اقتصاد ایران در یک دهه اخیر با مشکلات و چالش های فراوانی مواجه شده که یکی از مهمترین آنها افزایش جمعیت در سن کار، ورود آنها به بازار کار و بالا رفتن نرخ بیکاری می باشد.تازه ترین گزارشات حاکی از آن است که نرخ بیکاری مجدداً افزایش یافته است.
امیدعلی پارسا، رئیس مرکز آمار ایران دوشنبه ۲۳ اسفند ماه همزمان با انتشار نتایج اولیه سرشماری جمعیت سال ۱۳۹۵ گفت که نیمی از جمعیت فعال ایران در فاصله سالهای ۹۰ تا ۹۵ بیکار هستند. پارسا نرخ بیکاری امسال را ۱۲.۴ درصد اعلام کرد که به نسبت یکسال قبل ۱.۴ درصد افزایش یافته است.
نمودار نرخ بیکاری در کشور طی سال های 1395-1384
رئیس مرکز آمار در واکنش به غیرواقعی بودن نرخ بیکاری در ایران، دستکاری آمارها توسط دولت را رد کرد و گفت: در دنیا تعریف این است که هر فردی یک ساعت در هفته کار کند، بیکار نیست.
گفتنی است مرکز آمار اخیراً
چکیده نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در سال 1395 را منتشر کرده است. در این گزارش، شاغل به تمام افراد 10 ساله و بیش تر که در طول هفته مرجع، طبق تعریف کار حداقل یک ساعت کار کرده و یا بنا به دلایلی به طور موقت کارشان را ترک کرده باشند اطلاق می شود. شاغل به طور عمده شامل دو گروه مزد و حقوق بگیران و خوداشتغالان می شوند. بنا به این گزارش این تعریف برگرفته از سازمان بین المللی کار می باشد.
همچنین بیکار به تمام افراد 10 ساله و یا بیشتر گفته می شود که: 1) در هفته مرجع فاقد کار باشند. 2) در هفته مرجع و یا هفته بعد از آن آماده برای کار باشند. 3) در هفته مرجع و یا سه هفته قبل از آن جویای کار باشند.
تازهترین گزارش مرکز آمار ایران نشان میدهد که نرخ بیکاری در ۲۲ استان در سال ۹۵ نسبت به سال ۹۴ افزایش یافته و تعداد بیکاران هم به ۳ میلیون و ۲۰۳ هزار و ۳۹۸ نفر رسیده است.
البته همين مركز تأييد كرده كه دولت در ازاي بيش از يك ميليون و 90هزار نفري كه نسبت به سال 94متقاضي شغل بودهاند، موفق شده بيش از 615هزار نفر شغل ايجاد كند.
بر اساس نتایج این طرح در سال جاری 39.4 درصد جمعیت در سن کار (10 ساله و بیشتر)، از نظر اقتصادی فعال بودهاند که نرخ مشارکت اقتصادی را نشان میدهد؛ یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفتهاند. همچنین این نتایج نشان میدهد که نرخ مشارکت اقتصادی در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایی کمتر بوده است.
به گفته رئیس مرکز آمار ایران اگر قرار باشد همه کسانی که در طول هفته کمتر از ۴۴ ساعت کار میکنند، بیکار محسوب شوند، نرخ بیکاری با ۱۰ درصد افزایش به ۲۲ درصد خواهد رسید. براساس اظهارات پارسا تنها در پائیز و زمستان امسال ۸۰۰ هزار نفر به جمعیت بیکاران ایران افزوده شده است.
افراد دارای اشتغال ناقص شامل تمام شاغلانی است که در هفته مرجع، حاضر در سرکار یا غایب موقت از محل کار بوده و به دلایل اقتصادی نظیر رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت کار بیش تر، قرار داشتن در فصل غیرکاری و ... کم تر از 44 ساعت کار کرده، خواهان و آماده برای انجام کار اضافی در هفته مرجع بوده اند.
در سال 95براساس يافتههاي مركز آمار ايران استانهاي كرمانشاه و چهارمحال و بختياري بهترتيب با 22و 20.2درصد بالاترين نرخ بيكاري را تجربه كردهاند و پس از آن استانهاي اردبيل، كردستان، اصفهان، البرز، كهگيلويه و بويراحمد، خراسان رضوي، لرستان، سيستان و بلوچستان، يزد، خوزستان و گلستان قرار دارند كه نرخ بيكاري در اين استانها از متوسط نرخ بيكاري 12.4درصدي كل كشور بيشتر گزارش شده است.
اين گزارش ميافزايد: استانهاي مركزي با 7.3درصد، سمنان با 8.6درصد، همدان با 9.5درصد و زنجان با 9.7درصد بهترتيب كمترين نرخ بيكاري و البته بيكاري تكرقمي را تجربه كردهاند.
همچنين نرخ بيكاري در استانهاي هرمزگان، خراسان جنوبي، آذربايجان شرقي، آذربايجان غربي، قم، خراسان شمالي، گيلان، بوشهر، فارس، كرمان، مازندران، قزوين، تهران و ايلام هم پايينتر از نرخ بيكاري كل كشور برآورد شده است.
در سال 95نسبت به سال 94استانهاي كهگيلويه و بويراحمد، هرمزگان، فارس، مركزي، مازندران، لرستان، خراسان رضوي، قم و قزوين با كاهش نرخ بيكاري مواجه شدهاند و از سوي ديگر استانهاي خراسان جنوبي، اردبيل، تهران، آذربايجان شرقي، كرمان، چهارمحال و بختياري و كرمانشاه با رشد بالاي 2درصد نرخ بيكاري سال 95را به پايان رساندهاند.
گفتنی است حسین راغفر، استاد دانشگاه و اقتصاددان معتقد است بازار تقاضای کار ما بسیار ناتوان است و از آنجا که جامعه نتوانسته برای آنها بازار مناسبی طراحی کرده و آنها را در یک فرآیند برای مشارکت در تولید ملی جذب کندبخش قابل توجهی از این افراد هم بیکار میمانند.
این اقتصاددان عنوان می کند نرخ بیکاری اعلام شده نشان دهنده میزان بیکاری مطلق است؛ یعنی افرادی در این آمار به عنوان بیکار شناخته می شوند که حتی یک ساعت در هفته نیز فعالیت اقتصادی نداشته باشند. برای مثال افرادی که در هفته ۱۵ ساعت کار می کنند، دارای اشتغال ناقص هستند. حالا اگر این افراد را نیز به میزان جمعیت بیکاران مطلق اضافه کنیم، نرخ بیکاری واقعی به رقمی حدود ۳۵ تا ۴۰ درصد افزایش می یابد.
راغفر درباره عملکرد دولت در حوزه ایجاد اشتغال نیز می گوید: به هر حال باید عملکرد دولت یازدهم در زمینه ایجاد اشتغال را با توجه به محدودیتها و ظرفیتهای موجود بررسی کرد. درآمدهای نفتی که دولتهای ایران به شدت به آن وابسته هستند به مقدار قابل توجهی کاهش داشته است. با توجه به این موضوع باید اذعان داشت اگر چه دولت یازدهم با محدودیت هایی مواجه بوده اما رغم تمام کمبودهای موجود، میتوانست عملکرد بسیار بهتری در زمینه اشتغال داشته باشد.