کد مطلب: 249869
پیشنهاد کتاب/ «گزاره‌هایی در ادبیات معاصر ایران (داستان)»؛ دکتر علی تسلیمی؛ نشر کتاب آمه
آنها دوان دوان آمدند...
حمیدرضا امیدی سرور، 1 آذر 1393
تاریخ انتشار : شنبه ۱ آذر ۱۳۹۳ ساعت ۱۰:۵۵
گزاره‌هایی در ادبیات معاصرایران (داستان)
نویسنده: دکتر علی تسلیمی
ناشر: کتاب آمه، چاپ دوم ۱۳۹۰
۳۵۱ صفحه،۷۰۰۰ تومان
این کتاب را در تهران فروشگاه اینترنتی شهر کتاب و در شهرستان‌ها پاتوق کتاب فردا تا یک هفته پس از معرفی، با ۱۰% تخفیف ویژه عرضه می‌کنند، در صورت تمایل در تهران اینجا و در شهرستان‌ها اینجا کلیک کنید.
****
شک نیست که خاستگاه داستان‌نویسی در قالب رمان و داستان کوتاه، غرب است و نخستین رمان‌گونه‌های فارسی نیز از آمیزش سنت‌های روایی ادبیات کهن فارسی، با شیوه رمان‌نویسی غربی پدید آمدند. این داستان‌گونه‌ها که در قالب رمان‌های تاریخی و یا سفرنامه‌هایی (که بیشتر ساخته ذهن نویسندگان‌شان بودند) به نیت انتقاد از اوضاع موجود نوشته می‌شدند. به هر روی در این دوره هنوز داستان‌نویسی به عنوان دغدغه‌ای هنری، محلی از اعراب نداشت و در بهترین حالت به نیتِ موعظه و پند و اندرز مورد استفاده قرار می‌گرفت.
تا از راه رسیدن صادق هدایت و گذاشتنِ نقطه‌ی آغاز ادبیات مدرن ایران، موفق‌ترین داستان‌ها با رویکردی اجتماعی و به جهت نقد اجتماعی و سیاسی نوشته می‌شدند و قصد و غرض اصلی آنها، تهذیب اخلاق فردی و اجتماعی بود. نویسندگان این داستان‌ها برای قصه گویی بیشتر حکایت و نقالی می‌کردند تا روایت.
مهمترین کار هدایت آن بود که خودآگاهانه و مبتنی بر شناخت عناصر داستان و سبک‌های ادبی، روایت داستانی ساخت؛ و به همین دلیل هم نقطه شروع داستان جدی توسط او گذاشته شد نه کسانی که پیش از هدایت، داستانگونه‌هایی نوشته بودند و نه حتی محمدعلی جمالزاده که از آغاز تا پایان عمر، بدون توجه به اینکه جهان ادبیات چه تغییر و تحولاتی دارد، داستان‌هایش را به همان شیوه ایام جوانی حکایت می‌کرد.
از آن روزگار تا امروز، فراز و فرود ادبیات داستانی ایران بسیار بوده است. جریانی که در زادگاهش، برای رشد و نمو و رسیدن به این روزگار، چندین قرن تغییر و تحول و بالندگی را پشت سر گذاشته بود، مثل بسیاری چیزهای دیگر (و به خصوص خود تجدد که ادبیات جدید بخشی از پیامدهای آن در حوزه های گوناگون محسوب می‌شد) بدون چنین پیش زمینه‌هایی وارد ایران شد. اما دوان دوان نمی‌شد این مسیر طولانی را پیمود از این سبب، خواه ناخواه بسیار آسیب‌پذیر بود.
به نظر از همین روست که اگر قصد بررسی و تحلیل ادبیات داستانی ایران در میان باشد، امکان بررسی فرمی آن اگر نگوییم ناممکن، به سادگی میسر نیست چرا که هر نویسنده‌ای به فراخور حال خود به ادبیات غرب نظر انداخته و سازی خاص کوک خود کرده است.
دکتر علی تسلیمی برای نقد ادبیات معاصر ایران، برای آنکه موضوع قابل دسته بندی و بررسی تحلیلی باشد؛ بهترین مسیر را برگزیده و برای تحلیل آثار به‌جای فرم، محتوای آنها را مبنای تقسیم و دوره‌بندی قرار داده. به‌خصوص اینکه در ادبیات داستانی ایران، مگر اندک استثنا‌هایی، اغلب آثار مضمون‌گرا بوده‌اند و در بهترین حالت مضمون و فرم را پایاپای پیش برده‌اند.
نویسنده کتاب، با این رویکرد حساب شده، سیر پر فراز و نشیب ادبیات داستانی ایران و مباحث پيشامدرن، مدرن و پست‌مدرن در این حوزه را (از آغاز تا دهه هشتاد که زمان نگارش این کتاب بوده) طی هفت گزارش، مورد بررسی و تحلیل دقیق و سودمند قرار داده است.
گزارش نخست کتاب به خاستگاه داستان‌نویسی در ایران اختصاص یافته و در ادامه مروری دارد بر مهمترین نویسندگان این دوره، از طالبوف تبریزی و زین‌العابدین مراغه‌ای تا محمد حجازی و علی دشتی.
گزارش دوم با عنوان «عشق، مرگ و زندگی» به صادق هدایت به‌عنوان نخستین نویسنده جدی ادبیات ایران که نگاه ادبی و هنری را با دیدگاه‌های انتقادی درآمیخت و نخستین آثار داستانی به سبک ادبیات غرب نوشت، اختصاص یافته است و همچنین به نویسندگانی که متأثر از هدایت این جریان را در نسل بعد ادامه دادند, اشاره شده است.
گزارش سوم با عنوان «جامعه‌گرایی و جامعه‌گریزی»، همان‌گونه که از نامش پیداست به آثاری پرداخته که مسائل اجتماعی و سیاسی را در نوشته‌های خود به شکل پررنگی مورد توجه قرار داده‌اند. در این جریان نیز کماکان هدایت آغازگرست و دیگرانی چون ابراهیم گلستان، بزرگ علوی و جلال آل احمد از پی او آمده‌اند. اگرچه عمر هدایت به دیدن کودتای ۲۸ مرداد قد نداد، اما دیگر نویسندگان این جریان، پس از کودتا با نگاهی بدبینانه‌تر از گذشته آثار خود را خلق کردند.
گزارش چهارم به روایت‌های روستایی اختصاص یافته؛ بستری که به‌خصوص برای نویسندگان چپ‌گرای ایرانی، محیطی بسیار مناسب برای پرورش مایه‌های رئالیسم روستایی محسوب می‌شد.
«روایات شهری» گزارش پنجم این کتاب را تشکیل می‌دهد. این بخش به آثار نویسندگانی می‌پردازد که فضای ترس‌خورده و روان‌پریش حاکم بر طبقه متوسط شهری بعد از کودتا را که به لحاظ کمی در حال رشد است، ترسیم کرده‌اند.
گزارش ششم ماجرای شکل‌گیری جریان مدرنیسم در ادبیات ایران است که برای اولین بار در آثار ابراهیم گلستان به لحاظ فرم و محتوا، خودی نشان داد و توسط نویسندگان نسل‌های بعدی به اشکال گوناگون دنبال شد. گزارش آخر کتاب نیز شرح آثاری ست که در فضای انقلاب و جنگ شکل گرفته‌اند و مروری دارد بر نویسندگانی که از دل جریان انقلاب بیرون آمدند.
«گزاره‌هایی در ادبیات معاصر ایران» در واقع گزاره‌هایی جریان‌شناسانه درباره ادبیات معاصر ایران است. حسن استفاده از رویکردی جریان‌شناسانه‌ی مبتنی بر مضمون، در این است که به جای شیوه‌های بررسی خطی که در بهترین حالت به بررسی‌هایی تاریخ نگارانه براساس تقدم و تأخر نوشته شدن آثار یا فعالیت نویسندگان اختصا می‌یابد. از روشی استفاده کرده که با دسته بندی جریان‌شناسانه (حتی به فرض اینکه بر جنبه‌های مضمونی استوار باشد) راه را برای بررسی تحلیلی و انتقادی باز کرده که در مجموع نشان دهنده کم و کیف و اهمیت آثاری‌ست که در هر یک از این جریان‌ها جای می‌گیرند.
در چاپ دوم کتاب حاضر نشر «کتاب آمه» منتشر شده، در قیاس با چاپ نخست آن (که توسط نشر اختران)، بخش کوچکی به گزارش هفتم کتاب افزوده شده که به ادبیات جریان انقلاب در سال‌های بعد از جنگ اختصاص دارد. رضا امیرخانی و دو اثر مهم او: «من او» و «بیوتن» به عنوان چهره شاخص این جریان در این بخش مورد توجه قرار گفته و همچنین اشاره‌ای به احمد دهقان و رمان مهم او در حوزه ادبیات دفاع مقدس (سفر به گرای ۲۷۰ درجه) شده است.
«گزاره‌هایی در ادبیات معاصر ایران» اثری‌ست خواندنی و در خور اعتنا که به شکلی فشرده و موجز، اما سودمند؛ گزارش‌هایی از شکل گیری و فراز و فرود ادبیات داستانی ایران، از روزگار مشروطه تا اواسط دهه هشتاد را ارائه می‌کند. خواننده کتاب علاوه بر آشنایی با کلیت تاریخ ادبیات معاصر و چهره‌های شاخص آن، از ارزیابی تندگذر درباره کم و کیف آثار این نویسندگان نیز بهره‌مند می‌شود.
گفتنی‌ست دکتر علی تسلیمی در کتابی با عنوان «گزاره‌هایی در ادبیات معاصرایران (شعر)» به حوزه شعر معاصر نیز پرداخته و مباحث پيشامدرن، مدرن و پست‌مدرن را در قالب گزارش‌هايي در حوزه ادبيات معاصر ايران ارزيابي كرده است.
نویسنده: دکتر علی تسلیمی
ناشر: کتاب آمه، چاپ دوم ۱۳۹۰
۳۵۱ صفحه،۷۰۰۰ تومان
این کتاب را در تهران فروشگاه اینترنتی شهر کتاب و در شهرستان‌ها پاتوق کتاب فردا تا یک هفته پس از معرفی، با ۱۰% تخفیف ویژه عرضه می‌کنند، در صورت تمایل در تهران اینجا و در شهرستان‌ها اینجا کلیک کنید.
****
شک نیست که خاستگاه داستان‌نویسی در قالب رمان و داستان کوتاه، غرب است و نخستین رمان‌گونه‌های فارسی نیز از آمیزش سنت‌های روایی ادبیات کهن فارسی، با شیوه رمان‌نویسی غربی پدید آمدند. این داستان‌گونه‌ها که در قالب رمان‌های تاریخی و یا سفرنامه‌هایی (که بیشتر ساخته ذهن نویسندگان‌شان بودند) به نیت انتقاد از اوضاع موجود نوشته می‌شدند. به هر روی در این دوره هنوز داستان‌نویسی به عنوان دغدغه‌ای هنری، محلی از اعراب نداشت و در بهترین حالت به نیتِ موعظه و پند و اندرز مورد استفاده قرار می‌گرفت.
تا از راه رسیدن صادق هدایت و گذاشتنِ نقطه‌ی آغاز ادبیات مدرن ایران، موفق‌ترین داستان‌ها با رویکردی اجتماعی و به جهت نقد اجتماعی و سیاسی نوشته می‌شدند و قصد و غرض اصلی آنها، تهذیب اخلاق فردی و اجتماعی بود. نویسندگان این داستان‌ها برای قصه گویی بیشتر حکایت و نقالی می‌کردند تا روایت.
مهمترین کار هدایت آن بود که خودآگاهانه و مبتنی بر شناخت عناصر داستان و سبک‌های ادبی، روایت داستانی ساخت؛ و به همین دلیل هم نقطه شروع داستان جدی توسط او گذاشته شد نه کسانی که پیش از هدایت، داستانگونه‌هایی نوشته بودند و نه حتی محمدعلی جمالزاده که از آغاز تا پایان عمر، بدون توجه به اینکه جهان ادبیات چه تغییر و تحولاتی دارد، داستان‌هایش را به همان شیوه ایام جوانی حکایت می‌کرد.
از آن روزگار تا امروز، فراز و فرود ادبیات داستانی ایران بسیار بوده است. جریانی که در زادگاهش، برای رشد و نمو و رسیدن به این روزگار، چندین قرن تغییر و تحول و بالندگی را پشت سر گذاشته بود، مثل بسیاری چیزهای دیگر (و به خصوص خود تجدد که ادبیات جدید بخشی از پیامدهای آن در حوزه های گوناگون محسوب می‌شد) بدون چنین پیش زمینه‌هایی وارد ایران شد. اما دوان دوان نمی‌شد این مسیر طولانی را پیمود از این سبب، خواه ناخواه بسیار آسیب‌پذیر بود.
به نظر از همین روست که اگر قصد بررسی و تحلیل ادبیات داستانی ایران در میان باشد، امکان بررسی فرمی آن اگر نگوییم ناممکن، به سادگی میسر نیست چرا که هر نویسنده‌ای به فراخور حال خود به ادبیات غرب نظر انداخته و سازی خاص کوک خود کرده است.
دکتر علی تسلیمی برای نقد ادبیات معاصر ایران، برای آنکه موضوع قابل دسته بندی و بررسی تحلیلی باشد؛ بهترین مسیر را برگزیده و برای تحلیل آثار به‌جای فرم، محتوای آنها را مبنای تقسیم و دوره‌بندی قرار داده. به‌خصوص اینکه در ادبیات داستانی ایران، مگر اندک استثنا‌هایی، اغلب آثار مضمون‌گرا بوده‌اند و در بهترین حالت مضمون و فرم را پایاپای پیش برده‌اند.
نویسنده کتاب، با این رویکرد حساب شده، سیر پر فراز و نشیب ادبیات داستانی ایران و مباحث پيشامدرن، مدرن و پست‌مدرن در این حوزه را (از آغاز تا دهه هشتاد که زمان نگارش این کتاب بوده) طی هفت گزارش، مورد بررسی و تحلیل دقیق و سودمند قرار داده است.
گزارش نخست کتاب به خاستگاه داستان‌نویسی در ایران اختصاص یافته و در ادامه مروری دارد بر مهمترین نویسندگان این دوره، از طالبوف تبریزی و زین‌العابدین مراغه‌ای تا محمد حجازی و علی دشتی.
گزارش دوم با عنوان «عشق، مرگ و زندگی» به صادق هدایت به‌عنوان نخستین نویسنده جدی ادبیات ایران که نگاه ادبی و هنری را با دیدگاه‌های انتقادی درآمیخت و نخستین آثار داستانی به سبک ادبیات غرب نوشت، اختصاص یافته است و همچنین به نویسندگانی که متأثر از هدایت این جریان را در نسل بعد ادامه دادند, اشاره شده است.
گزارش سوم با عنوان «جامعه‌گرایی و جامعه‌گریزی»، همان‌گونه که از نامش پیداست به آثاری پرداخته که مسائل اجتماعی و سیاسی را در نوشته‌های خود به شکل پررنگی مورد توجه قرار داده‌اند. در این جریان نیز کماکان هدایت آغازگرست و دیگرانی چون ابراهیم گلستان، بزرگ علوی و جلال آل احمد از پی او آمده‌اند. اگرچه عمر هدایت به دیدن کودتای ۲۸ مرداد قد نداد، اما دیگر نویسندگان این جریان، پس از کودتا با نگاهی بدبینانه‌تر از گذشته آثار خود را خلق کردند.
گزارش چهارم به روایت‌های روستایی اختصاص یافته؛ بستری که به‌خصوص برای نویسندگان چپ‌گرای ایرانی، محیطی بسیار مناسب برای پرورش مایه‌های رئالیسم روستایی محسوب می‌شد.
«روایات شهری» گزارش پنجم این کتاب را تشکیل می‌دهد. این بخش به آثار نویسندگانی می‌پردازد که فضای ترس‌خورده و روان‌پریش حاکم بر طبقه متوسط شهری بعد از کودتا را که به لحاظ کمی در حال رشد است، ترسیم کرده‌اند.
گزارش ششم ماجرای شکل‌گیری جریان مدرنیسم در ادبیات ایران است که برای اولین بار در آثار ابراهیم گلستان به لحاظ فرم و محتوا، خودی نشان داد و توسط نویسندگان نسل‌های بعدی به اشکال گوناگون دنبال شد. گزارش آخر کتاب نیز شرح آثاری ست که در فضای انقلاب و جنگ شکل گرفته‌اند و مروری دارد بر نویسندگانی که از دل جریان انقلاب بیرون آمدند.
«گزاره‌هایی در ادبیات معاصر ایران» در واقع گزاره‌هایی جریان‌شناسانه درباره ادبیات معاصر ایران است. حسن استفاده از رویکردی جریان‌شناسانه‌ی مبتنی بر مضمون، در این است که به جای شیوه‌های بررسی خطی که در بهترین حالت به بررسی‌هایی تاریخ نگارانه براساس تقدم و تأخر نوشته شدن آثار یا فعالیت نویسندگان اختصا می‌یابد. از روشی استفاده کرده که با دسته بندی جریان‌شناسانه (حتی به فرض اینکه بر جنبه‌های مضمونی استوار باشد) راه را برای بررسی تحلیلی و انتقادی باز کرده که در مجموع نشان دهنده کم و کیف و اهمیت آثاری‌ست که در هر یک از این جریان‌ها جای می‌گیرند.
در چاپ دوم کتاب حاضر نشر «کتاب آمه» منتشر شده، در قیاس با چاپ نخست آن (که توسط نشر اختران)، بخش کوچکی به گزارش هفتم کتاب افزوده شده که به ادبیات جریان انقلاب در سال‌های بعد از جنگ اختصاص دارد. رضا امیرخانی و دو اثر مهم او: «من او» و «بیوتن» به عنوان چهره شاخص این جریان در این بخش مورد توجه قرار گفته و همچنین اشاره‌ای به احمد دهقان و رمان مهم او در حوزه ادبیات دفاع مقدس (سفر به گرای ۲۷۰ درجه) شده است.
«گزاره‌هایی در ادبیات معاصر ایران» اثری‌ست خواندنی و در خور اعتنا که به شکلی فشرده و موجز، اما سودمند؛ گزارش‌هایی از شکل گیری و فراز و فرود ادبیات داستانی ایران، از روزگار مشروطه تا اواسط دهه هشتاد را ارائه می‌کند. خواننده کتاب علاوه بر آشنایی با کلیت تاریخ ادبیات معاصر و چهره‌های شاخص آن، از ارزیابی تندگذر درباره کم و کیف آثار این نویسندگان نیز بهره‌مند می‌شود.
گفتنی‌ست دکتر علی تسلیمی در کتابی با عنوان «گزاره‌هایی در ادبیات معاصرایران (شعر)» به حوزه شعر معاصر نیز پرداخته و مباحث پيشامدرن، مدرن و پست‌مدرن را در قالب گزارش‌هايي در حوزه ادبيات معاصر ايران ارزيابي كرده است.
کلمات کلیدی : گزاره‌هایی در ادبیات معاصرایران + دکتر علی تسلیمی+ نشر کتاب آمه
مسعود بهمنی
۱۳۹۳-۰۹-۰۱ ۱۱:۲۴:۱۵
ملتی هستیم که حوصله خواندن تمام نوشته های این خبر رو هم نداریم چه برسه به خرید کتاب و مطالعه... (2502328) (alef-15)
۱۳۹۳-۰۹-۰۱ ۱۴:۱۳:۱۷
برای همینه که رشد نمیکنیم. شما هم بهتره بجای این گونه حرف زدن، با حداقل یک تشکر خشک و خالی به نویسنده نشون بدی که قدردان هستی. متشکریم الف جان. متشکر از اینکه به فکر خوراک روح مخاطبینت هم هستی. (2502749) (alef-15)
۱۳۹۳-۰۹-۰۳ ۱۳:۰۳:۵۶
از بس صبح تا شب دنبال خوراک جسمیم فرصت واسه خوراک روح نداریم یعنی الان اینو بخونیم رشد میکنیم اگه آره من میخونم رشد کنم !!!!!!!!!!!! (2506745) (alef-10)
نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.
