کد مطلب: 415506
از روزنامه خاطرات فرهادمیرزا معترض الدوله/11
کراوات آویزان شده بر گردن سگی، چگونه سرنوشت شهری را تغییر داد؟
فرهاد طاهری*؛ 29 آبان 1395
تاریخ انتشار : شنبه ۲۹ آبان ۱۳۹۵ ساعت ۱۴:۴۲
در تمام منابع جغرافیایی و تاریخی معتبر تا پیش از سال 1341 شمسی، شهرستان تاکستان (در استان قزوین) جزو دهستان دودانگه بخش ضیاءآباد معرفی شده است. امروز شهر ضیاءآباد خود بخشی از شهرستان تاکستان است! قضیه چه بوده است؟
در دوران سلطنت مؤسس سلسه پهلوی، تاکستان (سیادهن سابق) جزو املاک خالصه بود و از طرف رضاشاه در 1315ش، شخصی به نام عابدین عالیخانی (پدر دکتر علینقی عالیخانی، وزیر اقتصاد دولت‌های علم، منصور و هویدا و رئیس دانشگاه تهران) به حکومت تاکستان و ریاست املاک شاهی منصوب شد. در همین دوران به سبب آنکه سیادهن، از گذشته‌های دور باغ‌های انگور بسیار داشته است در 1317ش، با تصویب فرهنگستان ایران، نام آن به «تاکستان» تغییر یافت. رضاشاه املاک تاکستان را خرید و با احداث بناها و مغازه‌ها و انبارهایی به آبادانی تاکستان همت گماشت؛ اما بهره مالکانه‌ای که از مردم می‌گرفت زمینه‌ساز نارضایتی آنان از حکام بود. به همین سبب پس از شهریور ۱۳۲۰ و خروج رضاشاه از کشور، مردم ساختمان‌های دوران رضاشاهی را تخریب و انبارها را غارت و درختان معابر اصلی شهر را (ازجمله خیابان بخشداری) قطع کردند. محمدرضا پهلوی در ۱۳۳۱ش زمین‌های کشاورزی تاکستان را میان کشاورزان تقسیم کرد و آن را به اقساط بلندمدت به مردم فروخت. تاکستان تا 1341 جزو دهستان دودانگه در بخش ضیاءآباد شهرستان قزوین بود؛ اما در سال 1341ش بخشدار وقت ضیاءآباد در اقدامی بی‌خردانه شورش مردم را علیه حکومت موجب شد. قضیه از این قرار بود که جناب بخشدار به مأموران ژاندارمری دستور داد تنها حمام عمومی آبادی را برای او قرق کنند تا ایشان به‌اتفاق همسرش دونفری به حمام عمومی بروند. وقتی مردم ضیاءآباد از ماجرا مطلع شدند در مقابل حمام اجتماع کردند و منتظر خارج شدن جناب بخشدار شدند. در پیشاپیش مردم هم به گردن سگ نری کراواتی زده شده بود و سگ ماده‌ای را هم همراه آن سگ کراوات به گردن کرده بودند. به محض خروج بخشدار، شخصی هم دف‌زنان مردم را به رقص و پایکوبی تهییج کرد. جناب بخشدار که اوضاع معرکه را پس دید سریع از مهلکه خود را به دربرد و به تاکستان رساند. طی تلگرافی قضیه به اطلاع وزارت کشور رسید و طبق دستور وزیر وقت کشور (سپهبد صادق امیرعزیزی)، چند نفر غروب همان روز به ضیاءآباد رفتند و تمام اسناد و لوازم اداری بخشداری ضیاءآباد را به تاکستان منتقل کردند و در ساختمان مدرسه‌ای به امانت گذاشتند. پس ازاین ماجرا، تاکستان خود مستقلاً «بخش» شناخته و بخشداری به تاکستان منتقل و بعد از انقلاب اسلامی به شهرستان تاکستان بدل شد.
در سیادهُنِ گذشته و تاکستان امروز، چند بنای تاریخی به جای مانده است. مشهورترین این بناها، بنایی است که به «بقعه پیر» معروف است. «پیر» تاکستان در قسمت جنوبی شهر و در کنار رودخانه فصلی و در محوطه‌‌ای است که در روزگاران گذشته گورستان مردگان شهر بوده است. سبک معماری این «پیر» متعلق به دورۀ سلجوقی است و به نظر می‌رسد که خانقاه یا آرامگاه یکی از زهاد یا دراویش بوده است. فلاندن، جهانگرد فرانسوی که در 1257ق از سیادهن گذشته در سفرنامه خود از «بقعۀ پیر» تصویری ترسیم کرده است.
ساختمان فعلی بانک ملی (شعبۀ مرکزی) که روزگاری در کنار مسیر اصلی قزوین به همدان قرار داشت و نیز ساختمان دیگری در نزدیکی همین بانک که اکنون محل ادارۀ میراث فرهنگی تاکستان است نیز از بناهای دوران رضاشاهی است.
* دانشنامه‌نگار و پژوهشگر تاریخ معاصر
در دوران سلطنت مؤسس سلسه پهلوی، تاکستان (سیادهن سابق) جزو املاک خالصه بود و از طرف رضاشاه در 1315ش، شخصی به نام عابدین عالیخانی (پدر دکتر علینقی عالیخانی، وزیر اقتصاد دولت‌های علم، منصور و هویدا و رئیس دانشگاه تهران) به حکومت تاکستان و ریاست املاک شاهی منصوب شد. در همین دوران به سبب آنکه سیادهن، از گذشته‌های دور باغ‌های انگور بسیار داشته است در 1317ش، با تصویب فرهنگستان ایران، نام آن به «تاکستان» تغییر یافت. رضاشاه املاک تاکستان را خرید و با احداث بناها و مغازه‌ها و انبارهایی به آبادانی تاکستان همت گماشت؛ اما بهره مالکانه‌ای که از مردم می‌گرفت زمینه‌ساز نارضایتی آنان از حکام بود. به همین سبب پس از شهریور ۱۳۲۰ و خروج رضاشاه از کشور، مردم ساختمان‌های دوران رضاشاهی را تخریب و انبارها را غارت و درختان معابر اصلی شهر را (ازجمله خیابان بخشداری) قطع کردند. محمدرضا پهلوی در ۱۳۳۱ش زمین‌های کشاورزی تاکستان را میان کشاورزان تقسیم کرد و آن را به اقساط بلندمدت به مردم فروخت. تاکستان تا 1341 جزو دهستان دودانگه در بخش ضیاءآباد شهرستان قزوین بود؛ اما در سال 1341ش بخشدار وقت ضیاءآباد در اقدامی بی‌خردانه شورش مردم را علیه حکومت موجب شد. قضیه از این قرار بود که جناب بخشدار به مأموران ژاندارمری دستور داد تنها حمام عمومی آبادی را برای او قرق کنند تا ایشان به‌اتفاق همسرش دونفری به حمام عمومی بروند. وقتی مردم ضیاءآباد از ماجرا مطلع شدند در مقابل حمام اجتماع کردند و منتظر خارج شدن جناب بخشدار شدند. در پیشاپیش مردم هم به گردن سگ نری کراواتی زده شده بود و سگ ماده‌ای را هم همراه آن سگ کراوات به گردن کرده بودند. به محض خروج بخشدار، شخصی هم دف‌زنان مردم را به رقص و پایکوبی تهییج کرد. جناب بخشدار که اوضاع معرکه را پس دید سریع از مهلکه خود را به دربرد و به تاکستان رساند. طی تلگرافی قضیه به اطلاع وزارت کشور رسید و طبق دستور وزیر وقت کشور (سپهبد صادق امیرعزیزی)، چند نفر غروب همان روز به ضیاءآباد رفتند و تمام اسناد و لوازم اداری بخشداری ضیاءآباد را به تاکستان منتقل کردند و در ساختمان مدرسه‌ای به امانت گذاشتند. پس ازاین ماجرا، تاکستان خود مستقلاً «بخش» شناخته و بخشداری به تاکستان منتقل و بعد از انقلاب اسلامی به شهرستان تاکستان بدل شد.
در سیادهُنِ گذشته و تاکستان امروز، چند بنای تاریخی به جای مانده است. مشهورترین این بناها، بنایی است که به «بقعه پیر» معروف است. «پیر» تاکستان در قسمت جنوبی شهر و در کنار رودخانه فصلی و در محوطه‌‌ای است که در روزگاران گذشته گورستان مردگان شهر بوده است. سبک معماری این «پیر» متعلق به دورۀ سلجوقی است و به نظر می‌رسد که خانقاه یا آرامگاه یکی از زهاد یا دراویش بوده است. فلاندن، جهانگرد فرانسوی که در 1257ق از سیادهن گذشته در سفرنامه خود از «بقعۀ پیر» تصویری ترسیم کرده است.
ساختمان فعلی بانک ملی (شعبۀ مرکزی) که روزگاری در کنار مسیر اصلی قزوین به همدان قرار داشت و نیز ساختمان دیگری در نزدیکی همین بانک که اکنون محل ادارۀ میراث فرهنگی تاکستان است نیز از بناهای دوران رضاشاهی است.
* دانشنامه‌نگار و پژوهشگر تاریخ معاصر
کلمات کلیدی : فرهاد طاهری
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
