الف - تحقیر هاشمی، شکل‏گیری جبهه دوم خرداد

مجلس ششم بر خلاف مجالس گذشته، شكل‌گيري بسيار پرماجرايي داشت. از يك سو تركيبي كه در اين مجلس موفق به كسب آراء شدند حائز اهميت بود و از سوي ديگر اختلافات شوراي نگهبان و وزارت كشور موجب شكل‌گيري پر ماجراي اين مجلس شد، امري كه انتخابات تهران را تا مرزهاي ابطال انتخابات پيش برد.
  جريان موسوم به چپ كه بعدها دوم خردادي ناميده شدند، پس از پيروزي در انتخابات رياست جمهوري در دوم خرداد 76 با شعار حمايت از خاتمي و يك دست شدن مجلس و دولت براي پيشبرد اهداف دولت وارد عرصه انتخابات سال 78 شدند. از سوي ديگر جناح منتقد دولت نيز با توجه به فضاي ايجاد شده پس از خرداد 76، نتوانست با ساماندهي مجدد نيروهاي خود حضور گسترده و مقرون به توفيق را در اين انتخابات داشته باشد. ضمن اينكه موج ايجاد شده توسط روزنامه‌هاي جبهه دوم خرداد به حدي بود كه به راحتي امکان آزادی عمل را به طرف مقابل نمی داد. در اين شرايط دوم خردادي‌ها براي بسط پيروزي‌هاي‌ خود، مرتباً مردم را پاي صندوق رأي مي‌خواندند.

اكبر گنجي روزنامه‌نگار مطرح دوم خردادي در مقاله‌‌اي خطاب به ملت نوشت: اگر به دنبال خلق دوم‌ خردادي‌ ديگر هستيم بايد به جاي سي ميليون دوم خرداد، سي‌و هشت ميليون در پاي صندوق‌هاي رأي حاضر شوند. سيد محمد خاتمي به عنوان رهبر اصلاح طلبان نيز حضور فراگير مردم را مهمترين كمك به خود دانست. روزنامه‌هاي اصلاح طلب كه آن روزها نفوذ فراواني داستند، فهرستي از نامزدهاي مورد اعتماد خود را ارائه كردند. در آن زمان حتي شش تن از نامزدهاي رد صلاحيت شده (عباس عبدي، ‌حميدرضا جلايي‌پور، هاشم آغاجري، احمد زيدآبادي، كاظم شكري و محمدجواد مظفر) علي‌رغم رد صلاحيت خود با انتشار بيانه‌اي از مردم خواستند با تمام توان و بدون لحظه‌اي ترديد در انتخابات شركت كنند و به نامزدهاي معتقد به حاكميت مردم رأي دهند. ليست‌هاي انتخاباتي احزاب مختلف جبهه دوم نيز بسيار به هم نزديك بود. آنان سعي كردند از هرگونه تشتط بپرهيزند.

جبهه مشاركت كه مولود دوم خرداد بود و پس از پيروزي سال 76 تشكيل شده بود به عنوان اصلي‌ترين حزب اصلاح‌طلب با ارائه ليستي جامع در سراسر كشور قصد كسب اكثر كرسي‌هاي مجلس داشت و براي رسيدن به اين هدف ستادهاي انتخاباتي گسترده‌اي را تشكيل داد. تعطيلي برخي از مطبوعات زنجيره‌اي، قضاياي كوي دانشگاه در هيجده تير سال 78، ‌استيضاح برخي وزراي كابينه سيد محمدخاتمي در مجلس پنجم، و… بر توان ابزارهاي تبليغاتي دوم خردادي‌ها در اين انتخابات افزود. مهمترين ليست‌هاي انتخاباتي جناح چپ در آن زمان ليست جبهه مشاركت، كارگزاران سازندگي و مجمع روحانيون مبارز بود كه در اين ميان ليست جبهه مشاركت موفق شد بيشترين آراء را به خود اختصاص دهد. در اين ليست كه سيد هادي خامنه‌اي، ‌مهدي كروبي، علي‌اكبر محتشمي‌پور، مجيد انصاري، رسول منتجب‌نيا و سيد محمود دعايي از مجمع روحانيون نيز در آن قرار داشتند، فقط گوهرالشريعه دستغيب، علي‌اكبررحماني و رسول منتجب‌نيا به مجلس راه نيافتند و مابقي‌ آنها موفق شدند به عنوان نماينده تهران برصندلي‌هاي مجلس ششم تكيه بزنند. بالاخره بيست و نهم بهمن ماه سال هفتاد و هشت فرا رسيد و در‌آن روز بيست وهفت ميليون نفر از سي و نه ميليون نفر واجد شرايط پاي صندوق‌هاي رأي رفتند و بيشتر به كساني رأي دادند كه دوم خردادي‌ خوانده مي‌شدند. روزنامه‌هاي اين جناح نيز چند روز بعد از انتخابات بزرگ تيتر زدند 73.5 درصد چپ، 20 درصد راست. پيروزي اصلاح طلبان محدود به تهران نمي‌شد و در اكثر شهرهاي بزرگ مانند مشهد و اصفهان و شيراز و تبريز نيز نمايندگان منتقد دولت موفق به راهيابي به مجلس ششم نشده بودند. از 193 نماينده‌اي كه در مرحله اول به مجلس راه يافتند، 141 نفر دوم خردادي‌ و 6 نفر مستقل‌ها بودند. سهم جناح منتقد دولت نيز در مرحله اول 46 نماينده بود. شصت و دونفر باقي مانده نيز در مرحله دوم انتخاب شدند، اما حوادث انتخابات 78 پس از انتخابات اتفاق افتاد. شوراي نگهبان اعلام كرد كه پاره‌اي تخلفات در انتخابات تهران روي داده است و مثال آورد كه غلامعلي حدادعادل و بستگانش رأي خود را در صندوقي انداخته‌اند كه رأي آقاي حداد عادل در آن حوزه، صفر اعلام شده است. از اين رو خواستار بازشماري حداقل يك سوم صندوق‌هاي تهران شدند.

از سوي ديگر وقوع تقلب‌هاي مختلف انتخاباتي در برخي حوزه‌ها موجب شد كه شوراي نگهبان 21 اسفند انتخابات بندرعباس، ميناب و گچساران را باطل اعلام كند. فرداي آن روز 21 صندوق از آراء بخش‌ فيروز شهر خلخال باطل شد كه منجر به تغيير نتيجه انتخابات‌ اين شهر شد. درخبرها آمده بود كه پس از اعلام اين جابجايي، مردم به خيابان‌ها ريختند و به اماكن دولتي خسارت زدند.
   با ترور سعيد حجاريان و فرارسيدن نوروز، امور انتخابات براي مدتي فراموش ماند. تا روز 25 فروردين خبر چنداني از انتخابات نبود. از آن روز كه مقارن با تاسوعا بود شوراي نگهبان بي‌آنكه نتيجه انتخابات تهران را اعلام كرده باشد، ‌ابطال انتخابات برخي حوزه ها مانند نقده واشنويه را اعلام كرد.

چند روز بعد محمد يزدي در نماز جمعه تهران گفت: در صندوق‌هاي مورد شكايت كه بازشماري شده بين نيم تا بيست درصد اختلاف آراء وجود داشته و صندوقي كه شمارش آراي آن ده درصد اختلاف دارد قابل قبول نيست و بايد ابطال شود. بالاخره شوراي نگهبان در آخرين روز ارديبهشت ماه در اطلاعيه‌اي نظر نهايي خويش را درمورد انتخابات تهران اعلام كرد.

اما اتفاق مهمتر اينكه همان روز دبير شوراي نگهبان با ارسال نامه‌اي به رهبر انقلاب ضمن برشمردن پاره‌اي ازتخلفات نوشت: « با توجه به نتايج كنوني شوراي نگهبان نمي‌تواند صحت انتخابات را تأييد كند».

پاسخ رهبری چنین بود: «صندوق‌هايي كه مخدوش بودن آن از نظر شوراي نگهبان به اثبات رسيده است و با معيارهاي آن شورا قابل تأييد نيست بايد ابطال شود…. چون به نظر مي‌رسد كه بازشماري بقيه صندوق‌ها جز درمدتي طولاني ناممكن و برخلاف مصلحت است پس وظيفه شرعي و قانوني را متوجه شوراي نگهبان نمي‌كند زيرا وجودتخلف در آنها محرز نيست…. وضعيت منتخبان تهران با توجه به كليه صندوق‌ها به جز آنهايي كه بايد باطل شود ملاحظه و نتايج آن بايد به عنوان قطعي انتخابات تهران اعلام شود».

به اين ترتيب درحالي‌ كه با توجه به اعلام نظر نهايي شوراي نگهبان، فهرست جديد نسبت به فهرست اعلام شده قبلي از سوي فرمانداري تهران 24 اختلاف‌ و جابه جايي داشت، انتخابات تهران فقط يك هفته مانده به افتتاح مجلس تأييد و مجلس در روز هشتم خرداد افتتاح شد، نكته قابل توجه استعفاي هاشمي رفسنجاني از حضور در مجلس ششم بود كه با توجه به جو شدیدی كه رسانه‌هاي دوم خردادي ايجادكرده بودند و بحث‌هايي كه مطرح بود، وي ترجيح داد كه در مجلس ششم حاضر نشوند. عليرضا محجوب دبيركل خانه كارگر نيز در انتخابات ميان دوره‌اي به جاي آقاي هاشمي رفسنجاني وارد مجلس شوراي اسلامي شد.

  به این ترتیب مجلسی که شاکله اصلی آن حزب برآمده از دولت جبهه مشارکت ایران اسلامی بود و یکدست شدن دولت و مجلس برای رسیدن به اهداف اصلاحات را شعار خود قرار داده بود، قبل از تشکیل و با چراغ سبز یا حداقل سکوت بزرگان دولت اصلاحات، با سرعت قابل توجهی از هاشمی رفسنجانی عبور کرد و دوره جدید قانونگزاری بعد از انقلاب را رقم زد. مجلس ششم با تحقیر رفسنجانی آغاز شده بود.
ادامه دارد...مرتبط: مرور و نقدعملکرد مجالس ششم و هفتم -1