اما و اگرهای تلاش های عربستان برای کاهش اختلافات با ایران

حسن کریمی فرد، 5 شهریور 96

5 شهريور 1396 ساعت 8:41


اخیراً زمزمه هايي به گوش مي رسد كه ظاهراً مقامات عربستاني به سمت كاهش تنش با ايران گام بر مي دارند. در اين راستا محمد جواد ظریف در گفت‌وگو با يكي از خبرگزاري ها از سفر متقابل دیپلمات‌های ایران و عربستان برای بررسی بازگشایی سفارت‌های دو کشور بعد از حج خبر داد.

این چند هفته نیز مجموعه ای از اتفاقات بوقوع پیوست که در میان درگیری ها و اختلافات ایران و عربستان، احتمال بهبود روابط طرفین را افزایش داد. به عنوان مثال می توان به اعزام حجاج ایرانی به عربستان، گشایش موقت دفتر کنسولگری ایران، تسهیل پروازهای مستقیم از تهران به جده و مدینه، استقبال مقامات آل سعود از حجاج ایرانی، پذیرفتن پرداخت دیه قربانیان حادثه منا و سقوط بالابر در مراسم حج دو سال قبل اشاره کرد. در اقدامي ديگر بايد به دست دادن عادل الجبیر با محمد جواد ظریف در استانبول و در جريان برگزاري كنفرانس كشورهاي اسلامي اشاره كرد.

چند هفته قبل نيز قاسم الاعرجي، وزير كشور عراق(که روابط نزدیکی با قاسم سلیمانی دارد) در ديدار با همتای ایرانی با اشاره به سفر خود به عربستان و ديدار با محمدبن سلمان گفت كه وليعهد سعودي رسماً از حيدرالعبادي درخواست كرده كه براي كاهش تنش هاي دو كشور ميانجيگري كند. اگر چه اين خبر بعداً تكذيب شد.

درباره اين كه چرا عربستان سعودي به سمت كاهش سطح تنش ها با ايران حركت كرده دلايل و عوامل متعددي را ذكر كرده اند كه در اين باره مي توان به شكست تروريست ها در سوريه و پيشروي ارتش سوريه در استان های حماه و حمص، پذيرش باقي ماندن بشار اسد در قدرت از سوی کشورهای غربی و عربی، برچيده شدن بساط داعش در عراق، گرفتاري رياض در جنگ يمن، تشديد درگيرها با قطر و احتمال نزديك شدن دوحه به آنكارا و تهران و شكل گيري جبهه اي جديد علیه ریاض، كاهش قيمت نفت و بوجود آمدن اوضاع نامطلوب اقتصادي اشاره كرد.

در کل باید گفت بعد از مرگ ملک عبدالله و روي كار آمدن ملك سلمان و سپردن زمام امور به دست محمد بن سلمان و عادل الجبير، سیاست سنتی عربستان که مبتنی بر محافظه کاری بود کنار گذاشته شد و آل سعود سیاست رادیکال و تهاجمی در منطقه بخصوص علیه محور مقاومت در پیش گرفت. بر این اساس مجموعه ای از جنگ های نیابتی، درگیری مستقیم و لشکرکشی در سوریه، یمن، بحرین و ... توسط حکام جدید پی ریزی شد تا ترتیبات منطقه ای جدیدی بوجود آورند.

بدون شک در پیش گرفتن چنین سیاستی و گسترش حیطه قدرت نمایی توسط عربستان بدون در نظر گرفتن محدودیت ها و امکانات صورت گرفت که چالش هایی اساسی بوجود آورد. در این راستا آن چه که فعلا می توان گفت این است که عربستان دچار سرخوردگی و شکاف های شدید داخلی ناشی از حضور و نقش آفرینی مخرب در بحران های منطقه ای شده است. در این راستا خبرهایی منتشر می شود که ممکن است عربستان برای رهایی از این وضعیت، عادل الجبیر را قربانی چرخش سیاست منطقه ای خود کند و محمد بن سلمان برادرش خالد بن سلمان را که به تازگی در آمریکا سفیر شده جانشین وی کند.

حال با توجه به شرایط پیش آمده احتمال این که  عربستان تا حدودی از خواسته های قبلی خود در جنگ سوریه کوتاه بیاید، وجود دارد حتی احتمال کناره گیری و یا کمرنگ شدن نقش ریاض نیز وجود دارد. اظهارات اخیر عادل الجبیر مبنی بر این که می باید هئیت مذاکره کنندگان سوری نزدیک به این کشور شروط خود را از تغییر بشار اسد و عدم حضور وی در انتخابات تغییر دهند در این راستا ارزیابی می شود.

 اما با وجود این مسائل فعلا نمی توان به سیگنال های ارسالی از سوی عربستان خوشبین بود یا اینکه تصور کرد در کوتاه مدت اختلافات منطقه ای ایران و عربستان( جدای از اختلافات بنیادین استراتژیک و ایدئولوژیک) حل و فصل شود. در این باره می توان به دلایل زیر اشاره کرد:

 *عربستان سعودي از چند سال قبل روابط بسیار نزدیکی با رژيم صهيونيستي برقرار کرده که هر دو طرف دشمن اصلی خود را ایران و محور مقاومت تعریف کرده اند. این روابط در چند ساله اخیر آن چنان قوی و مستحکم شده که اسرائیلی ها از لزوم علنی شدن آن سخن گفته اند.

* ریاض به طور جدی بدنبال تاثیرگذاری بر انتخابات پیش روی عراق، کاهش نفوذ ایران در این کشور، به حاشیه راندن حشد الشعبی و ... می باشد. برخی سفر مقتدی صدر به عربستان را نیز در این راستا ارزیابی می کنند.

* عربستان با وجود این که اخیراً با امارات در چگونگی پیشبرد جنگ یمن دچار اختلافات شده اما پیگیر نیست که به این درگیری خاتمه دهد بلکه در پی بوجود آوردن اختلاف بین انصارالله و علی عبدالله صالح است تا با استفاده از این ترفند بتواند دولت دست نشانده و طرفدار خود یعنی منصور هادی را دوباره به قدرت بازگرداند.

* عربستان از چندی قبل سیاست سرکوب شدید و مشت آهنین را در قبال شیعیان خود در استان القطیف پیش گرفته و شهر عوامیه تحت محاصره و تدابیر شدید امنیتی قرار گرفته است.

در نهایت باید گفت مقامات عربستان سعودی بعد از چند سال درگیری و تنش آفرینی گسترده در منطقه و عدم نتجه گیری مطلوب به این فکر افتاده اند تا از طریق مذاکره با ایران به اهداف منطقه ای مدنظر خود دست یابند تا ضمن کنترل اوضاع نامطلوب اقتصادی، زمینه را برای ادامه سرکوب و انتقال قدرت در داخل فراهم آورند. اما این که به چه میزان به این اهداف خود دست یابند به واکنش ایران و محور مقاومت بستگی دارد. 


کد مطلب: 505659

آدرس مطلب: http://alef.ir/vdchmmnmw23nv-d.tft2.html?505659

الف
  http://alef.ir