تقابل و تنش لفظي ميان روسيه و امريكا، پذيرش آغاز فصل نو زورآزمايي هاي جهاني را اجتناب ناپذير كرده است. 

اگر چه حوادث جاري حلب منشا اين منازعات به نظر مي رسد اما ميدان رقابت امريكا و روسيه فرا تر از جغرافياي حلب و حتي سوريه جريان دارد و اكنون هر دو كشور مدعي بيش از آنكه نگران آوارگي و كشته شدن سوري ها باشند، دستاويزهاي حقوقي براي چانه زني هاي آينده را از كيفيت ويراني سوريه مي جويند!
 

شايد رصد سهم خواهي قدرت هاي جهاني از «مديترانه»، مباني دقيقتري جهت ارزيابي سطح مناقشات به دست دهد.  
 

پس از برگزيت، اكنون فرانسه هم بعنوان تنها نماينده صاحب حق وتو اتحاديه اروپا در شوراي امنيت، نقش فعالتري در سطح رهبري سياست خارجي اتحاديه اروپا بر عهده گرفته است. علاوه بر طرح مجدد ارتش واحد اروپايي، طي روزهاي گذشته «گارد حفاظت از مرزهاي اروپا» با عمليات مرزباني بلغارستان آغاز به كار كرد و هدف خود را حفاظت مرزهاي آبي و خاكي اروپا در برابر ورود پناهجويان اعلام نمود كه اين اقدام نشانه آشكار نگراني اتحاديه از چگونگي كنترل مديترانه و كشورهاي ساحلي آن بشمار مي رود. 
 

همچنين ارتش فرانسه پس از ايالات متحده و روسيه، بارزترين حضور نيروهاي فرامنطقه اي مستقر در خاورميانه را دارد. اين راهبر نظاميگري اتحاديه اروپا ضمن پيشبرد معاملات تسليحاتي چشمگير با كشورهاي جنوب خليج فارس و شمال افريقا، هفته گذشته ميزبان تركيب معناداري از بازيگران به منظور بررسي وقايع ليبي - ديگر كشور بلا زده مديترانه اي - بود. اگر چه گفته شد كه اين نشست بي نتيجه پايان يافت اما وزير خارجه فرانسه بلافاصله پس از اين نشست، داشته هاي خود را براي ارائه به مسكو برد و پس از آن عزم واشنگتن كرد. مقامات فرانسوي در توجيه اين بيش فعالي و برنامه ريزي هاي عجولانه مدعي شدند در تكاپوي به سرانجام رساندن طرحي ابتكاري براي رفع اختلافات و از سرگيري آتش بس سوريه هستند! 
 

به هر حال مي توان تاثير عميق نارامي هاي ليبي و سوريه بر امنيت اروپا را در مباحث و آمار منتشره مربوط به بحران پناهجويي مشاهده و زلزله در تمام سطوح سياست داخلي كشورها را دنبال كرد. فرانسه در تكاپوي محدود كردن دامنه بحران سوريه و ليبي ابزارهاي متعدد را مي آزمايد و تلاش بسيار دارد تا مگر روسيه و امريكا براي پذيرش يك معامله بزرگ راضي شوند. پيگيري اين هدف حياتي با انگيزه تامين امنيت اروپا و حفظ ساختار اتحاديه از مسير آرامش مديترانه و مهار روسيه، سبب پر رنگ تر شدن بازي هاي فرانسوي شده و اگر در آينده نزديك دخالت موثر فرانسه در بحران جنوب آسيا نيز مخابره شود، تعجب بر انگيز نخواهد شد...
 

پس از سفر سه ماه پيش «خليفه حفتر» گرداننده دولت موازي شرق ليبي به روسيه در طلب حمايت روس ها، اخيرا نيز سفير وي رساننده نامه اي براي مقامات مسكو بود. در مقابل تقويت نشانه هاي چشمداشت بي اغماض روسيه به عرصه ليبي، باراك اوباما ماموريت نظاميان امريكا براي عمليات عليه شورشيان به دعوت دولت غرب ليبي را باز هم تمديد كرد. 
 

فارغ از پرونده پيچيده سوريه، جنجال بر سر حضور پر قدرت ناتو در مرزهاي شرقي اروپا و واكنش هاي روسيه به آن جدي شده است. در هفته هاي گذشته مقامات روسيه ضمن آنكه بارها به بهانه هاي مختلف از وضعيت ليبي ابراز نگراني كرده اند، همچنين به اختلافات مرزي خود با ژاپن اشاره نموده اند، خواستار ورود به مذاكرات افغانستان شده و حتي از احتمال فعال كردن پايگاه هاي نظامي در كوبا و ويتنام سخن مي گويند!
 

در مقابل كنش روسيه، امريكا سپر گرفته و بر مواضع پيشين خود پافشاري مي كند، پايگاه هاي نظامي تحت تسلط خود در جهان را تقويت كرده و حضور نظامي در افغانستان و عراق را تثبيت نموده است. همراه با اروپا همچنان شديد و مكرر نسبت به شرايط كريمه ابراز نگراني مي كند. جغرافياي مطلوب روسيه را محصور كرده و تلاش مي كند در برابر ميل جهانگشايي پوتين بايستد.
 

همه اين زورآزمايي در ايامي جريان دارد كه غالب توجهات به سمت طرح آتش بس امريكا - روسيه براي سوريه جلب شده است. به نظر مي رسد طي مدت پاياني عمر دولت كنوني امريكا، موضع روس ها تهاجمي تر شده و پوتين مي كوشد تا از تاكتيك دفاعي اوباما در اين هفته ها بيشترين بهره را بردارد. امريكا با ترسيم تصوير تهديد آميز از پيامد تحولات اساسي در تقابلات ميداني، علاقه مند است كه تا زمان مستقر شدن دولت جديد در واشنگتن، روند تغييرات را متوقف كند.
 

از سويي در اين هياهوي تهديدات امريكا و روسيه عليه منافع يكديگر، همچنان شايعه "شيفتگي ناوگان دريايي چين به تثبيت حضور در مديترانه" رونق دارد تا جايي كه پايگاه دريايي طرطوس سوريه - كه به بندر نظامي روسيه مبدل شده - نيز ميزبان ايشان معرفي مي شود. دخالت امريكا در تقسيمات درياي چين جنوبي، انگيزه هاي چين براي قدرت نمايي جهاني را تقويت كرده است. 

 

انتظار مي رود تقويت نقش آفريني مستقل چين و بريتانيا در عرصه سياست بين المللي و صف بندي نظامي، عرصه را بيش از تصور امروزين پيچيده نمايد و پس از آن بازي بزرگان جهان به مرحله اي پيش بيني ناپذير براي قدرت هاي پراكنده منطقه اي وارد خواهد شد. 
 

در تشديد احتمالي هياهوي جهاني، كشوري مانند ايران وزن چنداني براي عرض اندام و جهت دهي تصميمات قدرت ها نخواهد داشت آنچنانكه هم اكنون نيز علي رغم اوج گيري چانه زني سياسي بر سر خاورميانه، رييس جمهور و وزير خارجه ايران در جستجوي چند قرارداد تجاري جهت احياي اقتصادي به جنوب شرق آسيا سفر كرده اند!
 

بنا بر تجربه جنگ سرد، ابعاد گسترده منازعات بين المللي سياست قدرت هاي منطقه اي مانند ايران را تحديد خواهد كرد. ايران جهت پايداري در برابر تبعات حوادث پيش بيني ناپذير آينده چاره اي جز وفاداري وسواسي به تعريف هويت سياسي خود پيش رو نخواهد داشت لذا طي موضعگيري هاي واكنشي بايد بصورتي غير قابل انكار حاكميت اصول بر تاكتيك هاي سياسي را حفاظت كند تا «بازيگري پيش بيني پذير» ديده شود.   
 

در يك ارزيابي كلي از مواضع اتخاذي اخير جمهوري اسلامي در زمينه سياست خارجي، اقدام به محكوم كردن سريع كودتاي تركيه علي رغم اختلافات سياسي جدي ميان دو كشور، يك الگوي قابل قبول محسوب مي شود. در ادامه اين مسير اعتراض به قانون «جاستا» بدون اعتنا به اختلافات سياسي با عربستان سعودي، موضعي اصولي، مفيد و مقوم هويت سياسي جمهوري اسلامي قلمداد خواهد شد. 
 

با توجه به لوازم حفظ «استقلال» و امنيت ملي، اكنون مجال فراغت از اصول و آزمودن دشمني جديد يا همراهي پر مسئله با «ابتكارات» قدرت هاي درگير نيست.

الف