اسکندر را باید نوعی موشک سوخت جامد بالستیک تاکتیکی علیه اهداف متحرک زمینی یا تجمع نیروها و ادوات دانست که در جبهه جنگ به کار می رود، که چندین نسخه از این موشک توسعه یافته است که عبارتند از:

اسکندر ام: مخصوص نیروهای ویژه روسیه در برد ۴۰۰-۵۰۰km. دقت ۵-۷m

اسکندر ایی: ورژن صادراتی که بطور ویژه ای بر روی آن محدودیت های تکنولوژیکی برقرار شده برد ۲۸۰km دقت ۳۰-۷۰m

اسکندر کا: عملکردی مشابه کروز دارد و برد آن ۵۰۰km است



در مسیر کارایی این موشک اسکندر متخصصین طراح نظامی روسی موشک اسکندر ام  را بطور خاص برای از بین بردن سیستم های دفاع موشکی طراحی کردند، که مجهز به موشک های هدایت شونده تک مرحله ای سوخت جامد است که هر دو موشک مسیر یکپارچه طی مسیر کرده و کلاهک آن جدا نشدنی است. هر موشک می تواند روی یک وسیله نقلیه بصورت مستقل در عرض چند ثانیه شلیک شود. این تحرک  این مدل از اسکندر باعث می شود که پیشگیری از این موشک بسیار مشکل شود.

موشک اسکندر دارای دقتی بین 5 تا 7  متر است و با هر دو سیستم هدایت اینرسی یا الکترواپتیکی مجهز شده است. در حین پرواز این موشک می تواند از منابع مختلفی اطلاعات تکمیلی دریافت کرده و نسبت به اصلاح مسیر خود اقدام و در فاز پایانی حرکت از حسگر الکترواپتیکی که  برای قفل بر روی هدف استفاده کند؛ زیرا سیستم هدایت الکترواپتیکی این  موشک به آن قابلیت تعقیب و رد یابی امواج رادیویی یا رادار ایستگاه فرستنده توسط موشک می دهد بنابراین موشک می تواند تصویر منطقه یا هدف را گرفته و روی آن قفل کند و با سرعت مافوق صوت آن را مورد هدف قرار دهد.

مدل اسکندر کا

سیستم موشک بالستیک اسکندر کا 720  نیز دارای دو موشک کوتاه برد مجهز است که هرکدام می توانند به طرف هدف مجزا شلیک شوند.

این سیستم قادر است اهداف متحرک را مورد حمله قرار دهد زیرا مسیر موشک در حین پرواز قابل اصلاح است. این موشک انواع مختلفی  سرجنگی از قبیل سرجنگی معمولی، خوشه‌ای، ماده منفجره مرکب سوخت-هوا، سنگرکوب و پالس الکترومغناطیسی حمل می کند. حداقل برد آن 50 کیلومتر و حداکثر برد 400 کیلومتر است.

اسکندر چگونه اهداف را شناسایی می‌کند

اهداف مورد نظر برای اصابت این موشک می توانند بوسیله ماهواره، هواپیما، مرکز کنترل و یا سربازان حاضر در محل مشخص شوند. همچنین اهداف می توانند توسط تصاویر اسکن شده به کامپیوتر مشخص شوند. این موشک این قابلیت را دارد که در میانه راه هدف دیگری را با توجه به قابلیت هدف قرار دادن اهداف متحرک مورد هدف قرار دهد. ویژگی منحصر به فرد اسکندر (نوع M )این است که دارای کلاهک قابل هدایت نوری است که می تواند با انتقال رادیویی رمز شده فرستنده کنترل شود. این فرستنده می تواند آواکس یا وسیله پرنده بدون سرنشین(UAV) باشد.

حرکت گریز از مرکز و نفوذ به سپر موشکی

 این موشک با قابلیت پرواز بصورت شبه بالستیکی و با انجام دادن مانورهای گریز از مرکز و حرکت زیگ زاگی می تواند در هر سپر موشکی نفوذ کند. در فاز های نهایی نیز می تواند از خود هدف های جعلی برای سیستم دفاعی دشمن تولید کند. این موشک هرگز از خود همانند سایر موشک ها فشار هوا(جو حول موشک) یا خط سیر باقی نمی گذارد.

اسکندر دقت، برد و قابلیت اطمینان زیادی از خود بروز داده که روش های مشابه هدف گیری نتوانسته اند به آن دست یابند. بمباران هوایی یا موشک های کروز هیچ یک قابلیت اسکندر را ندارند که با سپرهای دفاع هوایی پیشرفته امروزی درگیر شوند.

ویژگی کاربردی سیستم موشکی اسکندر

اسکندر طراحی شده تا در تهدید های خطرناک و مواقع حساس به سرعت در حد کوتاه برد بصورت تاکتیکی عمل کند. همچنین قابلیتهای موشک های برد بلند را نیز در خود دارد. در واقع این موشک طراحی شده است  تا واحد های دشمن که قصد جنگ دارند را نابود کند زیرا قابلیت آتش روی دشمن را بصورت اقدام متقابل را دارد. دیگر ویژگی مهم این موشک تصحیح خطا و هدف در هنگام شلیک و حرکت بصورت هدف است که آن را مطمئن تر می کند. حرکت مداوم و غیر مشخص لانچر، محاسبات حرکت روی موشک و هوشمند بودن نیز ار دیگر ویژگی های این موشک است.

اسکندر بطور خاص برای هدف قراردادن سیستم های دفاع هوایی طراحی شده زیرا می تواند با سرعت 6 ماخ پرواز کرده و در فاز نهایی حرکت خود مانورهای زیادی انجام داده و اجسام فریب دهنده رادار پرتاب کند.به دلیل قابلیت های فراوان و چابگی که آماده سازی این سیستم موشکی تنها 16 دقیقه طول می کشد و موشک دوم نیز به فاصله یک دقیقه از اولین موشک قابل پرتاب دارد گاهی از سیستم موشکی اسکندر به عنوان جانشین بمباران دقیق استفاده می کنند.

 اهمیت و تاریخچه استفاده عملیاتی موشک اسکندر

بر طبق گزارش های مرکز تحلیل استراتژی مسکو اسکندر ام در جنگ با گرجستان در سال ۲۰۰۸ تست شده است. در این تست موشک تاثیر بالای خود را در تخریب اهداف و زیر ساخت ها نشان داده است. گزارش ها از منابع حاکی از آن است که اسکندر ضربات هولناکی با دقت بالا به گردان های تانک گرجستان وارد کرده است. یک موشک اسکندر نیز با دقت بالا به انبار مهمات گرجستان اصابت کرده که بر اثر انفجار اسیب های زیادی به گردانهای تانک مجاور وارد شده است.

 مقامات روسی تا به امروز تائید رسمی درباره استفاده اسکندر نکرده اند اما گزارشهای حاکی از آن است که خسارات فراوانی این موشک در آن جنگ به نیروی های گرجستانی وارد کرده و باعث نابودی 28 تانک ارتش گرجستان در یک مکان شده است، در این راستا باید موشک اسکندر را یکی از خطرناک ترین،دقیقترین موشک ها عملیاتی موجود در دنیا دانست که طبق ادعای مقامات نظامی روسیه در برابر موشک اسکندر هیچ دفاع قابل توجهی در میان تسلیحات غربی وجود ندارد و شکار این موشک تقریبا غیرممکن است.

اهمیت موشک های تاکتیکی اسکندر در ساختار نظامی-دفاعی روس ها به حدی است که رییس جمهور پیشین روسیه اواخر سال 2011 میلادی به دنبال اذعان مقام های ارشد روس به بن بست در مذاکرات مسکو و واشنگتن در زمینه اجرای خزنده طرح آمریکایی استقرار سپر دفاع موشکی تهدید کرد که در صورت ادامه این روند موشک های تاکتیکی اسکندر در کالینیگراد مستقر می شود؛ اتفاقی که اواخر سال گذشته میلادی تحقق یافت.

کشورها دارنده موشک اسکندر

به جزء کشور روسیه که طراح، تولید کننده  اصلی سیستم موشکی اسکندر است احتمال دارد که کشور بلاروس نیز دارای این موشکی باشد.همزمان با تشدید تنش در مناسبت روسیه و غرب در ابعاد داخلی و معادلات بین المللی، والری کاشین رییس دفتر طراحی ماشین های نظامی کولومنای روسیه از آمادگی این نهاد برای صادرات موشک های تاکتیکی بالستیکی اسکندر به کشورهای متقاضی خبر داد که برخی از منابع خبری از بسته شدن قرارداد صادرات این موشک به سوریه  را اعلام کردند.

البته خبر های  نیز از علاقه امارات برای در اختیار گرفتن این موشک وجود دارد، همچنین عادل الجبیر وزیر امور خارجه عربستان پس از دیدار با "سرگئی لاوروف" همتای روسی خود در مسکو اعلام کرد، ریاض در حال گفتگو با روسیه برای خرید موشک تاکتیکی "اسکندر" است  که در این رابطه "تئودور کاراسکی،" یک تحلیلگر خاورمیانه نوشت: عربستان در حال حاضر به این میزان از سلاح‌های جنگی نیاز ندارد و موشک‌های بالیستیکی که از چین وارد کرده جوابگوی نیازهای ریاض است. گزارش‌های سال 2008 نیز نشان می‌دهد عربستان سعودی به روسیه پیشنهاد داد در مقابل کاهش روابطش با ایران، ریاض قراردادهای تسلیحاتی با کاخ کرملین را افزایش می‌دهد.


خلاصه وضعیت سیستم موشک اسکندر

 الف - اجزاء سیستم

موشک ها

وسیله حمل کننده موشک و بار کننده آن روی لانچر(کامیون ماز)

وسیله فرمان دهی و پرسنل(کامیون شش چرخ کاماز)

وسیله ایستگاه آماده سازی اطلاعات (کامیون شش چرخ کاماز)

وسیله تعمیر و نگهداری(کامیون شش چرخ کاماز)

وسیله نقلیه پشتیبانی (کامیون شش چرخ کاماز)

مجموعه تجهیزات مهمات

مجموعه تجهیزات آموزشی و تست TEL
 

ب- مجموعه اهدافی که می تواند آنها رو مورد اصابت قرار دهد:


سلاحهای آتش دشمن( سیستمهای موشکی، لانچرهای راکت، توپخانه ها)
 
سلاحهای دفاع موشکی و هوایی(به ویژه ایستگاهی)

هواپیماهاو بالگردهای داخل فرودگاه

پست های فرماندهی و گره های ارتباطی

نیروهای که در نواحی متمرکز قرار دارند

امکانات و زیرساختهای حساس غیرنظامی

مصطفی لطفی