الف - بحران هویت مشکل اساسی دختران است

«برای دختران هیچ کاری نکرده ایم.» این گفته شهیندخت مولاوردی در حاشیه نشست خبری سال گذشته در پاسخ به عملکردش در حوزه دختران کلید چراغ این گفتگو را روشن کرد. گفتگویی که وقتی می خواستم سوالاتش را آماده کنم با لیست طویل مطالبات از سوی دختران مواجه شدم. مطالباتی که سالهاست روی هم تلنبار شده و کوهی از مشکلات را برای آنها به وجود آورده، مشکلاتی که بررسی آنها نشان می دهد دختران به حال خود رها شده اند و تنها زمانی به آنها توجه می شود که باید سیبلی برای انتقادات باشند!

برنا نوشت: سراغ مولاوردی معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور، بالاترین مقام حوزه زنان رفتیم تا بدانیم این موج مشکلات کی فروکش خواهد کرد. مولاوردی خودش هم از عملکردها در این حوزه راضی نیست اما می گوید یک شبه همه مشکلات حل نخواهد شد، او معتقد است نباید آرمان گرایانه با این مسائل برخورد کند تا مجبور شود در پایان دوران مدیریتش تمام هندوانه هایی که برداشته بر زمین بیاندازد!

- اکثر روانشناسان و جامعه شناسان معتقدند بحران هویت مهمترین و اولین آسیب جدی ست که دختران با آن مواجه اند، کارگروه دختران معاونت نیز این مساله را تایید کرده است. فکر می کنید علت این بحران هویت در میان دختران ایرانی چیست؟

بحران هویت تنها خاص دختران نیست، این بحرانی ست که جوانان جامعه را درگیر کرده است. اینکه این مساله از کجا ناشی می شود نیازمند بررسی کارشناسانه است باید ببینیم چه علت و عللی جامعه ما را به اینجا رسانده که جوانان ما از هویت لازم برخوردار نیستند و با بحران هویت مواجه شده اند؟

به نظر من وقتی جوانان در معرض فناوری های ارتباطات و اطلاعات قرار گرفتند این بحران هویت تشدید شد. وقتی وضعیت خود را با وضعیت جوانان سایر نقاط دنیا مقایسه واطلاعات روز دنیا رادریافت می کنندهمه این ها می تواند در این بحران تاثیر داشته باشد، ضمن اینکه ما نمی توانیم غافل باشیم از عملکردهایی که در این حوزه وجود داشته، به این بحران دامن زده و وضعیت را به اینجا رسانده است.

آسیب شناسی های انجام شده و بررسی های صورت گرفته نشان می دهد که مجموعه حاکمیت در زمینه هویت بخشی به دختران؛ هم هویت دینی و هم هویت ملی، یعنی هویت ایرانی-اسلامی موفق نبوده است. از نظر ملی تمام مفاخر را از جوانانمان گرفته ایم و به آنچه که می توانند به عنوان یک پشتوانه و پیشینه تمدنی و تاریخی کشورمان افتخار کنند کم بها داده ایم و به مرور کمرنگ تر کرده ایم این موارد می توانست در احساس غرور، افتخار ملی و هویت بخشی به جوانانمان موثر باشد. ما حتی در زمینه هویت مذهبی آنچنان که باید و شاید نتوانستیم موفق باشیم و در واقع الگوی درستی به جوانان ارائه ندادیم که به اتکای آن بتوانند این هویت را داشته باشند.

-برای حل این مشکل برنامه و راهکاری دارید؟

یکی از کارگروه هایی که به نظرمان رسید ضروری ست داشته باشیم و یک سری ماموریت ها رابرای آن تعریف کردیم، کارگروه دختران بود. این کارگروه یکی از اولین اقداماتی که در دستور کار خود قرار داد بررسی اولویت آسیب هایی بود که دختران را تهدید می کند. نتیجه بررسی ها بحران هویت را تایید کرد. اما هنوز به اقدام خاصی برای برون رفت از این بحران و یا مقابله با آن نرسیده ایم و در این دو سال در مجموعه اقدامات معاونت نتوانستیم به این موضوع بپردازیم. با بررسی هایی که اخیرا انجام داده ایم با مشارکت وزارت ورزش و جوانان قرار است یک تفاهمنامه ای را داشته باشیم تا بتوانیم به اقداماتی که تا به حال مغفول مانده سرعت ببخشیم.

- اشاره کردید به ضرورت ارائه الگوی مناسب برای جوانان، معاونت چه برنامه ای برای معرفی الگو به دختران جوان با توجه به محدودیت ها و ارزش های فرهنگی جامعه دارد؟

بحث معرفی الگو بسیار کار ظریفی ست. شاهدیم که تلاش هایی برای معرفی الگو از بین هنرمندان یا ورزشکاران صورت می گیرد و بعد گاهی می بینیم که این الگو همه جانبه نیست. ممکن است این افراد از نظر کاری و هنری موفق باشند ولی از نظر زندگی خانوادگی و فردی، آن زندگی موفقیت آمیز و سعادت و خوشبختی را نداشته باشند.

این افراد وقتی به عنوان الگو مطرح می شوند و زندگیشان با شکست روبرو می شود نمی توانند برای جوانان ما یک الگوی مناسب باشند. در مواردی می بینیم که این افراد در فیلم ها و سریال ها سعی می کنند در چارچوب ارزش های فرهنگی جامعه باشند ولی در شبکه های اجتماعی و فضاهای مجازی این ملاحظات مشاهده نمی شود تضادی که این وضعیت ایجاد می کند به نگرش جوانان و الگوپذیریشان بیشتر آسیب می زند؛ البته به نظر می رسد جوانان چندان به دنبال الگو نیستند تا منتظر باشند کسی برایشان الگو تعریف کند. بنابراین اگر به صورت غیرمستقیم در این امر ورود و سعی کنیم دامنه اختیار و انتخاب جوانان را باز کنیم که گزینه های متعددی را داشته باشند تاثیرش بسیار بیشتر است تا اینکه ما بیاییم تبلیغی و مستقیم افراد محدود و معدودی را به عنوان الگو معرفی کنیم و انتظار داشته باشیم جوانان الگوپذیری داشته باشند.

- برنامه ای دارید که بتوان به جای انتخاب از میان افراد شناخته شده مانند هنرمندان و ورزشکاران میان همه دختران این رقابت را ایجاد کرد؟ مانند انتخاب دختر شایسته در کشورهای دیگر، با توجه به فرهنگ و ارزشهای جامعه خودمان.

اگر بتوانیم این کار را انجام دهیم خیلی خوب است. اگر کار دقیق و با چارچوب های معین و سازوکارهای لازم انجام شود. اما باز تاکید می کنم حتما باید کارشناسی شده باشد و با سنجیدن تمامی جوانب و ملاحظات مطرح شود.

زمانی در کشور این مساله مطرح شد. منتهی ناتمام ماند. همیشه برایم سوال بود که سرنوشتش به کجا انجامید؟ چند سال پیش از طرف یکی از سازمان های دولتی که الان حضور ذهن ندارم کدام سازمان بود مسابقه ای برای تعیین شاخص ها اعلام شد اما مطمئنم که به جایی نرسید. تاکنون به این مساله فکر نکرده ام که انجام این کار جزو وظایف ما باشد.

- یعنی ضرورتش را احساس نمی کنید؟

چرا، منتهی باید وقت مناسبی داشته باشیم و بتوانیم همزمان و به موازات فعالیت متعددی که داریم این را به عنوان دغدغه خودمان داشته باشیم و به آن بپردازیم.

- مدتی پیش بحث انتخاب دختر شایسته اسلامی داغ بود و از ایران هم یک نفر در این مسابقه شرکت کرد بعدها عنوان شد این فرد از طرف ایران به این مسابقه نرفته و سفرش شخصی بوده. برای این مسابقات برنامه ای دارید که به صورت رسمی چهره ای را در سطح جهانی به عنوان الگو معرفی کنید؟

از ابتدای انقلاب بحث معرفی ایران به عنوان پایتخت و ام القرای اسلام مطرح است این مسابقات فرصتی برای معرفی و شناسایی چهره واقعی زن ایرانی و مسلمان است باید از این فرصت ها بهره گرفت و تلاش کنیم فرهنگ و معیارهای مورد نظر خودمان را به دنیا نشان دهیم. منتهی باید با برنامه، تعریف شاخص ها، با آمادگی و هدف پیش برویم و نگذاریم روزی که مسابقه برگزار می شود تازه به فکر انتخاب و معرفی بیفتیم.

- فکر می کنید بتوانیم این کار را انجام دهیم؟

حتما. اما یک کار خاصی است که فقط معاونت نمی تواند درگیرش شود باید نهادهای مدنی و سازمان های مردم نهاد کمک کنند تا این اتفاق بیفتد، حتی نهادهای فرهنگی که ذیل سه قوه نیستند ولی در این زمینه فعالیت می کنند هم می توانند همراه ما باشند. این مساله یک کار تمام وقت کارشناسی شده و با برنامه را می طلبد. شاید لازم باشد دبیرخانه ای تشکیل شود که به صورت مستمر و دائمی این موضوع را بررسی و پیگیری کند.

- در مسائل و آسیب های اجتماعی دختران همیشه سیبل انتقادات بوده اند و متهم شده اند، مانند بحث حجاب و پوشش، این مسائل حتی به میان عامه مردم هم رفته و با ساخت جوک و... به تخریب دختران می پردازند، فکر می کنید این موج حملاتی که متوجه دختران است از کجا نشات می گیرد؟

البته بررسی ها نشان می دهد این خاص کشورایران نیست در تمام دنیا این موضوع مطرح است و در موارد مشابه همیشه انگشت اتهام به سمت زنان و دختران بوده. در بررسی اشکال خشونت علیه زنان و در مبحث خشونت در جامعه که زنان قربانی تجاوز می شوند اولین متهم خود زن است. به همین دلیل اکثر مواقع از مراجعه به پلیس و کلانتری خودداری می کند چون مطمئن است که محکوم نهایی خودش خواهد بود چرا که سوال هایی که از او پرسیده می شود این اتهام را در نهایت اثبات می کند. در کشور ما هم به نظر می رسد به صورت پررنگ این موضوع مطرح است. دلیل خاصی به ذهنم نمی رسد. نگاهی که به زنان و دختران در بحث حیا و عفت وجود دارد و اینکه انتظار می رود زنان باید به این صفت آراسته باشند تا مردان؛ وقتی این ها خدشه دار می شوند زن را متهم می کنند، حتی اگر مرد آغازکننده این تعرض باشد باز هم زن را مورد شماتت قرار می دهند. یک بحث هم ترس از آبروست مخصوصا در شهرهای کوچک می بینیم که در این گونه مواقع سکوت تنها گزینه پیش روست.

- شما معتقدید این مباحث بیشترریشه فرهنگی دارد؟

دقیقا مساله فرهنگی است. شما اشاره کردید به لطیفه ها و جوک هایی که در رسانه های نوین منتشر می شود و تعجبم از این است که این موارد توسط خود زنان برای تفنن و تفریح بازنشر وترویج می شود واصلا به این مساله توجه ندارند که همین انتشار دوباره چقدر می تواند به ترویج این مباحث کمک کند.

انتقادات به زنان و سیبل بودن آنها نشان می دهد که جامعه ما به شدت جنسیت زده است. نهادهای مختلفی می توانستند کمک کنند که این اتفاقات نیافتد؛ خانواده، آموزش و پرورش، صدا و سیما، نهادهای مدنی و حکومت به طور کلی؛ ولی ما این نقش را نمی بینیم. خانواده که الان نقشش به رفع مشکلات معیشتی و درگیری با مباحث اقتصادی محدود شده وآموزش و پرورش و صدا و سیما هم این موضوع جزو دغدغه هایشان نیست. بنابراین موضوع جنسیت زدگی رها شده است و روز به روز هم تشدید می شود.

- بحث مهمی که سال هاست ادامه دارد و همچنان حل نشده باقی مانده، موضوع گشت ارشاد است که بیشترین عملکردش متوجه زنان است. گشت ارشاد تا کی قرار است به این نحو به وضعیت حجاب و پوشش رسیدگی کند؟ به نظرتان چه اقدامی می توان در این زمینه داشت؟ با توجه به اینکه برخی موارد رفتارهای نامناسبی از سوی این افراد دیده می شود.

سال ۸۴ قانون راهکارهای گسترش فرهنگ عفاف و حجاب که مصوب شورای انقلاب فرهنگی بود به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. این قانون بسیار مفصل است و ۳۲۶ بند دارد و برای ۲۴ نهاد فرهنگی و اجرایی وظیفه تعیین کرده. حدود دو سال بعد از تصویب، شورای فرهنگ عمومی بر اجرای این قانون ناظر بود بعد که دولت نهم بر سر کار آمد بنا به تشخیصی که داشتند اجرای این قانون را به وزارت کشور محول کردند حدودا از سال ۸۶ به بعد و آنجا که بحث گشت ارشاد و طرح ارتقای امنیت اجتماعی مطرح شد این پدیده به یک پدیده امنیتی تبدیل شد در حالی که جنس این موضوع فرهنگی است و باید متناسب خود جنس پدیده با آن برخورد شود.

در این طرح دستگاه ها وظایف متعددی دارند نیروی انتظامی نیز یکی از این دستگاه هاست نه اینکه کل قانون فقط جزو وظایف نیروی انتظامی باشد، شاید هم کمترین وظیفه را در برخورد با این پدیده دارد چون این پدیده خودش معلول است و علت نیست که با آن اینطور برخورد کنیم. نیروی انتظامی مطرح می کند که دستگاه های دیگر به وظایف خودشان به درستی عمل نمی کنند بنابراین مجبورمی شود ورود پیدا کند و مرحله آخر می شود مرحله اول.

باید چاره اندیشی کنیم که چه باید کرد تا فرهنگ عفاف و حجاب گسترش پیدا کند؟ اتفاقا در مقدمه قانون هم به تعمیق باور و نهادینه شدن آن اشاره شده است اینکه آموزش و پرورش نقش بسیار اساسی دارد و باید به صورت مستمر و هدفمند به این موضوع پرداخته شود نه اینکه به صورت مقطعی و در فصلی از سال به صورت چکشی و برخوردی.

البته در این دولت این مساله کمرنگ شده است. نگاهی که دولت یازدهم به این موضوع دارد طبق برنامه ای که رییس جمهورارائه داده، این بود که ما اولا باید یک آسیب شناسی از وضعیت موجود داشته باشیم که این کاراز سوی کمیسیون فرهنگی دولت انجام شده و عملکرد دولت های گذشته و وضعیت عینی موجود را با وضعیت مطلوب می سنجد تا ببینیم که به چه شکلی باید در این زمینه فعالیت شود تا این فاصله که خیلی زیاد شده یک فاصله منطقی و متعادلی باشد.

رییس جمهور بارها در سخنان خود به نحوه برخوردهای صورت گرفته اعتراض کردند و اینکه ما امر به معروف و نهی از منکر را منحصر ندانیم به چند تار مویی که ممکن است از زیر روسری یک دختر بیرون افتاده باشد و در واقع تمام وظیفه شرعی خود را محدود به این قضیه کنیم.

البته باید به این موضوع توجه کنیم که این مساله، یک پدیده چند عاملی ست نه یک پدیده تک عاملی که دولت بتواند به راحتی با آن برخورد کند. یک منشور چندوجهی ست که باید به این واقعیت توجه شود، ضمن اینکه این اعتقاد وجود دارد که باید زن و مرد را با هم ببینیم و نباید عفاف و حجاب را مخصوص زنان بدانیم و مردان را تبرئه کنیم و مبرا از انجام این مسوولیت بدانیم. دولت مجموعه این نگاه ها را در دستور کار خود قرار داده و تلاش می کند بیشتر به اقدامات ایجابی بپردازد مانندعرضه پوشش مناسب و ارزان.

- معاونت در این زمینه قصد ندارد اقدامی انجام دهد؟

طی مکاتبه ای از رییس جمهوری خواستیم که مسوولیت اجرای این قانون دوباره به شورای فرهنگ عمومی کشور برگردد. همچنین در مکاتبه ای که با شورای فرهنگ عمومی کشور داشتیم اعلام شد به دلیل فاصله ای که از زمان تصویب تا اجرا وجود دارد و تغییرات اساسی و تحولات عصر حاضر در جامعه ایرانی برای بازنگری آن قانون آمادگی داریم، حتی در دستگاه هایی که این وظیفه برایشان تعیین شده یک سری ادغام هایی در دولت قبل داشتیم و الان معلوم نیست کدام مسوولیت را کدام دستگاه باید انجام دهد و وظایفی که برای بعضی دستگاه ها تعیین شده چندان واقع گرایانه نیست مثلا برای معاونت ما ۶ وظیفه تعیین شده که بیشتر ترویجی است و گفته شده برای ارباب رجوع ورک شاپ بگذاریم. در حالی که ارباب رجوع درساختار ما معنا ندارد.

ما مکاتبات لازم را انجام دادیم و شورای فرهنگ عمومی هم در این مورد از دستگاه های مختلف نظرسنجی کرده است. از طرف دیگر قانون حمایت از آمران معروف و ناهیان از منکر هم در مجلس تصویب و به رییس جمهور ابلاغ شد در همین رابطه با مقام معظم رهبری هم مکاتبه ای را انجام دادند چون بررسی ها نشان می دهد مواردی خلاف قانون اساسی در آن قانون به چشم می خورد.

- سال پیش در حاشیه نشست خبری در پاسخ به سوال من درباره عملکردتان در حوزه دختران گفتید که تاکنون فرصت نکرده اید به این موضوع بپردازید. دلیل این عدم فرصت چیست؟

البته دختران بخشی از گروه هدف ما را تشکیل می دهند. ابتدا قرار بود به عنوان کارگروه دختران کلمه جوان هم اضافه شود که نهایتا عنوان کارگروه دختران شد الان سن ازدواج بالا رفته وخیلی از دختران ما خودسرپرست هستند و وقتی ما می گوییم دختران جوان آن ها از تیررس فعالیت های ما خارج می شوند این اولین گام بود. بخشی از موضوعات دختران را در آن سنی که مشمول تعریف جوان می شوند با وزارت ورزش و جوانان مشترک هستیم.از سوی دیگر با وزارتخانه های مختلف ما اشتراک معنایی و مصداقی داریم در آموزش و پرورش دختربچه ها هستند که شامل آن ها هم می شود تفاهمنامه هایمان با آموزش و پرورش امضا شده و در حال انجام است. از همان روز اول که به نتیجه رسیدیم برای پوشش تحصیلی دختران بازمانده از تحصیل بحث توانمند سازی و حمایت از دختران در مدارس شبانه روزی و مناطق محروم حتما ورود داشتیم همچنین در خصوص دختران دانشجو و فارغ التحصیل با وزارت علوم و معاونت علمی و فناوری نیز اخیرا تفاهمنامه ای سه جانبه داشته ایم که برنامه های اجراییش در حال تدوین است.

با معاونت ساماندهی امور جوانان و با دکتر گلزاری مذاکراتی داشتیم و برنامه هایی را اجرا کردیم ولی به تفاهمنامه نرسیده بود که اخیرا معاونت جدید پیشنهاداتی را مطرح کردند که به زودی با امضای تفاهمنامه به سمت اجرا می رویم. اینطور نبوده که کلا بی تفاوت باشیم ولی اینکه مثل زنان سرپرست خانوار و زنان شاغل مطرح کنیم نبوده خیلی ها فکر می کنند ما فقط راجع به زنان شاغل کار می کنیم در حالی که واقعا این طور نیست ما مشکلات گروه های مختلف زنان را تا جایی که توانستیم بررسی کردیم و به یک برنامه هایی هم رسیدیم مثل زنان روستایی، زنان کارآفرین و شاغل و دختران فارغ التحصیل. پیش نویس سند سیاستی اجرایی اشتغال پایدار شامل زنان سرپرست خانوار و دختران فارغ التحصیل دانشگاهی است. کارگروه اشتغال و کارآفرینی گروه هدفش دختران فارغ التحصیل دانشگاهی و آماده سازی دختران برای ورود به بازار کار است.

- امسال برای روز دختر چه برنامه هایی دارید؟

تلاش کردیم همایش بزرگی را برگزار کنیم پیش بینی کرده بودیم این همایش در سالن دوازده هزار نفری آزادی برگزار شود حتی نامه آن را ارسال کردیم ولی به خاطر شرایط اقتصادی دولت، دست نگه داشتیم ولی قطعا با همکاری وزارت ورزش و جوانان، آموزش و پرورش و نهادهای مدنی جشنی را برگزار می کنیم.

- فکر می کنید برگزاری این جشن ها و همایش ها می تواند پاسخگوی مطالبات دختران باشد؟

ما تقریبا لیست مطالبات را فراهم کرده ایم، سامانه پیامکی ۱۰۱ هم که اخیرا برای دریافت مطالبات اعلام شده قطعا به ما در این زمینه کمک خواهد کرد که این لیست را به روز داشته باشیم. بررسی های ما نشان می دهد افسردگی در بین زنان و دختران شایع است و یکی از دلایل روی آوری آنها به اعتیاد و پایین آمدن سن اعتیاد که به ۱۳ سال هم رسیده است به ویژه مصرف مواد روان گردان و صنعتی، نبود شادابی و نشاط در میان دختران و زنان است. بحث جشن و شادی می تواند خیلی کمک کننده باشد و ما به این وسیله می خواهیم نشان دهیم که جامعه به نشاط، شادی و تفریح بسیارنیاز دارد این یکی از هدف های ماست و می خواهیم نگاه ها را تغییر دهیم.

- مهمترین مشکل دختران از نظر معاون امور زنان چیست؟

مساله بحران هویتی که مطرح کردید واقعا مشکل اساسی این حوزه است. این مساله ریشه بسیاری از مشکلات دیگر است دراین بحث بحران تفریح و شادی هم مطرح می شود. همچنین مسائل مالی و اقتصادی با توجه به وضعیت فعلی جامعه وجود دارد به ویژه دخترانی که از سوی خانواده و جامعه سرمایه گذاری شده اند تا تحصیلات لازم را کسب کنند و اگر پاسخ لازم را دریافت نکنند سرخورده خواهند شد که به هیچ وجه قابل جبران نیست و قطعا می تواند در زندگی و آینده جوانان ما بسیار تاثیرگذار باشد البته وقتی می گوییم پاسخ لازم منظور تنها اشتغال نیست به هر شکل از این سرمایه گذاری باید بتوانیم برای پیشرفت و توسعه کشور بهره لازم را ببریم تا جوان احساس کارآمدی و تاثیرگذاری داشته باشد نه بیهودگی و ناکارآمدی.

- بهداشت روحی و جسمی از سوی کارگروه دختران معاونت به عنوان دومین آسیب جدی عنوان شده که متوجه دختران است، آیا تا به حال برای رفع این آسیب اقدامی داشته اید؟

با آموزش و پرورش و وزارت بهداشت برنامه هایی در این زمینه داریم. با کمک وزارت بهداشت کلینیک های سلامت را در سطح کشور راه اندازی می کنیم که مجموعه خدمات و مشاوره ها را در مورد بهداشت جسمی، جنسی و روانی ارائه خواهد داد. همچنین سال گذشته با وزارت آموزش و پرورش در مورد دخترانی که در مناطق محروم و در مدارس شبانه روزی مشغول تحصیل هستند در زمینه توزیع بسته های بهداشتی مشارکت داشتیم که بسیار در آن زمان ضرورت داشت. در ضمن با وزارت علوم سنجش بهداشت روان دختران دانشجو را داشتیم که اجرایی خواهد شد.

- چقدر زمان لازم است تا این مشکلات حل شود؟

در دو سالی که از آغاز به کار دولت گذشته است به دلیل عدم اعتبار کافی و امکانات نتوانستیم یک طرح کلی و ملی را در کشور اجرا کنیم و بیشتر برنامه ها به صورت پایلوت و در چند استان بود. در دوسال آتی چند طرح ملی را اجرا خواهیم کرد تا بتوانیم در پایان دوره یک اندازه گیری داشته باشیم و مشخص کنیم شاخص هایی که ارتقا داده ایم ما را از کجا به کجا برده است. امیدوارم در سال ۹۴ و ۹۵ اکثر طرح هایی که پایلوت شده به شکل ملی انجام شود تا ما خروجی های مشخصش را داشته باشیم. درهفته دولت برنامه ها و چند طرح مشخصی را که داریم مفصل اعلام می کنیم. اما خیلی نمی خواهم کلی گویی و آرمان گرایانه برخورد کنم و بخواهم در این دو سال باقی مانده تمام مشکلات عالم و آدم را رفع کنم و آخرش هم به جایی نرسم.

- بسیاری از مواقع موفقیت های دختران بازتابی در رسانه ها از جمله صداوسیما ندارد و نادیده گرفته می شوند به نظر می رسد نوعی لجبازی در مورد دختران و بی توجهی به استعدادهای آنان وجود دارد.

نمی دانم اسمش را عناد بگذاریم یا چیز دیگری. شاید تعمدی در کار نباشد و شاید هم سیاستشان است ولی من پشت قضیه را نمی دانم چیست. در بحث ورزش بانوان می تواند به دلیل محدودیت ها و یا ممنوعیت هایی که وجود دارد کمتر پوشش دهند و همین باعث می شود این احساس و برداشت در جامعه وجود داشته باشد.

- این دیده نشدن چه آسیبی را متوجه قشر دختران می کند؟

سرخوردگی، احساس ناکارآمدی و پوچی در معادلات و مناسبات جامعه و اینکه هیچ جایی دیده نمی شوند در نتیجه اینگونه برخوردها به وجود می آید حتی اگر بالاترین رتبه ها را به دست آورند. احساس تبعیضی که در مقایسه با پسران ممکن است به دختران دست دهد از خود تبعیض بدتر است سبب افسردگی می شود و آسیب های اجتماعی را به دنبال دارد که هزینه های آن را نه تنها دختران و خانواده هایشان بلکه باید کل جامعه بپردازد.

- چندی پیش اعلام شد ۲۵هزار کودک مطلقه ۱۰ تا ۱۴ سال داریم. آمار قابل توجه و ناراحت کننده ست. چرا ما همچنان در کشورمان شاهد ازدواج زودهنگام دختران هستیم؟

البته برای من هم این آمار عجیب بود که گفتم از دفتر تماس گرفتند تا صحت آن را سوال کنند صحت خبر از سوی فردی که آن را اعلام کرده بود و جامعه شناس است تایید شد اما این که این آمار برای یک سال است یا برای سالهای متمادی هنوز تایید نشده است. به نظر من در این مساله یک نفر هم زیاد است. قبلا هم مطالعاتی دراین خصوص داشتم و به پدیده نوظهور کودک بیوه در جامعه ایران پرداختم، علل مختلفی برای این مساله مطرح شده است در سالهایی یکی از علل رشد آن ثبت نام برای دریافت یارانه اعلام شد که نمی دانم چقدر می تواند درست باشد. ولی ازدواج زودهنگام و اجباری یکی از اشکال خشونت علیه دختربچه هاست که به دلیل تاثیرات و عواقبی که دارد بسیار مخرب است و قطعا باید جلوی آن گرفته شود، البته این ازدواج ها بیشتر غیررسمی صورت می گیرد. سال گذشته آماراین مساله را از وزارت دادگستری درخواست کردیم که آیا ثبت رسمی شده اند یا نه؟ در حال گرفتن گزارش ها هستیم اما هنوز آمار دقیقی نداریم.

- برای حل این مساله راهکاری دارید؟

اینکه ما بیاییم جلوی این ازدواج ها را یک تنه بگیریم اصلا نمی توانیم و نمی شود نه چارت سازمانی ما این اجازه را می دهد و نه امکانات، بودجه و نیروی انسانی ما. تلاش می کنیم با مصاحبه و افکار عمومی مسائلی را مطرح می کنیم تا مسوولان ذیربط به سراغش بروند اگر تخلفی وجود دارد بیشتر مربوط به مناطق خاصی از کشور است و اجباری بودنش نیز به دلیل مسائل معیشتی، اقتصادی و فرهنگی است، در واقع این دختران خریدو فروش می شوند.

- طبق آمار ۳۰درصد طلاق ها در افراد زیر ۳۰ سال صورت می گیرد که ۶۰درصد این آمار متعلق به زنان زیر ۳۰ سال است. این نشان می دهد در زمینه آموزش مهارت های زندگی و فرهنگ سازی در میان دختران کوتاهی شده است.

کلا ما در آموزش مهارت های زندگی ضعف داریم. البته این موضوع برنامه بلند مدتی است که باید از دوران کودکی و از مهد کودک شروع شود که تقریبا چنین برنامه ای را نداریم. صدا و سیما و رسانه ها باید برای آموزش این مهارت ها کمک کنند اما یا اینگونه نیستند یا عکس آن چیزی که باید را آموزش می دهند.

در کنار این یک نهادی که بتواند هماهنگ کننده این موضوع باشد تا حالا وجود نداشته و پراکنده کاری، دوباره کاری و موازی کاری به شدت در این موضوع به چشم می خورد و هر بخشی جزیره گونه کار خود را انجام می دهد. بحث خانواده، کاهش طلاق و ترویج ازدواج یکی از مواردی است که مشابه موضوع زنان سرپرست خانوار خیلی ها خودشان را مدعی و متولی آن می دانند چرا که همانگونه که قبلا هم گفته ام این مسائل جذاب است چون می توانند بودجه را از این طریق جذب کنند.

- معاونت چقدر در این مسائل می تواند ورود و حضور داشته باشد؟

ستاد ملی زن و خانواده را در معاونت داریم دبیرخانه اش هم اینجاست اما هنوز نتوانستیم جلسه آن را با حضور رئیس جمهوربرگزار کنیم. اخیرا شورای عالی انقلاب فرهنگی به این موضوع ورود پیدا کرده و دو جلسه با حضور رییس جمهور وضعیت ازدواج و طلاق مطرح و کارگروهی تشکیل شده و برنامه عمل کاهش و کنترل طلاق را آماده کرده اند، دستگاه هایی که در موضوع طلاق مداخله دارند و گلوگاه این موضوع هستند شناسایی شدند و یک سری وظایف برایشان تعریف شده و باید انجام دهند یعنی به این معنا نیست که منتظر بمانند تا بودجه ای اختصاص پیدا کند بلکه این وظیفه ذاتیشان است مثل دادگستری، دادگاه ها، قوه قضاییه و وزارت بهداشت. همچنین محتوای آموزش های بدو ازدواج هم در حال بررسی است. معاونت هم که در سال گذشته عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی شده عضو این کارگروه هم شده است.

- آماری از دختران فراری دارید؟

نه. در مجموع آمارهایی که از نهادهای مختلف دریافت کرده ایم به این موضوع اشاره نشده است شاید محرمانه باشد.

- مهمترین علت این فرارها چیست؟

مراکزی که آمارها را مطرح می کنند یک سری علت ها را مطرح می کنند ولی خود معاونت پروژه خاصی در این دو سال نداشته است نه پیشنهاد شده و نه ما این را در دستور کار خودمان داشتیم.

- چرا این مساله را پیگیری نمی کنید تا راه های پیشگیری بررسی شود؟

کارگروه آسیب های اجتماعی باید به این موضوع با مراجعه به پژوهشها و تحقیقات موجود بپردازد اما اینکه علتش را دوباره بیاییم و بررسی کنیم ضرورتی ندارد چرا که تقریبا این علت ها به دست آمده ضمن اینکه ما معاونت پژوهشی نداریم که بخواهیم روی این مساله کار کند. قرار نیست ما مثل وزارتخانه های دیگر کارهای اجرایی انجام دهیم چون ما ستاد هستیم و ستادی هم عمل می کنیم و به نظرمان رسیده که در موضوعاتی که نیاز به پژوهش دارند کافی ست نتایج پژوهش هایی که در گذشته انجام شده را داشته باشیم و فقط یک فراتحلیل انجام دهیم چون زمان نداریم که دوباره معطل یک پژوهش سه چهار ساله شویم در دوران اصلاحات این تجربه را داشتیم برای کمیته ملی امحای خشونت علیه زنان پروژه ملی بررسی اشکال خشونت خانگی علیه زنان تعریف شد اما نتایجش زمانی درآمد که دوره اصلاحات تمام شده بود که بعد هم دیگر کمیته ملی نتوانست از آن استفاده کند و برنامه ریزی لازم را داشته باشد.

در این موضوع اطلاعات از سوی نهادهای مختلف در اختیار ما قرار می گیرد و بر اساس آن بررسی هایمان را انجام می دهیم. الان در بحث مراکز بازپروری زنان آسیب دیده یکی از برنامه هایی که برای سال ۹۴ و ۹۵ با سازمان بهزیستی در چارچوب برنامه هایی که امضا کردیم داریم همین بحث مراکز نگهداری از دختران فراری است. تقویت این مراکز یکی از برنامه های ماست. در سفرهای استانی حتما از این مراکز بازدید داریم و بررسی می کنیم چه کمکی می توانیم برای توانمند سازی مدد جویانی که آنجا هستند و تقویت آن مراکز داشته باشیم چون واقعا در بدیهی ترین امکانات مانده اند. ما می توانیم با جلب توجه و ایجاد حساسیت این کارها را انجام دهیم.

- درباره بیکاری دختران بحث زیاد است با توجه به آمار بالای فارغ التحصیلان دختر در کشور چه راهکاری برای این مساله دارید؟ مشکل بیکاری این دختران کی پایان می یابد؟

شورای عالی اشتغال یک بار با حضور رییس جمهور تشکیل شد. یکی از راهکارها این بود که در حوزه های مختلف سندهای سیاستی اجرایی تصویب و تدوین شود. اشتغال پایدار زنان به معاونت سپرده شد که ما سند را تدوین کنیم. پیش نویس آن با هدف زنان سرپرست خانوار و دختران فارغ التحصیل دانشگاهی و با اولویت مناطق محروم تدوین شده است. الان کم نیستند دختران فارغ التحصیلان روستایی که اکثرا تحصیلات عالیه دارند، به نظر می رسد معضل تحصیل کرده بیکار خیلی بدتر از بیکاری ست که تحصیلات عالیه ندارد. کارگروه کارآفرینی ما برای آماده سازی آن ها برای ورود به بازار کار فعالیت می کند. همچنین در حال پیگیری همکاری با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری هستیم تا بررسی کنیم در بحث صنایع دستی و گردشگری به چه شکلی می توانیم از این ظرفیت استفاده کنیم.

همچنین در مورد شرکت های دانش بنیان و جذب اعتبارات صندوق نوآوری و شکوفایی برای حمایت از شرکت هایی که زنان فارغ التحصیل و دانشگاه هایی که نیاز به حمایت آن صندوق دارند با معاونت علمی و فناوری تفاهم نامه ای امضا کرده ایم. به این ترتیب برای گروه هایی که بخش اعظم آن دختران فارغ التحصیل دانشگاهی هستند زمینه هایی را برای اشتغال و مشارکت اقتصادی فراهم می کنیم. همچنین تلاش می کنیم نگاه این دختران را نسبت به شغل تغییر دهیم چون اکثر موارد به دنبال کار دولتی هستند که متاسفانه فعلا راه بسته است و دولت هم کشش ندارد که بیشتر از این جذب داشته باشد چرا که ساختار دولت فربه شده و به سمت چابک شدن و کوچک شدن حرکت می کند.

- گفته می شود در برخی سازمان ها مانند آموزش و پرورش میان دختران مجرد و زنان متاهل تبعیض وجود دارد زنان متاهل در محدوده شهر محل سکونت به فعالیت مشغول می شوند اما دختران به صرف دختر بودن و اینکه تصور می شود مسوولیت خانوادگی ندارند به مناطق دور از خانه فرستاده می شوند بدون توجه به آسیب هایی که ممکن است این دختران را تهدید کند برای پیگیری این مسائل تاکنون اقدامی کرده اید؟

این موارد باید به ما منعکس شود. ما یک بخشی را در پورتال معاونت راه اندازی می کنیم که این موارد به ما منعکس شود. این تخلفات به ما منتقل شود حتما پیگیری کنیم همینطور بخشنامه هایی که خلاف قانون صادر شده باشد این ها را می توانیم مکاتبه و پیگیری کنیم و این ها بعضا مصداقی هم به نتیجه هم رسیده و ترتیب اثر داده می شود.

- کارگروه دختران دقیقا چه کاری انجام می دهد؟ چرا هیچ وقت خبری از این کارگروه منتشر نمی شود؟

از کارگروه های دیگر هم خبری نمی شنوید. این ها طبق آیین نامه ای که نوشته شد اتاق فکر معاونت هستند و معاونت را در برنامه ریزی و سیاستگذاری در موضوع خاص راهنمایی می کنند. قرار شد که اگر برنامه و پیشنهادی دارند که ظرفیت تبدیل به پروژه را دارد به معاونت اعلام کنند. الان چند تا از کارگروه ها به مرحله پروژه رسیده اند و می خواهند اجرا را شروع کنند کارگروه دختران هم دو سه برنامه اعلام کرده که در نوبت بررسی است.

- چقدر دختران ما پیگیرمسائل و موضوعات خودشان هستند؟

این موضوع مهمی ست. اگر این جور بود و مساله زنان به یک مطالبه اجتماعی تبدیل می شد پیگیری اش از طرف ما خیلی راحت تر بود. اگر موضوعی قرار است به نتیجه برسد حتما باید در جامعه جریان سازی لازم صورت گیرد. دلیل اینکه خیلی از موضوعات در جامعه به نتیجه نمی رسد این است که تصور می شود موضوعی که معاونت پیگیری می کند مشکل ۲درصد زنان جامعه است و نیازی به طرح ندارد در حالی که این طور نیست و گروه های مختلف زنان هر کدام اقتضائات، نیازها و مطالباتی دارند که انتظار دارند پیگیری های لازم صورت گیرد در واقع مشکلات حوزه زنان به جامعه زنان برمی گردد چرا که حمایت و مطالبه گری لازم را ندارند که بتوانیم با قوت بیشتری پیگیری کنیم و به نتیجه برسانیم.