كره زمين از نظر آب در شرايط با ثباتی قرار ندارد. انسانها، گياهان و جانوران سعی كردهاند خود را با تغييرات تدريجی آب و هوا، كاهش تدريجی بارندگی، گرمای زمين و افزايش خشكی مناطق جنوب منطبق كنند و به مهاجرتهای وسيع تاريخی به سمت شمال دست زدهاند.
به گزارش آرمان، البته مهاجرتها در تاريخ با تنشها و در نهايت جنگ و جدالهايی همراه بوده است. اما بايد ديد در شرايط كنونی زمانی كه مهاجرت به واسطه خشكسالی رخ میدهد، کدام تنش اجتماعی سياسی مطرح بوده است؟! البته اكنون با اين تنشها با ساختن سد روی رودخانهها، انتقال آب و شيرينسازی آب درياها کوشش شده تا مشكل را مديريت كرده و از مهاجرت وسيع جلوگيری شود. نبود آب اثرات زيادی بر جنبههای مختلف زيست شهری دارد. به عنوان مثال ريزگردها كه البته موضوع جهانی است.
به دليل سد بندیهاي تركيه بر حوزه رودخانههای دجله و فرات مقدار عبور آب كاهش يافته است. در نتيجه عرصههای جنوبی عراق كه يک زمانی پر آب بود هم اکنون خشک شده است. بنابراين اكنون جريان باد به جای انتقال رطوبت غبار را انتقال میدهد. در ايران هم اطراف تالابهای خوزستان خشک شده و در نتيجه شرايط نامناسب اقليمی به وجود آمده است. اما مسلما اثرات خشكسالی در شهرها ابعاد اجتماعی، اقتصادی، روانی، سلامت و...را در پی دارد. عدم وجود چشماندازهای مناسب برای ماندگاری و نااميدی برای بهبود شرايط منجر به مهاجرت از برخی شهرها شده است.
به عنوان مثال تنش موجود در تركيه، سوريه و عراق به شكل جنگ در آمده که بنيادش بر پايه آب است؛ چون مردم در بسياری از مناطق جنوبی عراق نمیتوانستند به دلیل كمبود آب زندگی عادی داشته باشند به همين دليل مجبور شدند، سكونتگاههای خود را ترک كرده و به سمت شهرهای ديگر بروند که همين مساله تنشزا شد. در حالی كه ساختار همبستگی ملی كه میتوانست اين بحران را مديريت كند بر اثر نبود شرايط زيستی شهری به هم خورده بود و بنابراين تنشها آغاز شد.
در بسياری از كشورهايی كه مساله آب بين آنها حل نشده، حقوق آب بين آنها رعايت نشده و مرزهای سياسی، مرزهای طبيعی را از بين برده و اين تشنج را شديدتر کرده است. این در حالی است که اگر ما میتوانيم تنش بين چهارمحالوبختياری، خوزستان و اصفهان را با سیاستگذاریهای مركزی حل کنیم و در عین حال روی آن سرپوش بگذاريم، اما تنشهای سوريه، عراق و تركيه را نمیتوان پنهان كرد.
ایران تحت تاثیر تغییرات اقلیمی
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به بحث تغییرات اقلیمی در کشور اشاره کرد و گفت: ایران جزو کشورهایی است که به شدت تحت تاثیرتغییرات اقلیمی قرار گرفته وعلاوه برافزایش دما کاهش دما را هم تجربه میکند. معصومه ابتکار درباره گرد وغبار در کشور گفت: باید ابعاد این موضوع مشخص شود و این معضل در حال حاضر ۸۰ درصد کشور را تحت الشعاع قرار داده است، بنابراین بسیاری از شهرهای جنوبی و غربی کشور به دلیل هجوم ریزگردها دچار مشکل شده اند.
او تاکید کرد: گرد وغبار دارای منشا داخلی و خارجی است. منشا خارجی آن عمدتا کشور عراق است و سه کانون اصلی گرد وغبار در عراق، کشورمان را تهدید میکند، البته اراضی شمال غرب و غرب کشور عراق که از کانونهای اصلی گرد وغبار هستند، در حال حاضر در تصرف داعش است و نمیتوان اقدام خاصی را در این مناطق انجام داد. ابتکار با بیان اینکه هشت میلیون هکتار در عراق از کانونهای بحرانی گرد وغبار هستند، تصریح کرد: عربستان ۱۱میلیون هکتار کانون گرد وغبار و ایران دارای ۸/۲میلیون هکتار کانون گرد وغبار است. البته از ابتدای دولت یازدهم ستاد ملی مقابله با گرد وغبار تشکیل شد و وظیفه این ستاد مطالعه درباره کانونهای داخلی گرد وغبار بود و در این زمینه ۱۵ استان در معرض هجوم گرد وغبار شناسایی شدند.
بودجه مقابله با گرد وغبار اندک است
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه با بودجه فعلی، مقابله با گرد و غبار ۳۰ سال زمان میبرد، گفت: حداقل یک هزار میلیارد تومان اعتبار برای مالچ پاشی و کاشت نهال لازم است. ابتکار از انعقاد چندین تفاهمنامه با کشور عراق درباره مقابله با ریزگردها خبر داد و گفت: در اسفند سال ۹۳ با سفر به عراق چندین نهال در این کشور کاشته شد که هدف آن مقابله با گرد وغبار داخل عراق بود، اما مشکلاتی در طول زمان پیش آمد که این طرحها به نتیجه نرسید و نیز مذاکرات فراوانی با مقامات عراقی صورت گرفت و آنها درباره مقابله با گرد و غبار اعلام آمادگی کردند، اما همه اراضی کانونهای گرد وغبار در عراق در دست گروهک تروریستی داعش است.
کاشت هشت هزارهکتار نهال دراستان خوزستان
ابتکار با تاکید براینکه سال گذشته هشت هزار هکتار کاشت نهال در استان خوزستان صورت گرفت، تصریح کرد: همچنین احیای تالاب هورالعظیم در این استان انجام شد. احیای تالابهای از برنامههای اصلی دولت یازدهم است، هر چند سوءمدیریتها در نحوه مدیریت منابع آب و سد سازیهای بیرویه بدون رعایت ملاحظات زیست محیطی باعث خشکی تالابها و افت آبهای زیرزمینی شده است.
تنش آبی در بخش کشاورزی تهدیدکننده است
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست سوء مدیریت در بحث آب را عامل اصلی تنش آبی عنوان کرد و گفت: مصرف آب در بخش کشاورزی باعث تغییر اقلیم ایران شده که بیشترین تنش آبی را به همراه دارد؛ در دولت یازدهم با ارزیابی زیست محیطی فعالیت ۱۵سد غیرضروری را متوقف کردیم که در گذشته در مناطقی که آب نداشت، صرفا برای کسب درآمد برخی افراد احداث میشد، از سوی دیگر احیای رودخانههایی در استان خراسان و رودخانه کارون انجام شد. ابتکار تاکید کرد: تالاب جازموریان که بین کرمان و سیستان قرار گرفته است نیز از ۵۰ سال پیش به دلیل تشکیل سازمان کشت و صنعت جیرفت در معرض خشکی قرار گرفت و در حال حاضر ۴۰۰ هزار هکتار تالاب جازموریان خشک شده است، بنابراین این تالاب به گفته بسیاری از کارشناسان زیست محیطی یکی از کانونهای مهم گرد وغبار است.
از سوی دیگر احیای دریاچه ارومیه نیز یکی از اقدامات مهم دولت است که میتوان گفت در حال حاضر تراز این دریاچه نسبت به وضعیت قبلی آن یک متر بالاتر آمده است. به گزارش خانه ملت، او با بیان اینکه سفرههای زیر زمینی تهران، کرمان و یزد تخلیه شده است، گفت: سفرههای زیرزمینی میناب به قدری تخلیه شده که تبدیل به فروچاله شده است و در صورت ادامه چنین شرایطی توسعه ای رخ نخواهد داد.
تنش آبی در کدام استانها بیشتر است؟
در کشور ۱۳استان تنش شدید آبی و هفت استان در خطر کمبود آب قرار دارند و هیچ یک از مناطق حتی در شمال ایران در شرایط مرطوب و نرمال قرار ندارند که گویای زنگ خطر جدی بحران آب در ایران است. براساس شاخص پایش منابع آب کشور در نیمه نخست سال آبی جاری، هفت استان کشور در گروه مناطق مواجه با کمبود آبی قرار گرفت. همچنین ۱۳ استان کشور در دسته مناطق دارای «تنش آبی شدید» قرار دارند که این استانها شامل اصفهان، ایلام، تهران، البرز، خوزستان، زنجان، قم، کرمانشاه، گلستان، لرستان، مرکزی و همدان هستند.
در طبقه بندی استانهای کشور براساس شاخص پایش منابع آب از مهرماه تا اسفندماه سال ۹۳، استانهای کشور در شش دسته مرطوب، نرمال، قابل تحمل، دارای تنش آبی، دارای تنش آبی شدید و کمبود آب طبقه بندی شده اند که استانهای بوشهر، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، فارس، کرمان، هرمزگان و یزد در رده مناطق مواجه با کمبود آب قرار گرفته اند.