الف - بررسی فنی ادعای تلاش ایران برای سلاح هسته ای

بررسی فنی ادعای تلاش ایران برای سلاح هسته ای

مطلب پیش رو تلاش دارد تا برای نخستین بار از سال ۲۰۰۳ میلادی، یعنی از زمانی که جنجال غرب بر سر فعالیت های هسته ای ایران آغاز شد، با زبانی ساده به تحلیل علمی محتوای ادعای تلاش ایران برای دستیابی به سلاح هسته ای بپردازد. به همین لحاظ می توان مطلب حاضر را نقطه عطفی در تحلیل های ارائه شده در خصوص مسئله هسته ای کشورمان دانست. مطلبی که در آن تلاش خواهد شد تا مشخص شود که چگونه غرب از یک دروغ علمی، واقعیتی رسانه ای برای مخاطبانش ساخته است.

بررسی محتوای ادعای تلاش ایران برای دستیابی به سلاح هسته ای
از سال ۲۰۰۳ میلادی که پرونده ای به نام فعالیت های هسته ای ایران باز شد و حتی قبل از آن، غرب و بخصوص ایالات متحده و رژیم اشغالگر قدس بر این مدعا بوده اند که ایران با استفاده از غنی سازی اورانیوم قصد دستیابی به سلاح هسته ای را دارد. آنها حتی پا را از این هم فراتر گذاشته اند و به پیش بینی زمان دستیابی ایران به سلاح هسته ای پرداخته اند و زمان هایی از چند سال تا چند ماه و این اواخر چند هفته را هم برای این موضوع اعلام کرده اند.

بمب هسته ای یا کلاهک هسته ایی
گرچه به یک معنا می توان کلاهک هسته ای را نوعی بمب تلقی کرد، اما معمولاً این دو هم به لحاظ مسائل نظامی و هم به لحاظ مسائل فنی در تولید و نگهداری شان، جدا از هم نام برده می شوند، تا بیان این نام های متفاوت خود بازگوکننده این تفاوت ها باشند. اما به لحاظ ماهیت نظامی که در این مرحله بیشتر مدنظر است همان گونه که از محتوای اسم ها هم مشخص است، بمب هسته ای معمولاً باید به وسیله یک مدول پروازی و یا سایر وسایل نظامی به مکان مورد نظر حمل شود و پس از آن به سمت نقطه موردنظر رهاسازی شود. در مقابل کلاهک هسته ای بر روی یک موشک اعم از موشک های بالستیک یا تاکتیکی، سوار و پرتاب می شوند.

ایران به دنبال بمب هسته ایی است یا کلاهک هسته ای؟
بدون تردید اگر قرار باشد بر اساس ادعای غربی ها فعالیت های هسته ای به سمت سلاح هسته ای حرکت کند، بمب هسته ای ایران (به معنای عام کلمه) باید به وسیله یک پرتابگر و یا حمل کننده تا نقطه مورد نظر حمل شود، درست به همین دلیل و در جهت تلاش برای پیوند زدن فعالیت های هسته ای ایران با فعالیت های نظامی و به دلیل توانمندی های موشکی کشورمان، همواره گفته شده است که ایران تلاش می کند تا با ساخت کلاهک های هسته ای آن را به وسیله موشک هایش مورد استفاده قرار دهد. حتی اسناد ارایه شده برای این موضوع هم همواره در همین جهت حرکت کرده اند. به عنوان نمونه در اسناد مطالعات ادعایی که ساخته و پرداخته آژانس های اطلاعاتی غربی محسوب می شود و اخیراً آژانس بین المللی انرژی هسته ای آنها را منتشر کرده است، صحبت از یک برنامه شبیه سازی رایانه ای برای بازسازی ورود مجدد موشک به جو می شود.

ماهیت علمی متفاوت بمب هسته ایی و کلاهک هسته ای
درست از همین جاست که یکی دیگر از دروغ های غرب آغاز می شود. از لحاظ فنی استفاده از روش غنی سازی اورانیوم بیشتر برای ساخت بمب هسته ای کاربرد دارد اما در مقابل برای ساخت کلاهک هسته ای از پلوتونیوم که در فرآیند بازفرآوری اورانیوم مصرف شده در نیروگاههای هسته ای تولید می گردد، استفاده می شود. گرچه امروزه اکثر بمب های هسته ای هم به دلیل مشکلات فنی از پلوتونیوم به عنوان ماده انفجاری استفاده می کنند.

چرا در ساخت کلاهک هسته ای از اورانیوم با غنای بالا استفاده نمی شود؟
این مسئله به ماهیت تلاش برای شروع واکنشهای موسوم به «زنجیره ای» باز می گردد. از لحاظ علمی برای شروع این واکنش ها باید از یک دستگاه شتاب دهنده نوترونی موسوم به تفنگ نوترونی استفاده شود. اما با وجود داشتن پیشرفته ترین دستگاه های شتاب دهنده و همچنین سیستم های کنترلی، امروزه هم نمی توان مشخص کرد که اولین نوترون چه زمانی به هسته اورانیوم ۲۳۵ برخورد می کند و منجر به تشکیل اولین اتم ناپایدار و شروع زنجیره واکنش های هسته ای می شود. در واقع زمان شروع اولین واکنش مسئله ای است که به شدت آمیخته با شانس تلقی می شود. درست همین موضوع است که استفاده از اورانیوم با غنای بالا را جهت ساخت کلاهک هسته ای زیر سئوال می برد. زیرا موشک بالستیکی که در قوس نزولی اش نزدیک 20000 کیلومتر سرعت دارد، باید در لحظه طلائی اش که در فاصله چندمتری سطح زمین است منفجر شود وگرنه فاجعه رخ خواهد داد. زیرا اگر قرار باشد پس از برخورد به سطح زمین این اتفاق رخ بدهد، بدلیل انرژی جنبشی بسیار زیادی که در لحظه برخورد به کلاهک وارد می شود اثری از کلاهک و محتوای آن مثل تفنگ نوترونی و سایر تجهیزات باقی نمی ماند و اورانیوم هم تحت تأثیر سرعت برخورد به اکسید اورانیوم تبدیل می شود و در جو پراکنده می شود.

در حالت دیگر اگر کلاهک هسته ای در سیر حرکت موشک در فاصله زمانی کوچکی تا لحظه برخورد به عنوان مثال یک ثانیه قبل از آن منجر شود، این به معنای آن خواهد بود که انفجار در فاصله ۳ تا ۶ کیلومتری از نقطه هدف رخ خواهد داد و اثرات این انفجار و طوفان مواد رادیواکتیویته، اکثر کشورهای منطقه و حتی با شدت کمترخود ایران را هم درگیر خواهد کرد. (گرچه حتی اگر انفجار هسته ای به صورت استاندارد و درست بر روی مکان موردنظر هم واقع شود از این ویژگی برخوردار است) به همین دلیل است که هیچ یک از افسران نیروی هوایی ارتش های جهان که وظیفه حمل و استفاده از موشک های بالستیک را دارند زیر بار استفاده از کلاهک های هسته ای که با اورانیوم ۲۳۵ ساخته شده اند، نمی روند.

آیا این نقیصه با استفاده از موشکهای تاکتیکی و کروز قابل حل است؟
ممکن است این سئوال پیش بیاید که آیا امکان آن وجود دارد که از کلاهک هسته ای ساخته شده از اورانیوم غنی شده در موشک های تاکتیکی (منظور موشک هایی که از جو خارج نمی شوند) و یا موشکهای کروز (موشکهایی که معمولاً سرعت مادون صوت دارند) استفاده شود؟ در جواب این سئوال باید گفت اگر چه موشکهای تاکتیکی دارای سرعتی به مراتب کمتر از سرعت موشک های بالستیک هستند، اما آنها هم از یک نقص دیگر رنج می برند و آن اینکه این موشک ها معمولا دارای برد بسیار پایینی هستند و استفاده از آنها به منظور پرتاب کلاهک هسته ای حکم خودکشی را دارد زیرا چنین پرتابی حتی اگر موفقیت آمیز هم باشد نیروها و سرزمین خودی را هم متأثر خواهد کرد.

در مورد موشک های کروز نیز وضعیت، چندان تفاوتی با موشکهای تاکتیکی ندارد. زیرا سرعت پایین تر این موشک ها آسیب پذیری این موشک ها را در مقابل سیستم های پیشرفته پدافند کنونی بیشتر می کند. سرعت پیمایش کمتر این موشک ها امکان برنده شدن در استفاده از سلاح هسته ای را که مستلزم سرعت عمل در کاربرد و اصابت به هدف است را به مخاطره خواهد انداخت. برد این موشک ها نیز تحت تأثیر افزایش وزن سر جنگی آنها به شدت کاهش خواهد یافت.

بخش دیگری از اهمیت استراتژیک کلاهک های هسته ای در حال حاضر به دلیل پیشرفت خیره کننده سامانه های پدافند هوایی است. زیرا توان این سامانه ها در هدف قرار دادن وسایل پرتاب گر بمب های هسته ای به نحو چشمگیری افزایش پیدا کرده است. با این وجود حتی بمب های هسته ای سقوط آزاد سری MK-۸۰ که برای استفاده توسط هواپیماهای آمریکایی طراحی شده اند نیز از پلوتونیوم به عنوان ماده انفجاری استفاده می کنند. اما به طور کلی و با توجه به نوسازی های انجام شده در ذخایر سلاح های هسته ای جهان، بسیار بعید است که امروزه اساساً سلاح هسته ای با استفاده از اورانیوم غنی شده با غنای بسیار بالا در زاغه مهمات کشورهای دارای سلاح هسته ای وجود خارجی داشته باشد.

به عنوان نمونه حتی کره شمالی که از تکنولوژی پایینی برخوردار است، بر اساس گزارشات اطلاعاتی، در ساخت سلاح هسته ای از پلوتونیوم استفاده کرده است.

توانایی ایران در بازفرآوری اورانیوم و تولید پلوتونیوم
گرچه بازفرآوری اورانیوم یک مقوله علمی محسوب می شود که به عنوان نمونه در طی آن بسیاری از رادیوداروها قابل تولیداست و بخش زیادی از اورانیوم مصرف نشده راکتورهای اتمی (حدود ۹۷ درصد) به جریان دوباره مصرف باز می گردد. اما این فرآیند به دلیل امکان تولید پلوتونیوم به عنوان یک محصول جانبی حساسیت های زیادی را در بر دارد (گرچه امکان استفاده از پلوتونیوم به عنوان سوخت هسته ای برای راکتورهای قدرت نیز وجود دارد) بر اساس گزارشات آژانس، ایران در یک پروژه دانشگاهی به منظور بازفرآوری اورانیوم مصرف شده، موفق به جداسازی حدود ۲ صدم گرم پلوتونیوم شده بود که این امر حکایت از توانایی علمی ایران در این زمینه دارد. با این حال بر اساس اعلامیه های ایران به آژانس بین المللی انرژی اتمی این کشور در حال حاضر قصد فعالیت در خصوص بازفرآوری اورانیوم را ندارد. در مقابل در تمام گزارشات آژانس نیز این نکته گزارش شده است که هیچ گونه فعالیت بازفرآوری اورانیوم در ایران جریان ندارد که البته کنترل این موضوع نیز بر اساس سیستم حساب کشی آژانس از مواد هسته ای بسیار ساده می نماید.

البته ذکر این نکته ضروریست که ایجاد و دستیابی به چرخه بازفرآوری مواد هسته ای برای کشوری چون ایران که با تحریم های ظالمانه غرب روبروست و از یک طرف امکان تأمین مواد هسته ای را ندارد و از طرف دیگر از فقر وجود اورانیوم طبیعی در کشور رنج می برد، امری ضروری است. زیرا اگر کل اورانیوم طبیعی که در کشور امکان کشف دارد، به مصرف سوخت هسته ای حدود ۲۰ راکتور اتمی برسد، این میزان اورانیوم برای حدود ۱۵۰ سال کافی خواهد بود که این میزان برای حدود ۴۰ راکتور هسته ای به حدود ۷۰ سال کاهش پیدا خواهد کرد که البته افزایش تعداد راکتورهای اتمی به دلیل افزایش قیمت سوخت های فسیلی به بیش از این مقدار، منجر به کاهش بیش از پیش عمر استفاده از ذخایر اورانیوم طبیعی کشور می شود. اما با دستیابی به چرخه بازفرآوری سوخت هسته ای، مدت زمان استفاده از ذخایر اورانیوم قابل بهره برداری به بیش از ده برابر افزایش خواهد یافت.

نتیجه گیری
در یک تحلیل کلی می توان گفت آنچه که از آن به عنوان امکان ساخت سلاح هسته ای با استفاده از اورانیوم غنی شده و سوار شدن آن بر روی کلاهک هسته ای یاد می شود، یک دروغ بزرگ دیگر از جانب غرب محسوب می شود که بیش از هر چیز جنبه یک جُک علمی را دارد. نکته جالب اینکه با استدلال های ارائه شده در این مطلب تقریباً اکثر استدلال ها و دلایل ساختگی غرب برای تلاش ایران به منظور ساخت سلاح هسته ای نیز زیر سئوال می رود که از جمله می توان به اسنادی چون ریخته گری فلزی، مسائل مربوط به سایت پارچین و موارد بسیاری از این دست اشاره کرد.