الف - كمپين ايرانی تحريم سفر به كشورهای حامی داعش

حمایت‌های اخیر برخی کشورها از داعش و انتشار برخی از اخبار در مورد برخورد بد با اتباع ایرانی در کشورهایی مانند ترکیه و عربستان در فضای مجازی سبب شده تا اولین قدم‌ها برای راه اندازی کمپین «تحریم سفر به کشورهای حامی داعش» برداشته شود.

در هفته‌های اخیر در پی برخی از تنش‌های سیاسی، مسافران و توریست‌های ایرانی در سفر به برخی کشورها از جمله ترکیه مواردی از رفتارهای بد ترکیه‌ای‌ها با توریست‌های ایرانی را گزارش داده‌اند. برخوردهایی که در فضای مجازی بازخوردهای پیاپی به همراه داشته و بسیاری از کاربران را تشویق کرده تا به کمپین تحریم سفر به این کشورها بپیوندند.

با بالا گرفتن برخی از تنش‌ها میان ایران و کشورهایی مانند امارات متحده عربی، عربستان و ترکیه دولت‌ها تصمیم گرفتند تا سطح روابط سیاسی و اقتصادی خود را با یکدیگر کاهش دهند. در این میان دولت روسیه هم که با کشورهای مذکور دچار تنش شده، رسما سفر اتباع خود به این کشورها از جمله ترکیه را ممنوع اعلام کرده است. دولت ایران نیز واردات از کشور عربستان را ممنوع کرده است.

اما کارشناسان اقتصادی و فعالان مدنی معتقدند چنین ممنوعیتی باید به صورت خودجوش و در میان مردم ایجاد شود نه آنکه ممنوعیت دولتی مانع سفر به این کشورها یا همکاری‌های اقتصادی باشد.

موسی‌غنی‌نژاد، اقتصاددان برجسته دیگر، حضور پررنگ شهروندان ایرانی را در این زمین بازی ضروری می‌داند و معتقد است:‌ «قرار نیست که ایران روابط دیپلماتیک خود را با این کشورها قطع کند یا ما از دولت انتظار رفتارهای قهری داشته باشیم.» غنی‌نژاد در این خصوص تاکید می‌کند که رفتارهای ناشایستی که احتمالا از سوی برخی از اتباع ترکیه نسبت به توریست‌های ایرانی انجام شده، نباید تبدیل به یک مساله سیاسی شود و نباید انتظار داشته باشیم که دولت وارد عمل شده و این مشکل را حل کند.او بهترین راهکار در چنین شرایطی را، فعالیت مدنی شهروندان ایرانی و امتناع از سفرهای توریستی به این کشورها عنوان می‌کند. به اعتقاد او، این بهترین پیام برای این کشورها است که نشان می‌دهد بدون هیچ ممنوعیت و محدودیت قانونی از سوی دولت، مردم به چنین برخوردهای بدی واکنش نشان می‌دهند و به کشورهایی مانند امارات یا ترکیه یا عربستان سفر نمی‌کنند.

همین مساله است که سبب شده بسیاری از کاربران در شبکه‌های مجازی هم عنوان کنند از دولتمردان جمهوری اسلامی به خاطر رعایت عرف دیپلماتیک انتظار نمی‌رود رفتار قهری یا ممنوعیت و محدودیتی علیه این کشورها وضع کنند، بلکه بهترین راه این است که در یک حرکت مدنی آن هم در آستانه تعطیلات نوروزی، سفر به کشورهای حامی داعش و کشورهایی که اتباع آن برخورد مناسبی با ایرانیان ندارند، متوقف شود.

البته به گزارش اقتصادنیوز،آن طور که تعدادی از کاربران شبکه‌های مجای عنوان کرد‌ه‌اند، مسافرانی که از ترکیه می‌آیند از برخورد بسیار بد ماموران فرودگاه‌های ترکیه با مسافران ایرانی و برخورد بد پلیس و حتی کسبه ترکیه با توریست‌های ایرانی گلایه می‌کنند. طبق نوشته یکی از کاربران تلگرام، چند برخورد خیابانی به بهانه‌های واهی با توریست‌های ایرانی روی داده است، بسیاری از توریست‌های ایرانی در رستوران‌ها و مراکز تفریحی استانبول با صورتحساب‌های سنگین و غیر متعارف مواجه می‌شوند و دو هفته پیش نیز جسد یک زن ایرانی که به همراه همسر و فرزندش در هتلی در محله جهانگیر در نزدیکی میدان مشهور تقسیم اقامت داشت‌، پیدا شد. البته تحقیقات پلیس در مورد کشته شدن این زن ایرانی هنوز به نتیجه نرسیده است.

در کنار برخوردهای نامناسب با توریست‌های ایرانی در موارد بسیاری هم با مسافران ایرانی در کشورهای مذکور به روال گذشته برخورد شده و رفتار نامناسبی گزارش نشده است. اما در شرایطی که تنش‌ها میان ایران و این کشورها بالا گرفته و از سویی برخوردهای نامناسب بسیاری هم با توریست‌های ایرانی گزارش شده است، بسیاری از دولت ایران انتظار برخورد قهری یا ممنوعیت و محدودیت سفر به این کشورها را دارند. درخواستی که در فضای دیپلماتیک و رسمی شاید چندان مناسب به نظر نرسد.

دولت روسیه چنین محدودیتی را برای اتباع خود وضع و سفر به کشور ترکیه را ممنوع کرده است. اما ممکن است چنین طرحی محدودیت‌ها و مشکلاتی را برای تجار و بازرگانان این کشور ایجاد کند و از طرفی بسیاری معتقدند بهتر است هر حرکتی در پاسخ به چنین برخورهایی، نه دستوری و از جانب دولت که کاملا خودجوش و از دل نهادهای مدنی باشد.

این کمپین در گام نخست پیشنهاد می‌دهد که «سفرهای غیرضروری» و «خرید کالا» از کشورهای حامیان داعش سیاه و داعش سفید تحریم ‌شود. داعش سیاه، شامل گروه‌های تروریستی-تکفیری هستند که آشکارا به فعالیت‌های تروریستی می‌پردازند. از سوی دیگر، داعش سفید گروهی هستند که رفتار مشابه و به ظاهر قانونمندی دارند که مورد حمایت مالی کشورهای منطقه قرار گرفته‌اند. فعالان شبکه اجتماعی رویکرد فعالیت‌های مدنی مردم را نسبت به تصمیمات دولت دارای چند مزیت دانستند. نخست آنکه دولت‌های حامی داعش سیاه و سفید، نسبت به واکنش‌های مردمی، وحشت بیشتری دارند و اثر بخشی این تحریم‌ها، از سوی نهادهای مدنی، بیشتر خواهد بود. دوم آنکه این پیام از سوی ایرانیان ارسال خواهد شد که مردم رفتار غیردوستانه را در نظر داشته و متناسب با آن واکنش می‌دهد. همچنین کاهش انتقال هزینه به دولت برای وضع سیاست‌های دستوری باعث خواهد شد که آزادی عمل برای تجار و بازرگانان ایرانی باقی بماند. در این کمپین کشورهایی مانند عربستان، ترکیه و امارات مشمول تحریم‌های مردمی قرار گرفته‌اند.