داخلی صفحه سیاسی آرشيو خبر

۵۲

بی کفایتی مجلس در انتخاب رئیس جمهور

دکتر یاسر سبحانی فرد

انتخاب ریاست جمهور به وسیله مجلس ما را در خطر بزرگتری به نام لابی ها و چانه زنی ها دچار خواهد ساخت. امری که در موارد بسیار در مجالس مختلف رخ داده است.

پس از مثال رهبری عالی کشور در باز بودن مباحث سیاسی بزرگ حتی در حد خروج نحوه انتخاب ریاست جمهوری از حالت ریاستی به پارلمانی ، برخی این مثال را به عنوان برنامه ای برای تغییر روش انتخاب ریاست جمهوری بر شمرده و با اعتماد به نفس همیشگی باز هم این را به قوت خود و ضعف نظام تعبیر نمودند.نوشتار پیش رو با توجه به رفتارهای منفی مجلس در پس نشان دادن این حقیقت است که مجلس در حال حاضر در حدی نیست که بتواند رئیس جمهور را انتخاب کند .این دلایل در چهار دسته زیر قابل ذکر می باشند:

نمایندگانی به شدت منفعت گرا
نگاهی به موضوعات و روشهای تدوین قانون در مجلس شورای اسلامی نشان می دهد که با وجود سلامت بسیاری از نمایندگان و با وجود تصویب قوانین مفید بسیار ، در مجموع تا کنون نمایندگان در هیچ یک از مجالس هشتگانه و در دوره زمامداری هیچ یک از احزاب و جناح های سیاسی ، قانونی را تصویب نکرده اند که به طور قطع منافع آنها را در خطر بیندازد. بررسی های نه چندان عمیق نشان می دهد که نمایندگان نه تنها قوانینی بر خلاف منافع خود تصویب نکرده اند بلکه در بسیاری از موارد به طرز وقاهت آمیزی به طور علنی قوانینی تبعیض آمیز و به نفع خود تصویب کرده اند. قوانین تبعیض آمیز انتخاباتی ، قوانینی در جهت افزایش تسهیلات و امکانات مادی اعطایی به نمایندگان در تمامی مجالس گذشته با هر گرایشی مخرج مشترک احزاب و جناح ها بوده است .همچنین قانون اخیر حقوق مادام العمر برای مقامات نمونه های بارزی از منفعت گرایی شدید نمایندگان می باشد که سوالاتی همچون سوالات زیر را در اذهان عبور می دهد سوالاتی مانند اینکه که:
 
اگر اختیار انتخاب ریاست جمهور بر عهده چنین نمایندگانی باشد چه تضمینی دارد که نمایندگان رئیس جمهوری را انتخاب نکنند به شرط اینکه منافع آنها را تامین کند؟ آیا در این حالت بین منافع مردم و نمایندگان منفعت جو احتمال تعارض وجود ندارد؟ در صورتی که بین منافع مردم و نمایندگان تعارضی پیش بیاید منافع مردمی مهم است یا منافع نمایندگان؟آیا در این حالت رئیس جمهور به مردم پاسخگوست یا نمایندگان و منافعشان؟

نمایندگانی عوامتر از مردم
یکی از مهمترین دلایلی که موافقان انتخاب ریاست جمهوری از طریق مجلس بر آن تکیه دارند انتخاب دقیق تر و تخصصی تر ریاست جمهور می باشد اما این دلیل خود موجب بطلان روش مورد نظر آنهاست. صحبتها، سخنرانی ها و رفتارهای نمایندگان در مجالس گوناگون نشان داده که متاسفانه اکثر نمایندگان انتخاب شده تفاوت محسوس و معناداری با میانگین مردم از نظر عمق رفتار تخصصی و سیاسی نداشته و حتی در برخی موارد عقب تر از مردم حرکت کرده و می کنند.کیست که نداند در هر دوره مجلس این عده قلیلی هستند که جهت گیری های مجلس را مشخص کرده و سایر نمایندگان به مانند دنباله ای شخص گرا به دنبال افراد پرنفوذ مورد نظر خود اظهار نظر و رای می کنند. وجود نگاههای محلی مزیدی بر علتی شده که نمایندگان طی آن منافع ملی را پس از اولویت های محلی قرار می دهند تا بتوانند تجدید رای خود در دوره آتی مجلس را تضمین کنند. در برخی از کشورها هر نماینده مجلس دارای مشاورانی است که موجب می شوند قیام و قعود و رای دادن آنها در مجلس از عمق بیشتری برخوردار باشد و این واقعیتی است که در ایران دیده نمی شود.

نمایندگانی متاثر از لابی قدرتمندان
یکی از اشکالاتی که بر انتخاب مستقیم ریاست جمهوری توسط مردم گرفته می شود این است که مردم تحت تاثیر امواج تبلیغاتی دچار رفتارهای توده گرایانه یا پاپیولیستی شده و همچون گله های سرگردان از طریق احساس جمعی رفتار سیاسی خود را بروز می دهند. اگر چه این از اشکالات دموکراسی توده گرایانه است اما باید توجه داشت که در مقابل انتخاب ریاست جمهور به وسیله مجلس ما را در خطر بزرگتری به نام لابی ها و چانه زنی ها دچار خواهد ساخت. امری که در موارد بسیار در مجالس مختلف رخ داده است .

نمایندگان در بسیاری از موارد همچون موضوع وقف دانشگاه آزاد ، مستثنی کردن رئیس مجمع تشخیص نظام از شرط سنی نمایندگی مجلس، پس گرفتن امضا در زمینه استیضاح وزرا و سوال از رئیس جمهور به شدت تحت تاثیر حاملان قدرت و نفوذ تصمیم گرفته اند.

کیست که نداند لیست انتخاباتی نمایندگان در هر دوره ای از طریق افراد ذی نفوذ تعیین شده و نمایندگان برای قرار گرفتن در لیست ها متعهد به رفتارهای مورد نظر قدرتها می شوند؟

مجالسی عاشق دولت و احساسی
علاوه بر این مجالس ما در اکثر دوره ها به کار چاق کن و جاده صاف کن دولتها تبدیل شده اند که مجالس چهارم و ششم از نمونه های بارز این رفتار غیر مستقل بوده اند. در این دو دوره لایحه ها به حکم این که به زعم نمایندگان از سوی دولت آمده ، عاشقانه و نه عاقلانه مورد تصویب قرار می گرفتند.سوالی که مطرح می شود این است که آیا چنین مجالسی می توانند دولت را تحت کنترل درآورند یا دولت آنها را هدایت می کرده و می کند؟آیا دولتها در آینده نخواهند توانست دوباره مجلس سازی کنند؟در این حالت تکلیف انتخاب و کنترل دولت چیست؟

در زمینه رفتار احساسی و توده وار نیز مجلس تفاوت چندانی با عموم مردم نداشته و چه بسیار قوانینی که مجلس تحت تاثیرروانی ناشی از شرایط گرفته است نمونه هایی مانند تصمیم های عجولانه مجالس هفتم و هشتم پس از هر بار واکنش منفی غرب به پرونده هسته ای یا واکنش مرعوبانه مجلس ششم در برابر تهدیدهای غرب و تدوین طرح دو فوریتی تصویب پروتکل الحاقی در مجلس نمونه ای از این جو زدگی ها در مجالس مختلف می باشد.


نتیجه
با توجه به سابقه نمایندگان در منفعت گرایی، رفتار عوامانه و تاثیر گرفتن از منابع قدرت، دولتگرایی و بالاخره رفتار احساسی و عوامانه انتخاب ریاست جمهور از طریق چنین مجالسی به هیچ وجه مناسب به نظر نمی رسد. تا هنگامی که مجلس ایران دارای رفتارها و ویژگی های گفته شده می باشد انتخاب پارلمانی رئیس جمهور تنها موجب فاصله گرفتن دولت از مردم شده و دولت را به جای پاسخ گو بودن به ۷۵ میلیون ایرانی پاسخگوی ۲۹۰ نفر می کند. باید توجه داشته باشیم که در رای امورد بودن مجلس به این معنی نیست که نمایندگان با هر شرایطی در راس امور باید باشند. آن مجلسی در راس امور است که واقعا مجلسی با ویژگی ها حقیقی خود باشد. نمایندگان باید توجه داشته باشند که مفهوم مجلس به عنوان یک کل با مفهوم نماینده با هر رفتاری یکسان نیست.