طبق گزارش سالانه این سازمان در سال 2015 ، ایران از بین 168 کشور در رتبه 130 با درصد رتبه 17 از 100 قرار دارد. ^[2]

صفحه ایران در سایت سازمان شفافیت بین الملل

امیر محمد فاطمی در یاداشتی در سایت الف ^[3] به نکته مهمی درباره گزارش سالانه سازمان شفافیت بین الملل اشاره می کند و می نویسد که : « حتی اگر گزارش نتایج بررسی دائمی و جهانی سازمان شفافیت اقتصادی در خصوص جدول فسادپذیری کشورها را نادیده گرفته و مبتلاء به اغراض سیاسی یا اشتباهات مطالعاتی بدانیم نمی‌توانیم از توضیحات و اظهارات رسمی و مکرر برخی از مقامات رسمی، نمایندگان مجلس و اقتصادانان کشورمان مبنی بر ابتلاء اقتصاد ایران به فساد ساختاری بی توجه عبور کنیم.»

احمد توکلی (نماینده مردم تهران در مجلس و وزیر اسبق کار) در مصاحبه ای مطبوعاتی^[4]  از اصطلاح فساد سیستماتیک برای تبیین مفهوم میزان فساد در ساختارهای نهادهای کشور استفده می کند و بیان می کند که : « ما به مرحله فساد سیستماتیک رسیده‌ایم، فساد سیستماتیک به مرحله‌ای از فساد اطلاق می‌شود که نهادهای مسئول مبارزه با فساد خودشان به درجاتی از فساد مبتلا هستند. مثل قوه قضائیه، نیروی انتظامی، مجلس، بازرسی کل کشور، به عبارتی پاکِ پاک نیستند. در نتیجه می‌توان با ارتباط دادن بین شخصیت‌های غیر‌سیاسی به برخی از اهداف رسید و حتی مدیران سطح بالا مثل مدیران بانک‌ها می‌توانند به آن ها کمک کنند، ممکن است پرونده‌ای ابعاد وسیع پیدا کند ولی به افراد سیاستمدار وصل نشده باشد.»

در محافل آکادمیک از رابطه معکوس میان شفافیت (Transparency) و فساد (Corruption) سخن به میان است و بر این معتقدند که زمانی فساد افزایش می یابد که میزان شفافیت به حداقل ممکن خود برسد.

شفافیت (Transparency) کلیدواژه ای است که از ارائه عمومی اطلاعات به مردم سخن می گوید و البته در این بین از اطلاعات محرمانه و خصوصی فاکتور می گیرد. شفافیت حوزه های مختلفی را بر می گیرد و از نهاد حکومتی مثل دولت و مجلس تا شرکت های دارویی و تولید غذا را شامل می شود.

برای نمونه شفایت قراردادها و هزینه های بیمارستان ها (Health sector) بخصوص بیمارستان های خصوصی سبب کاهش فساد و برای مردم نیز باعث کاهش هزینه های درمانی می شود و یا شفافیت انتصابات دولتی و علل آن سبب کاهش فساد و افزایش مشارکت مردم می شود.

 
شاخص های کلی شفافیت مربوط به صحن، کمیسون و نمایندگان مجلس

بررسی شاخص های کلی شفافیت مربوط به صحن، کمیسیون ها و نمایندگان مجلس نشان می دهد تنها تعداد کمی از این داده ها در اختیار مردم قرار می گیرد و بیشتر این داده ها نیز استاندارد نمی باشند. برای نمونه می توان به ارائه گزارش عملکرد کمیسیون های مجلس اشاره کرد که تنها به بیان داده های غیر استاندارد و اطلاعات کلی می پردازند که مخاطب و عموم مردم نمی توانند نسبت به عملکرد کمیسیون ها به یک تحلیل جامعی برسند.

گزارش عملکرد کمیسیون صنایع و معادن مجلس در سال 93 در خبرگزاری مجلس شورای اسلامی

که تنها اطلاعات کلی بیان شده است.

ارائه گزارشات عملکرد کمیسون ها مجلس بصورت کلی گویی در حالی صورت می گیرد که در پارلمان اروپا (Europe Parliament) فیلم جلسات  کلیه کمیسیون‌ها و آرشیو جلسات ^[5] با ترجمه صوتی به حدود 20 زبان پخش می شود که در حین پخش فیلم، اطلاعات فرد سخنران و نیز موضوع درحال صحبت وی به کاربران نمایش داده می‌شود.

آرشیو و پخش مذاکرات کلیه کمیسیون های پارلمان اروپا به 20 زبان دنیا

در مثالی دیگر در انگلستان میزان هزینه ها و منابع مالی انتخاباتی احزاب و جریانات سیاسی شفاف سازی می شود^[6] و مردم با مراجعه به این وب سایت می توانند نسبت به میزان تبلیغات و محل تامین هزینه های مالی هریک از نامزدهای انتخابات و احزاب سیاسی اطلاع یابند و این در صورتی است که در ایران علی رقم تاکیدات مکرر مقام معظم رهبری مبنی بر عدم نزدیکی نمایندگان مجلس به کانون های قدرت و ثروت کماکان این هزینه ها و منابع آن غیر شفاف می باشد.

شفاف سازی هزینه های انتخاباتی در انگلستان

علی‌رغم ضرورت یاد شده، قانونی کردن [ارائه طرح در مجلس] ارائه این حجم از اطلاعات مجلس کار بسیار دشواری است. با وجود تمایل برخی نمایندگان متعهد، تا جایی که اطلاع داریم «طرح الزام مجلس شورای اسلامی به افشای اطلاعات لازم به عموم مردم» به صحن عمومی نرسیده، از گره کمیسیون مربوطه نیز گذر نخواهد کرد. پس چه باید کرد؟

در این بین باید از ایده ای مبتنی بر "شفافیت داوطلبانه" استفاده کرد و نامزدهای نمایندگی مجلس را به ارائه داوطلبانه وعده های انتخاباتی، شفاف سازی هزینه های تبلیغات و محل تامین این ها و ارائه داوطلبانه فعالیت های شاخص نمایندگی مانند حضور و غیاب در مجلس و یا اعلام عمومی رای به طرح ها و لوایح و یا اعلام عمومی توصیه نامه ها کرد.

جالب است گفته شود که در ایالت متحده آمریکا قانونی برای الزام نمایندگان کنگره برای شفاف سازی آرای خود وجود نداشت که از سال 2009 میلادی تعدادی از نمایندگان کنگره بصورت داوطلبانه در فضای مجازی آرای خود به طرح ها و لوایح را اعلام عمومی کردند که پس از مدتی این به یک رویه عادی در بین نمایندگان کنگره تبدیل شد بطوری که اگر نماینده ای در حال حاضر آرای خود را شفاف سازی نکند مورد مواخذه مردم و رسانه ها قرار خواهد گرفت.

* دانشجوی علوم سیاسی دانشگاه بوعلی سینا

https://www.transparency.org/whoweare/organisation/  [1

https://www.transparency.org/country/#IRN  [2

http://alef.ir/vdcauaney49nuy1.k5k4.html?328424  [3

http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13921205000063  [4

http://www.europarl.europa.eu/ep-live/en/schedule  [5

electoralcommission.org.uk  [6