در هفته گذشته گاردین در گزارشی با عنوان «کتابی جدید درباره بسیج به تبیین چگونگی کنترل کشور توسط جناح تندرو می پردازد» به قلم گرت اسمیت به بررسی و تحلیل عملکرد و نقش بسیج در کشور پرداخته است. قسمت اعظم گزارش به بررسی کتابی می پردازد که اخیرا انتشارات دانشگاه کلمبیا در امریکا منتشر کرده است. این کتاب که اثری تحقیقی است با عنوان «جامعه اسیر: نیروی بسیج و کنترل اجتماعی در ایران» با جلدی زیبا که با تصاویری از بسیجیان و مردم عادی تزیین شده است با ۲۵۶ صفحه و به زبان انگلیسی به بازار عرضه شده است. دکتر سعید گلکار نویسنده کتاب، استاد مطالعات خاورمیانه و شمال آفریقا در امریکا است.
او فارغ التحصیل مقطع دکترای دانشکده علوم سیاسی دانشگاه تهران و استاد سابق علوم اجتماعی دانشگاه آزاد است.
نویسنده مقاله ابتدا به معرفی نویسنده کتاب می پردازد: سعید گلکار در سال ۱۳۸۹ برای مقطع فوق دکترا به دانشگاه استانفورد در کالیفرنیا رفت. سعید از اینکه کار تحقیقی بسیار اندکی درباره بسیج شده شگفت زده شد.
کتاب گلکار حاصل مصاحبه های او با اعضای بسیج و بررسی ها و کارهای تحقیقی است که در ایران به انجام رسانده است. گلکار عقیده دارد که بسیج یکی از مهم ترین سازمانهایی ست که بعد از انقلاب به فرمان امام خمینی تاسیس شده است. او بسیج را با حزب رستاخیز شاه مقایسه می کند اما می گوید که بسیج نسخه ای ارتقا یافته و پیشرفته تر است.
او همچنین با مقایسه بسیج و نفوذ آن با جوامع کمونیستی و حزب بعث این سوال را که بسیجیان به چه کسی وفادار هستند مطرح می کند.
نویسنده کتاب با پرداختن به تاریخچه و نام هایی که بسیج به خود گرفته اعضای آن را به ۴ گروه تقسیم می کند و درباره تعداد اعضای آن بحث می کند. همچنین نقش آن را در جریان فتنه تبیین می کند.
نویسنده ضمن برشمردن انگیزه افراد برای پیوستن به بسیج، به نقش سازنده و فعال بسیج در سازندگی کشور هم اشاره کرده و به بررسی برنامه های آموزشی و اجتماعی و پیشرفت های آن در علوم و صنعت می پردازد و در مواردی آنها را تحسین می کند. گلکار همچنین این مساله را به چالش می کشد که تیراندازی به سمت سعید حجاریان یا ترور روشنفکران کار اعضای بسیج بوده است یا نه.
می توان گفت این کتاب اولین اثر در این حیطه است که می شود ادعا کرد سوگیری و تعصب در آن کمتر به چشم می خورد به طوری که می توان به آن استناد کرد.