کد مطلب: 244403
پیشنهاد کتاب/ «هشتاد سال داستان کوتاهِ ایرانی»؛ حسن میر عابدینی؛ نشر کتاب خورشید
پابه پای داستاننویسی در ایران
حمیدرضا امیدی سرور، 15 مهر 93
تاریخ انتشار : سه شنبه ۱۵ مهر ۱۳۹۳ ساعت ۰۸:۱۱
هشتاد سال داستان کوتاهِ ایرانی نویسنده: حسن میر عابدینی
ناشر :
کتاب خورشید، چاپ پنجم ۱۳۹۲
جلد اول ۴۵۰صفحه و جلد دوم ۵۴۵ صفحه
دوره دو جلدی ۵۵۰۰۰ تومان
فروشگاه اینترنتی شهر کتاب، این کتاب را تا یک هفته پس از معرفی، با
۱۰% تخفیف ویژه عرضه میکند، در صورت تمایل
اینجا کلیک کنید.
****
آنتولوژی داستانی (ادبی) در طول سالهای دور و نزدیک کم نداشتهایم، از بازآفرینی واقعیتِ محمدعلی سپانلو گرفته تا همیان ستارگانِ مصطفی فعلهگری و محمد خلیلی، یا ۲۳ داستان نویسندگان معاصرِ محمد بهارلو و... اما نکته اینجاست که این آنتولوژیها بیش از آنکه علمی باشند، ذوقی و یا سلیقهای بودهاند. گاه برخی، گامهایی به سمت یک آنتولوژی علمی برداشتهاند، اما اگر نگوییم در همان ابتدای راه، در خوشبینانهترین حالت در میانهی راه بازماندهاند و از همین رو نه جامع بودهاند و علمی، و نه ماندگار شدهاند. به همین خاطر، وقتی قرار باشد یک آنتولوژی مقبول از داستانهای کوتاه معاصر فارسی پیشنهاد شود، کسی سراغ آنها نمیرود. بهترین گزینه برای این منظور همین هشتاد سال داستان کوتاه، کار حسن میرعابدینیست که به همت نشر «کتاب خورشید» بهگونهای شکیل در دو جلد به بازار آمده.
اما این دو جلد کتاب چه دارند که بقیه فاقد آن هستند؟ در نگاه نخست، نام حسن میرعابدینیست که به این دو جلد کتاب اعتبار میبخشد. پژوهشگری که کارنامهی او پر است از تحقیقات ریز و درشت درباره تاریخ ادبیات داستانی ایران که گل سرسبد این مجموعه نیز کتاب «صدسال داستاننویسی در ایران» است، تاریخی که اگرچه خالی از ایراد نیست و از قضا نیازمند بازنگری و ویراست تازه است، اما تا به امروز حرف اول را در این زمینه زده و بعید به نظر میرسد که به این زودی کتاب بهتری در این رابطه منتشر بشود. با استناد به این کارنامه میتوان گفت که حسن میرعابدینی احاطه و اشرافی به تاریخ ادبیات داستانی ایران دارد که در کمتر کسی یافت میشود و از این نقطهنظر یکی از بهترین گزینهها برای تهیهی آنتولوژی داستانی یا به زبان خودمان گلچین داستانهای کوتاه ادبیات معاصر است.
از اعتبار نام مؤلف که بگذریم، کیفیت خود کتاب بهروشنی گواه این است که مؤلف ذوقی کار نکرده، بلکه طرح و برنامهای کاملاً مشخص داشته و بر اساس این ایده، رویکردی تهیه و تنظیم کرده که ساختار کتاب بر اساس آن شکلگرفته است.
میرعابدینی به شکلی هوشمندانه، کتاب خود را با نقلقولی از زبان یکی از بهترین و ایضا پیشروترین نویسندگان تاریخ ادبیات داستانی ایران شروع میکند:
«در وهلهی اول باید داستان نوشت، داستان خالص. باید ساخت، به هر شکل و هر جور... فقط مهم این است که راست بگویی. خواننده و اجتماع از نویسنده این را نمیخواهد که از آنچه در اطرافش میبیند و خودش بیشتر از او [نویسنده] به آن آگاه است...برایش بگوید. خواننده تجربهای میخواهد کاملاً شخصی، تجربهای که خودش نداشته است. هر کس تجربه مخصوص خودش را میتواند عرضه کند. من آن داستاننویسی را میپسندم که چیزی را بگوید که هیچکس دیگر نتواند بگوید. هنرمند باید از خود چیزی به دنیا اضافه کند...» (بهرام صادقی)
بهاینترتیب میرعابدینی به شکلی غیرمستقیم رویکرد خود را در این کتاب مشخص میکند. براساس همین رویکرد میتوان حدس زد که چرا برخلاف دیگران، بهجای محمدعلی جمالزاده، صادق هدایت را نقطهی آغاز کتاب خود انتخاب کرده است.
بیشک داستان کوتاه یکی از جدیترین جلوههای تجدد در ادبیات منثور ایران است. حسن میرعابدینی در مقدمه کتاب، علیاکبر دهخدا را با چرند و پرندهایش در صوراسرافیل، صاحب تاثیر در در داستاننویسی جدید ایران میداند. او همچنین از محمدعلی جمالزاده و یکی بود یکی نبودش، به عنوان اولین داستانگونههای کوتاه فارسی یاد میکند. اما با این حال چون در کتاب خود به ادبیات مدرن ایران نظر دارد (با این فرض که جمالزاده نقطه پایان ادبیات مشروطه است)، کتاب را با داستانی از صادق هدایت آغاز میکند که آغازگر راستین ادبیات جدید ایران است. میتوان در مورد کم و کیف نظر میرعابدینی بحث کرد، اما در اصل این جریان که او با رویکردی دقیق و حساب شده، طرح آنتولوژی داستانی خود را ریخته، تغییری به وجود نمیآید. افزون بر این او در مقدمه کتاب مبنای انتخابهای خود را مشخص کرده است که بهروشنی جهتگیریهای او را در دورههای مختلف آشکار میسازد.
میرعابدینی در هشتاد سال داستان کوتاه ایرانی، با ادبیات جدید ایران در میانه دهه نخست سده حاضر آغاز میکند و تا ابتدای دهه هشتاد پیش میآید، او ۶۰ داستان کوتاه از شصت نویسنده که در این فاصله زمانی آثارشان را منتشر کردهاند، انتخاب کرده و هر داستان را با مقدمه و مؤخرهای کوتاه بانظمی زمانی و نسلی، پیش روی مخاطب میگذارد. یادداشت مقدمه هر داستان به معرفی نویسنده پرداخته و یادداشت مؤخره هر داستان ویژگیهای داستان که اغلب از شاخصههای آشنای کار آن نویسنده نیز هست، میپردازد. این یادداشتها با نهایت ایجاز نوشتهشدهاند اما اصلیترین اطلاعاتی را که درباره نویسنده و اثرش باید در اختیار نویسنده بگذارند، بهخوبی ارائه میکنند.
بهاینترتیب حسن میر عابدینی با انتخابهایی ارزشمند (جز معدود مواردی که دست او واقعاً بسته بوده!) گلچینی از بهترین داستانهای کوتاه ایرانی را از مهمترین نویسندگان دورهها و نسلهای گوناگون، با رعایت یک ترتیب زمانی در این دو جلد کتاب گرد هم آورده است. در این انتخابها، انواع فرمها، موضوعها، گرایشهای نوشتاری و سبکی و سلیقههای ادبی نویسندگان ایرانی را میتوان مشاهده کرد و همچنین از ورای آنها سیر دگرگونی داستان کوتاه ایرانی را میتوان پیگیری کرد.
کتاب حاضر دو ویژگی مهم دیگر نیز دارد، یکی توجه به نویسندگانی که در دهه اول انقلاب و بعد از آن، مهاجرت کردند و به تدریج نسلی را تشکیل دادند که آثارشان بهعنوان ادبیات مهاجرت شناخته میشود. نویسندگانی که چون آثارشان در ایران منتشر نشده، کمتر در داخل کشور شناخته شدهاند، حال اینکه در میان آثار آنها بعضاً داستانهای شاخصی وجود دارد. بهخصوص اینکه از فضایی تازه در آثار خود صحبت کرده و جهانی نو را خلق کردهاند که تا پیش از آن نمونهای در ادبیات داستانی ایران نداشته است.
نوشتن پنج میانپرده که در لابهلای داستانها آمدهاند و دربرگیرنده توضیحات تکمیلی لازم در هر مقطع زمانی است. توضیحاتی که از منظری کلی نگرانه چشم انداز هر دوره زمان را تبیین میکند تا چند و چون کار این نویسندگان نمود بهتر و روشنتری در این چشمانداز داشته باشد.
سرانجام سخن اینکه کتاب دوجلدی هشتاد سال داستان کوتاه ایران، کارکردی ورای انتظارات مرسوم از آنتولوژی های داستانی دارد، چراکه هم گلچینی از بهترین داستانهای مهمترین نویسندگان هشتاد سال نخست داستان مدرن ایران را در اختیار مخاطب قرار میدهد و هم مخاطب را با تاریخ ادبیات داستانی معاصر ایران، جریانها و نویسندگان تاثیرگذار و تغییر و تحولهای مهم آن به شکلی مصداقی آشنا میسازد.
کلمات کلیدی : حمید رضا امیدی سرور + سیمای زنی در میان جمع + هشتاد سال داستان کوتاهِ ایرانی + حسن میر عابدینی + نشر کتاب خورشیدی
گلبهار
۱۳۹۳-۰۷-۱۷ ۱۵:۱۴:۲۶
ممنون مطلب خوب و جالبی بود. خیلی دنبال کتاب اینجوری می گشتم (2416734) (alef-13)