«ویرژیل»
نویسنده: جسپر گریفین
ترجمه: عبدالله کوثری
ناشر:
ماهی، چاپ اول 1395
150صفحه، 15000تومان
شما میتوانید کتاب
«ویرژیل» را تا یک هفته پس از معرفی با
۱۰ درصد تخفیف از فروشگاه اینترنتی شهر کتاب خرید کنید.
****
«همچنين همه شهرهاي زيباي ما و دستكار ما را در نظر آور. همه شهرها نهاده بر بلندي است، و رودها از زير ديوارهاي باستاني مي گذرند./ يقين دارم آن دم كه عالم روي به باليدن نهاد، روزهايي چنين درخشان بود، و چنين بود مسير تابناك آن روزها؛ بهار بود، كره عظيم بهار را درمي يافت، ايمن از هجوم بادهاي زمستاني مشرق، آن گاه كه نخستين رمه ها در روشنايي آب مي خوردند و انسان ها، موجودات خاكي، براي نخستين بار سر از زمين سخت بر مي داشتند، آن گاه كه جنگل ها آكنده از جانوران و آسمان سرشار از اختران بود.(ويرژيل - از منظومه كشاورزي )»
«پوبليوس ورگيليوس مارو»كه اغلب او را به نام «ويرژيل» مي شناسند، در دوران زندگي خود، مردي پرآوازه بود. اشعار او نخستين اشعار در تاريخ ادبيات لاتيني است كه معاصران شاعر، درباره آن ها سخن رانده اند.
ويرژيل اگرچه كم تر به ميان مردم مي آمد، هرگاه كه در كوي و برزن رُم و در تماشاخانه هاي اين شهر كه مركز اشاعه فرهنگ و ادب بود، ظاهر مي شد، انگشت نماي مردمان بود. از اين حيث، مي توان گفت كه بسيار مورد توجه افكار عمومي جامعه زمان خود بود و نوشتن پيرامون او هم خيلي زود آغاز شد، اما به نظر مي رسد ويرژيل در زندگي شخصي، انساني بسيار دردمند و گوشه گير بود و از همين روست كه آگاهي دقيق درباره او در قياس با زندگي نامه هاي مفصلي كه از بزرگان ادب و هنر باستان در دست است، بسيار اندك مي باشد.
علي رغم اين موضوع، نقش ويرژيل در بسترسازي براي تعليم و تربيت كلاسيك اروپائيان به خصوص در دوران باستان، كاملاً غيرقابل انكار است؛ آموزش كودكان رومي با او آغاز مي شد. ديوارهاي شهر پومپي كه در سال 79 ميلادي ويران شد، پوشيده از اشعار و گفته هاي ويرژيل بود. اشعارش آن قدر محبوب عام و خاص بود كه فال گرفتن از كتابش، رسمي رايج شد.
آثار عمده او شامل اين منظو مه هاست: سرودهاي شباني كه در فاصله سال هاي 43 تا 38 پيش از ميلاد سروده شد، منظومه كشاورزي كه در 29 پيش از ميلاد سروده و بالأخره، ((انه ايد)). ويرژيل در سال 19 پيش از ميلاد درگذشت.
دانته، خالق كتاب بزرگ كمدي الهي شيفته او شد و در اين كتاب تأثير گذار، او را چون مرشد و آموزگار خود به عنوان بنيان گذار سبكي والا مي ستايد كه دانته را قرين افتخار كرده است.
تأثير ويرژيل فقط در قلمرو زبان لاتين نبود. اشعار شباني در تمام زبان هاي اروپايي به تقليد از سرودهاي شباني ويرژيل شكل گرفت؛ تي. اس. اليوت، شاعر مشهور بريتانيايي، بزرگ ترين هوادار ويرژيل در قرن بيستم در كتابش پيرامون شعر و شاعران (1951) و مقاله تأثير گذارش با عنوان «اثر كلاسيك چيست»، مقام و اهميت ويرژيل را چنين وصف مي كند: «در اروپا تنها يك شاعر كلاسيك وجود دارد و آن ويرژيل است. او در كانون تاريخ جاي گرفته و اين، به سبب اهميت امپراتوري روم است. او در عين حال، به سبب نگرشي كه به قدرت و بشريت دارد، از جايگاهي بي همتا برخوردار است.»
جسپر گريفين، نويسنده كتاب «ويرژيل»، تلاش كرده است تا ضمن بهره گيري از 14 منبع معتبر، كتابي جامع و درخور از اين شاعر بزرگ ارائه نمايد؛ اين كتاب در 5 فصل اصلي و يك فصل فرعي (براي مطالعه بيشتر خوانندگان) به همراه نمايه اي از 234 شخصيت معروف و مأخذ، تلاش كرده است تا شناخت خوانندگان را از ويرژيل و زمانه او افزايش دهد.
معمولاً مطالعه تاريخ و ادبيات كلاسيك اروپا براي اهل فن، كاري دشوار است كه اين مهم را گريفين با نگارش متني شسته و رفته از ويژيل انجام داده و علاوه بر آن، اين متن به همراه ترجمه بي نقصي كه توسط »عبدالله كوثري)) به عنوان يكي از كارشناسان اين امر و مترجمي كهنه كار و پيشكسوت ارائه شده، براي خوانندگان و علاقه مندان به زندگي و آثار ويرژيل عرضه گرديده است.
گريفين در فصل دوم كتاب با عنوان ((سرودهاي شباني: رُم و آركاديا))، به تفصيل پيرامون نحوه سرايش اين منظومه و بستر مكاني و زماني آن توضيح داده است؛ سرودهاي شباني 10 شعر جداگانه اند، اما چنان ترتيبي يافته اند كه كليتي منسجم و باشكوه را تشكيل مي دهند.
گرچه منظومه كشاورزي و ((انه ايد)) كه در فصول بعدي كتاب، پيرامون آن ها سخن گفته شده است، شواهد بيشتري از توانايي ويرژيل در ابداع ساختار و سبكي از شعر به خوانندگان آثارش ارائه مي دهند، اما نخستين سرودهاي شباني، شبانسرود را با عناصري در مي آميزد كه فضايي پيچيده تر به كل شعر مي بخشند.
ويرژيل به دنبال اين سبك، چيزي كم و بيش ساده تر مي آورد: عاشقي ناكام بر چشم انداز روستايي نشسته و بر روزگار خود افسوس مي خورد. اين، نشان مي دهد درونمايه سروده هاي شباني به اين شكل دگرگون شده است كه ويرژيل به جاي دختران زيبايي كه خواستگاران را دست به سر مي كردند، گونه اي از عشق را مي سرايد كه فرجامي جز بيهودگي و هرزگي ندارد.
دو سرود از سرودهاي شباني نيز توصيف مسابقه سرودخواني است كه در آن دو خواننده به نوبت شعر مي خوانند؛ اين گونه اشعار كه گريفين نمونه هايي از آن ها را در كتابش آورده، زيبايي ناب را فراتر از هر چيزي برمي شمارد و مايه الهام شعرايي چون: ((الكساندر پوپ)) در سرودهاي شباني اوليه شان شده است.
نويسنده در فصل سوم كتاب با عنوان ((منظومه كشاورزي: الهه شعر با خيش))، به نيت اصلي ويرژيل از نگارش اين منظومه دو هزار سطري كه در 4 كتاب و در دهه 30 پيش از ميلاد سروده شده، اشاره دارد؛ سرمشق و الگوي ويرژيل در اين كار، هسيود، شاعر باستاني يونان بود و منظومه كشاورزي به صورت منظومه اي آموزشي پيرامون كشاورزي سروده شده است.
البته بايد گفت كه احكام مستقيم كشاورزي در اين منظومه، تنها بخش كوچكي از آن را تشكيل مي دهند؛ در برخي از سروده هاي اين منظومه، اشاره اي به تعداد و كميت ابزار كشاورزي نشده و از اين حيث بايد گفت كه ويرژيل به سبكي درخور توصيف و با طرحي هنرمندانه از پديده كشاورزي در منظومه خود ياد مي كند.
ويرژيل سرانجام به گزينش تصاوير و اشيا به عنوان حربه روستائيان مي پردازد كه كاملاً به صورت هدف مند با اساطير و آيين هاي يونان پيوند داده و جلوه اي شكوهمند از پديده كشاورزي در اشعارش به وجود آورده است.
تلاش نويسنده در فصل چهارم كتابش با عنوان «انه ايد و اسطوره روم»نيز درخور توجه است؛ چرا كه در همان ابتدا به زمينه هاي تاريخي و سياسي سرودن منظومه «انه ايد» پرداخته است؛ از ديدگاه سياسي، اگرچه يافتن شيوه اي مناسب براي سخن گفتن از فرمانرواي خودكامه روم دشوار مي نمود، در اين مسير، تحولات محسوس زمانه تا حدي اميدبخش بود. اين دست كم عقيده اي خوشبينانه بود كه ويرژيل پيش از اين در منظومه كشاورزي بيان كرده است. در اين فصل نيز به تفصيل پيرامون جزئيات سرودن اين منظومه ويرژيل، تفاسيري ارائه شده است.
در نهايت بايد گفت كه تأثير ويرژيل بر فرهنگ غرب، خود بخشي از تاريخ اين فرهنگ بوده و اين كتاب مي تواند تا حد زيادي خوانندگان و علاقه مندان ويرژيل را در يافتن دلايل جذابيت فراوان و پايدار آثارش ياري نمايد.