توصيه به ديگران
 
کد مطلب: 481498
قطر فداي ليبي
بخش تعاملی الف - ميرزا سعدين داورپناه
تاریخ انتشار : يکشنبه ۲۱ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۲۹


اگرچه كشور قطر شبه جزيره اي در جنوب خليج فارس است كه اخيرا گرفتار بحران ديپلماتيك شده اما همچنان كشورهاي ساحل مديترانه كانون بحران اند. 
 
سوريه كشوري در سواحل شرقي مديترانه ميدان دلخراشترين منازعات بوده و قطر نيز به نوعي از بازيگران آن محسوب مي شود. علي رغم اين اگر از زاويه معادلات جاري در ليبي (كشور ساحل جنوبي مديترانه) به بحران ديپلماتيك قطر نگاه شود، مي توان معاني بيشتري از نشانه ها، رفتارها و صف بندي عليه قطر برداشت كرد. 
 
ليبي پس از قذافي به امروزي نشسته كه سه نيروي عمده كنترل كشور را بدست دارند. يكي دولت وفاق ملي در غرب با رياست فايز سراج (همجوار تونس و الجزاير)، ديگري پارلمان طبرق در شرق كه خليفه حفتر چهره سرشناس آن است (همسايه مصر) و علاوه بر اين دو دولت نيم بند، گروه هاي متعدد اسلامگريي كه بعضا تروريست هم خوانده مي شوند در مناطقي ميدان داري مي كنند.
 
در اين مقطع كه كشورهاي قدرتمند اروپايي از جمله بريتانيا، فرانسه، آلمان و مخصوصا ايتاليا در گير و دار انتخابات داخلي خود هستند، (آنچنان كه روس ها از فرصت انتخابات اخير رياست جمهوري امريكا بهره ها برداشتند) قواي رقيب اروپا بر "جغرافياي استراتژيك ليبي" متمركز شده اند چون عنقريب اروپا بر خواهد گشت و عرصه را تنگ مي كند!
 
- ايالات متحده امريكا كه بر سر تامين مالي ناتو با اروپا به جدل افتاده، گسترش نفوذ مستقيم خود بر ليبي را بعنوان يك برگ قدرتمند در بازي با اروپاييان نياز دارد.
 
- روسيه پس از تثبيت پايگاه هاي نظامي خود در سواحل مديترانه اي سوريه، به پشتوانه آن ها و سابقه نفوذ خود در ليبي چشم طمع به سهمي در اين خاك دارد كه اگر بشود، مي تواند استقرار قواي ناتو در مرزهاي شرقي اروپا را به چالش بكشد.
 
- مصر همسايه ديوار به ديوار خليفه حفتر، امكان استقرار دولت دور از اخوان المسلمين در ليبي را جستجو مي كند. 
 
- عربستان سعودي با تقسيم اقمارش ميان شرق و غرب ليبي پروژه اي كلان به وصف "كمربند خاورميانه" را تعقيب مي كنند و روياي سيادت خاورميانه بلكه عربي اسلامي را در سر مي پرورد، ايشان هرگز نمي توانند از حلقه ليبي در زنجيره مرزي صرف نظر كنند. 
 
- تركيه و قطر متهمند كه بر اسلامگرايان تسلط دارند. تركيه براي تعامل با اروپا، نفوذ در ليبي را ابزار كارامد و مكمل هماهنگي با احزاب اخواني تونس و الجزاير و مراكش مي داند و به اتكاي عربيت قطر و روابط گرم با شيوخ اخوان المسلمين در پي جايگاهي در ليبي آينده است. قطر نيز كه همواره به پشتوانه ثروت سرشار خود مترصد فرصتي براي جلب احترام جهاني در معادلات قدرت است. 
 
مدتها سعودي بر سر موازنه يا دو راهي مصر و قطر نشسته بود. مصر معتقد است كه قطر و تركيه سياست تضعيف دولت كودتا را با پشتيباني اخوان المسلمين تعقيب مي كنند. سفر ترامپ به رياض فرصت مغتنم انتخاب شد. تصوير منتشره از ملك سلمان كه ترامپ و سيسي را اين سو آن سوي خود دست بر گوي نوراني داشت، نماد نتيجه انتخاب ابن عبدالعزيز مي باشد. 
 
طي نشست رياض، امير قطر به حاشيه رانده شد و سيسي پس از بازگشت به مصر (به بهانه حمله به اتوبوس مسيحيان) دخالت آشكار خود در ليبي را با حملات هوايي به سود خليفه حفتر آغاز كرد. حملاتي عليه نيروهاي تحت حمايت قطر و تركيه كه اتمام حجتي با دوحه بود و فرياد اعتراض تركيه را نيز بلند كرد. 
 
اگر چه هياهوي ساختگي انتشار اظهاراتي از امير قطر آتش زير خاكستر اختلافات را شعله ور نمود اما ظاهرا دوحه بسيار تلاش كرد كه ميدان بازي را عوض كند. ابتدا اظهارات تميم بن حمد را به هك شدن خبرگزاري رسمي قطر منتسب خواند، سپس يكي از معارضين پناهنده را دستگير و به دولت سعودي تحويل داد، مدعي شد درصدد اخراج مقامات ارشد حماس است و در ساعات آخر پيش از اعلام قطع رابطه خبر داد شش سرباز قطري در جنوب عربستان در راه دفاع از حاكميت آل سعود زخمي شده اند!
 
هيچكدام رضايت مصر و عربستان را جلب نكرد، امارات و بحرين نيز كه دستي بر آتش ليبي دارند با ايشان همراه شدند تا اعلام شود كه اين چهار كشور روابط خود با قطر را به دليل حمايت دوحه از تروريسم به كلي قطع مي كنند. بلافاصله دولت وفاق ملي ليبي به اين صف پيوست و خليفه حفتر در محكوميت دوحه كم نگذاشت!
 
تركيه و كشورهايي كه شاخه هاي اخوان المسلمين در سياست ورزي آن ها مشاركت دارند، دوستان قطر به شمار مي روند. قطر كه پشتيبان با سخاوت شبكه اخوان المسلمين شده به ميدان مناقشه علني هل داده شد و لاجرم اكنون مدد دوستانش را به پشتيباني مي خواهد.
 
در فراز و فرود روابط مصر و عربستان، سرنوشت دو جزيره صنافير و تيران در دهانه خليج عقبه به بازي آمد و اردن را نسبت به آينده ارتباط دريايي خود ترساند. اينچنين بود كه اردن علي رغم دوستي و نقش آفريني اخوان المسلمين در عرصه سياسي اش، با اعلام كاهش سطح روابط ديپلماتيك (و نه قطع رابطه) ميان دوحه و امان به كناره خزيد. 
 
اما تونس و الجزاير همسايگان موثر ليبي هستند و وزراي خارجه اين دو در نخستين ساعات اعلام بحران با همتاي قطري خود تماس رسمي گرفتند. ايشان از ساعات آغازين بحران همراه وزير خارجه مصر در الجزاير گرد نشسته بودند. اين دور از نشست هاي سه جانبه همسايگان ليبي با مشاركت مصر و تونس و الجزاير چندي پيش برنامه ريزي شده بود و مصر دقيقا در روز برگزاري نشست وزراي خارجه اين سه كشور قطع رابطه خود با قطر را اعلام كرد گويي به هدف تعديل واكنش تونس و الجزاير در پشتيباني از قطر! بعبارتي قطر با وجود نفوذ شبكه اخوان المسلمين در چند كشور موثر جهان عرب، حريف دست و پا بسته اي محسوب نمي شود و بعيد است به آساني در اين رويارويي با مصر و عربستان عقب بنشيند!
 
با آغاز بحران قطر، تركيه مهمترين كشور ثالثي بود كه با "آزمون بزرگ" مواجه شد. تركيه نه تنها از بعد اقتصادي بلكه در مسائل مربوط به منازعات خاورميانه همراهي قطر را با ارزش مي شمارد. ضمن وابستگي هاي عقيدتي ميان طريقت اردوغان و مشي سازمان بين المللي اخوان المسلمين، به واسطه بحران در مرزهاي جنوبي تركيه، اين كشور ناگزير از نقش آفريني موثر در معادلات خاورميانه است. آنكارا طي كمتر از ٤٨ ساعت، فورا قانوني را به تصويب و امضا رساند كه به موجب آن استقرار نيروهاي نظامي تركيه در قطر ميسر مي شود. اقدامي كه ماه هاست از آن خبر مي رسيد و به سرعت با استقبال دوحه و انتقاد ابوظبي مواجه شد...  
 
اكنون علاوه بر نفوذ سنتي اروپا، عربستان و امريكا و مصر به بازي ليبي مشغول اند. تركيه و قطر نيز گويا دست بردار نيستند! در اين نوبت نگاه انتظار به سوي مسكو است تا ارزش ادعايي خود در معادلات ليبي را ابراز كند. بايد ديد آيا سهم بلوك عربستان و امريكا در رقم زدن سرنوشت ليبي افزايش خواهد يافت يا تا زمان فعال شدن مجدد قواي اروپا در معادلات، تنها منازعات دروني ليبي تشديد مي شود.  
 
ايران نيز در اين ميان متاثر از اين رقابت هاست. پيش از هر چيز روشن است كه شكاف در جبهه كشورهاي جنوبي خليج فارس يك فرصت به شمار مي رود. در آرايش جديد ميدان، ايران سه امكان عمل دارد؛ اول اينكه ارزش جغرافياي خود بعنوان رابط ميان قطر و تركيه را برجسته كند، دوم اينكه از نياز "قطر تحريم شده" به مسير ايران بهره بردارد و آخر اينكه به اتكاي دو مزيت نخست كوشش كند جايگاه خود در معادلات قدرت جهان اسلام را يادآوري كند.  
در روزهاي اخير نقش آفريني ايران هوشمندانه و تحسين برانگيز بود. محمد جواد ظريف پس از رايزني هاي گسترده بين المللي به تركيه سفر كرد، از سوي قطر اعلام شد كه سه بندر ايراني حمل و نقل مايحتاج قطر را ميسر مي كنند و البته نشانه هاي تجديد و تقويت روابط ايران با اسماعيل هنيه رئيس جديد دفتر سياسي حماس در حال ظهور اند. فارغ از جايگاه حماس در فلسطين ( كه باز هم از سواحل مديترانه است) و نقشي كه در معادلات استراتژيك ايران ايفا مي كند، گفته مي شود نيروهاي شاخه نظامي حماس در مجموعه اسلامگرايان ليبي حضور و نفوذ دارند.
 
اضافه بر همه بازيگران فعال، چين نيز علاقه خاص و حياتي به مديترانه نشان مي دهد!
 
ميدان بس فشرده و پيچيده شده است. نقش كاهش تنش و ايست دادن به تحولات و تشنجات فزاينده تنها از عهده اروپا برمي آيد. اگر جنگي ميان قدرت هاي بزرگ قابل تصور باشد محتملا بر سر مزاياي سواحل مديترانه اتفاق خواهد افتاد، دور از مرزهاي ايران و بيخ گوش اروپا! 
 
کلمات کلیدی : ميرزا سعدين داورپناه
 


نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.