنه‌ای (مد‌ظله‌العالی)
۱۳۹۶/۰۶/۰۵ ۱۱:۴۶
 
۱۳۹۶/۰۵/۱۰ ۱۴:۰۰
 
۱۳۹۶/۰۴/۲۸ ۰۸:۳۲
 
۱۳۹۶/۰۴/۲۶ ۱۱:۱۳
 
۱۳۹۶/۰۳/۰۹ ۱۱:۴۶
 
۱۳۹۶/۰۲/۰۴ ۰۷:۵۸
 
۱۳۹۶/۰۱/۱۵ ۱۲:۱۷
 
۱۳۹۵/۱۲/۲۳ ۱۳:۵۰
 
۱۳۹۵/۱۲/۰۵ ۱۱:۲۳
 
۱۳۹۵/۱۱/۰۴ ۱۱:۳۳
 
 
کلمات کلیدی : اقتصاد ایران+اقتصاد مقاومتی+تولید+سید احسان خاندوزی
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۶-۰۱-۰۶ ۱۰:۱۵:۲۲
چند روز پیش یکی از مسولان در شبکه خبر گفت که نرخ بیکاری در میان جوانان سی درصد است که اگر این عدد را در کنار آمار جوانانی بزاریم که شاغل هستند ولی اموراتشان نمیگذره وحشت انگیز میشه..براستی بالاخره مسولیت این وضعیت با کیست؟چرا اقتصاد ما چندساله اینقدر خوابیده؟کدام سیاستهای اقتصادی داره این بلارو سر مردم و جوانان میاره؟کی باید فکری بکنه؟ (4218113) (alef-13)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۶-۰۱-۰۶ ۱۰:۲۸:۴۶
جناب دکتر توکلی لطفا جواب دهید
چند درصد اقتصاد ایران دست نهادهاییست که به هیچ کس پاسخگو نیستند.
چند درصد اقتصاد ایران دست کسانی است که نه پاسخگو هستند نه مالیات می دهند (4218124) (alef-18)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۶-۰۱-۰۶ ۱۰:۵۱:۵۳
منظورت پتروشیمی های جناب وزیر الدوله و خانواده محترم که نیست؟! (4218142) (alef-18)
 
United States
۱۳۹۶-۰۱-۰۶ ۱۱:۴۸:۱۹
هزار آفرین به این نظر. فقط یک چیزی اضافه می‌کنم آن هم اینکه نهاد‌ها و ارگان ‌های از ما بهتران حاضرند به خاطر اقتصاد مقاومتی حتی از یک در درصد از بودجه خود صرف نظر کنند، یا فقط از این شعار برای حمله به دولت استفاده میشود؟ (4218200) (alef-18)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۶-۰۱-۰۶ ۱۱:۵۳:۲۳
داداش محترمش ح. ف ر ی د و ن (4218208) (alef-18)
 
Germany
۱۳۹۶-۰۱-۰۶ ۱۱:۵۳:۲۴
گل گفتي. نهادهاي غيرپاسخگو آفت اقتصاد كشورند (4218209) (alef-18)
 
United Kingdom
۱۳۹۶-۰۱-۰۶ ۱۳:۲۳:۳۳
شما اگر میدونی بگو چند درصد پروفسور؟اولا مدتیه فعلا این موضوع را پیراهن عثمان کرده اید تا اذهان را از سوالات اصلی منحرف کنید..اکثر نهادهایی که شما مدنظرتون هست الان دارن مالیات میدن..خدا شمارا ساخته برای هوچی گری و انحراف اذهان مردم کم اطلاع..ثانیا مگر میشه نهادی به کسی پاسخگو نباشه؟ هر نهادی یک نهاد یا شخص ناظر داره و اتفاقا کارآمدترین نهادها در کشور همان ها هستند که شما میگی به کسی پاسخگو نیستند..شما برو اون نهادها و سازمان وشرکتهایی که زیر نظر دولت هستند و بیش از شصت درصد اقتصاد را هم در دست دارند و فعلا اقتصاد ومعیشت مردم را به این روز انداختند درست کن نمیخواد غصه اونایی که زیر نظر دولت نیستند بخوری.. (4218304) (alef-13)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۶-۰۱-۰۶ ۱۴:۴۸:۴۲
اقای توکلی امسال مسله وصول مطالبات معوق بانک ها را در دستور کار خود بگذارید (4218360) (alef-18)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۶-۰۱-۰۶ ۱۰:۴۷:۵۲
سال 92
آنچنان رونق اقتصادی بیاورم که دیگر کسی به 45هزار یارانه نیاز نداشته باشد
سال 95
شب عید
26اسفند بیشترین تراکنش بانکی کشور بخاطر واریز یارانه
یعنی مردم تمام اسفند منتظر واریز 45هزار بودند که قدرت خریدی معادل 12هزار سال 90دارد
این یعنی فاجعه
حالا برو ایرباس بخر (4218139) (alef-18)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۶-۰۱-۰۶ ۱۱:۴۴:۲۱
ایرباس نخره بره پولش حروم مسکن مهر و اب برای چهارتا روستا کنه؟؟؟ (4218196) (alef-13)
 
United States
۱۳۹۶-۰۱-۰۶ ۱۱:۵۰:۲۰
با خرید ایرباس موافقم، در جهت پیشبرد شکوفایی اقتصادی است (4218202) (alef-18)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۶-۰۱-۰۶ ۱۴:۵۹:۲۳
سیب زمینی 2500
خیار 4000
پرتقال 7000
مرغ8000
گوشت 48000

خدایا ما ایرباس نمی خوایم فقط میخوایم استامبولی بخوریم آقای روحانی!!!!
تورم تک رقمیه!!! (4218372) (alef-18)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۶-۰۱-۰۶ ۱۵:۱۴:۰۵
جهتش رو هم توضیح می فرمودید!!!!
نکنه فکر می کنید با هواپیما صادرات رو انجام میدن؟؟؟؟ (4218389) (alef-18)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۶-۰۱-۰۶ ۱۰:۵۲:۰۱
چرا باز هم اقتصاد مقاومتی؟؟؟
چون وقتی شاگردی در درسی ضعیف باشد یا مردود شود استاد آن درس را تکرار می کند (4218143) (alef-18)
 
United States
۱۳۹۶-۰۱-۰۶ ۱۳:۰۸:۲۹
باز هم اقتصاد و باز هن تولید چون هنوز درجا میزنیم . و در این زمینه ها صفر است (4218291) (alef-13)
 
United States
۱۳۹۶-۰۱-۰۶ ۱۳:۴۸:۰۲
اقتصاد اختلاسی و رانتی را جمع کنید وضع ایرانیان خوب می شود. مسوولان ذخیره نظام را برکنار و محاکمه کنید و افراد کاربلد جایشان بگذارید اوضاع درست می شود. سپاه و ارتش گوش بفرمان باشند بجای اینکه فعالیت اقتصادی یا خنرانی تهدید کننده داشته باشند اوضاع خوب می شود.... (4218327) (alef-13)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۶-۰۱-۰۶ ۱۴:۲۲:۰۴
تنها راه نجات اقتصاد کشور حرکت به سمت انقلاب صنعتی و چین و ژاپن شدن کشور است ، موانع سرمایه گذاری خارجی در بورس تهران را بردارید (4218345) (alef-18)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۶-۰۱-۰۶ ۱۵:۱۰:۰۶
تا وقتی تو ایران باند بازی و آقا زاده بازی هست به هیچ کس فرصت کار نمیدن (4218386) (alef-18)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۶-۰۱-۰۶ ۱۷:۱۸:۵۱
برخی مدیران دولتی اقتصاد مملکت هستند و خودشان از محل درآمد نفتی تناول میکنند بیکاری و بی پولی را حس نمیکنند و براشون معنی نداره به همین دلیل اقتصاد مقاومتی هم معنی نداره. برای توسعه اقتصاد باید یک حرکت انقلابی هم در کنار گذاشتن مدیران نالایق و همچنین کارمندان بی عار بشود که اکثرشون حقوق میگیرند و کاری هم که نمیکنند هیچ، سد راه فعالان واقعی اقتصادی میشوند. (4218543) (alef-13)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۶-۰۱-۰۶ ۱۸:۱۹:۴۵
تنها راه برای از بین بردن بیکاری ، راهی که کشور چین رفت ، جذب سرمایه خارجی (پول با بهره 5%) ورود شرکتهای خارجی به بورس ایران ( برای دریافت تکنولوژی روز) و ایجاد شرکت های چند ملیتی ، سهام این شرکت ها باید 50% داخلی و 50% خارجی فروخته شود اینجوری بخشی از سود شرکنها در داخل خواهند ماند (4218638) (alef-13)
 
علی
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۶-۰۱-۰۶ ۲۲:۱۱:۴۹
تا زمانی که این اقازاده ها باشند ما به جایی نمی رسیم (4218962) (alef-11)
 
ی تولید کننده
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۶-۰۱-۲۴ ۲۰:۱۶:۰۳
صد در صد موافقم (4253705) (alef-11)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۶-۰۱-۲۴ ۲۰:۱۶:۲۹
باتشکر از نویسنده مطلب (4253706) (alef-11)
 
احمد
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۶-۰۱-۰۶ ۲۲:۱۳:۴۳
ذخایر نظام امکان پیشرفت را نمی دهند (4218963) (alef-11)
 
Iran, Islamic Republic of
۱۳۹۶-۰۱-۲۴ ۲۰:۱۷:۲۰
یک سری ذخایر را خدا برشون داره به لطف خودش (4253710) (alef-11)
 


نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.