منتقدان معتقد بودند با رای آوردن رفراندوم شاهد افزایش قدرت اردوغان و تضعیف توانایی مجلس و قوه قضائیه، زمینه برای شکل گیری یک نظام دیکتاتوری فراهم خواهد شد.
به گزارش الف، روز یکشنبه ۵۵ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر از شهروندان ترکیه به پای صندوقها رفتند و در مورد تغییر نظام سیاسی این کشور از پارلمانی به ریاستی تصمیم بگیرند.
نتایج همه پرسی ترکیه نشان می دهد حامیان اردوغان با اختلاف چند درصدی به پیروزی رسیده اند.
بر اساس اعلام رسانه های ترکیه با شمارش 99 درصد آرا صندوقهای سراسر کشور تا کنون 51/05 درصد آری و 48/05 درصد خیر بوده است.
حزب جمهوریخواه خلق و حزب دمکراتیک خلقها با بیان اینکه شاهد مشکلاتی در روند برگزاری همهپرسی بوده، بازشماری آرا را خواستار شدند اما طرفداران حزب عدالت و توسعه در ترکیه جشن و پایکوبی خود را آغاز کرده اند.
رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه عنوان کرده که تغییر قانون اساسی موجب خواهد شد تا ثبات ، ثروت و شکوفایی اقتصادی بوجود آید اما مخالفان معتقدند تغییر سیستم سیاسی باعث می شود تا اردوغان به سرعت به سمت دیکتاتوری و استبداد حرکت کند و اندک آزادی های باقیمانده نیز پایان یابد.
به گزارش آسوشیتدپرس، اردوغان زمانی که رای خود را در استانبول به صندوق انداخت، همهپرسی را فرصتی برای «تغییر و تحول» دانست و گفت:«ما باید تصمیمی بگیریم که فراتر از تصمیمهای عادی است».
رفراندوم تنها به دو گزینه آری و نه تقسیمبندی شده بود. همهپرسی ترکیه در حالی برگزار شد که حزب عدالت و توسعه سال گذشته توانست بر کودتای نظامی غلبه کند.اما بعد از کودتا وضعیت فوق العاده در کشور برقرار شد و تصفیه حساب های گسترده ای در ادارات و نهادهای مختلف صورت گرفت و حدود 100 هزار نفر از اقشار مختلف مردم مانند روزنامه نگاران ، وکلا، اساتید دانشگاه، معلمان، روزنامه نگاران و .. از مشاغل خود برکنار شدند.
همچنین حدود 40 هزار نفر دستگیر شدند. در این بین صحبت هایی نیز مبنی بر بازگشت حکم اعدام مطرح شده که در صورت رخ دادن چنین اتفاقی جان بسیاری از این افراد به خطر خواهد افتاد.
از سوی دیگر درگیری با گروه پ.ک.ک در شهرهای مختلف به یکی از چالش های اساسی دولت ترکیه در ماه های اخیر تبدیل شده بود.
علاوه بر حزب حاکم عدالت و توسعه، حزب ملی گرای حرکت ملی به رهبری دولت باغچه لی نیز تقریباً از رای آوردن رفراندوم حمایت می کرد. اما حزب سکولاریست ها در ترکیه یعنی جمهوری خواه خلق و حزب کردها یعنی دموکراتیک خلق که بسیاری از رهبران آن مانند صلاح الدین دمیرتاش در بازداشت به سر می برند با اصلاح قانون اساسی مخالف بودند.
رای مثبت به رفراندوم چه چیزهایی رو تغییر داد
این همهپرسی اساسیترین تغییرات در ساختار قدرت در ترکیه بوجود آورد. پیروزی در همهپرسی به اردوغان اجازه می دهد با برچیدن سمت نخستوزیری، عزل و نصب وزرا و کنترل تمامی امور دولت را در اختیار بگیرد. همچنین این تغییرات به این دلیل که از سال 2019 اعمال می شود می توان دو دوره پنج ساله یعنی تا 2029 رئیس جمهور بماند.
اردوغان عنوان کرده اصلاحات در ساختار قدرت، نظام حکومتداری ترکیه را شبیه آنچه در آمریکا و فرانسه جاری است میکند و موجب آرامش و ثبات اوضاعی خواهد شد که به گفته او ستیزهجویی کردها و تهدید اسلامگرایان افراطی در سوریه برای ترکیه به وجود آورده است. با رای مثبت به رفراندوم چنین تغییراتی در قانون بوجود می آید:
- رئیس جمهور مسئول تشکیل دولت است و علاوه بر وزیران، معاون یا معاونان رئیس جمهور را انتخاب می کند.
- بی طرفی سیاسی رئیس جمهور لغو می شود و او می تواند در احزاب عضو شود. به عقیده مخالفان با عضویت رئیس جمهور در احزاب سیاسی، پارلمانی از ایفای نقش واقعی خود باز خواهد ماند. به عقیده ناظران، از سوی دیگر با حزبی شدن ریاستجمهوری، رئیس جمهور در صورت در اختیار داشتن حزب اکثریت در مجلس، هدایت مسیر پارلمان را در دست خواهد گرفت و عملا امکان نظارت مجلس و قوه قضاییه بر او از بین خواهد رفت.
- مجلس می تواند در صورت رای نیمی از نمایندگان، زمینه استیضاح رئیس جمهور را فراهم کند اما نمایندگان دولت در برابر مجلس پاسخگو نخواهند بود.
- رئیس جمهور از اختیارات ویژه برای نظات بر عملکرد شورای عالی قضات و دادستان ها برخوردار خواهد شد. به عقیده منتقدان اردوغان این امر باعث می شود که قوه مجریه بر قوه قضائیه تسلط یابد و او این گونه موفق خواهد شد مخالفان خود را با پرونده سازی از میدان به در کند.
- دوره ریاست جمهوری و نمایندگی مجلس از چهار سال کنونی به پنج سال افزایش می یابد.
- تعداد نمایندگان مجلس از ۵۵۰ نفر به ۶۰۰ نفر افزایش خواهد یافت.
به عقیده بسیاری از تحلیل گران اردوغان دل در گرو تغییر ساختار سیاسی ترکیه از میراث آتاتورک و سکولاریسم به امپراتوری عثمانی را دارد و در این راه حتی حاضر است با بسیاری از کشورهای اروپایی رو در رو شود تا با تحریک احساسات ناسیونالیستی به اهداف خود دست یابد و آرا سه میلیون ترک مقیم قاره سبز را بدست آورد.
به عقیده تحلیل گران بدلیل ادامه وضعیت فوق العاده در ترکیه، بهیچ وجه شرایط منصفانه و بی طرفانه ای برای برگزاری رفراندوم وجود نداشته است.