الف - واپسین نوشته‌های نیچه پیش از جنون

نیمکت/ «آخرین یادداشت‌ها»؛ فردریش نیچه؛ ترجمه ایرج قانونی؛ نشر آگاه

آخرین یادداشت‌ها
نویسنده: فردریش نیچه
ترجمه: ایرج قانونی
ناشر: آگاه، چاپ اول ۱۳۹۳
۴۸۷ صفحه، ۳۰۰۰۰ تومان

این کتاب را در تهران فروشگاه اینترنتی شهر کتاب و در شهرستان‌ها پاتوق کتاب فردا تا یک هفته پس از معرفی، با ۱۰% تخفیف ویژه عرضه می‌کنند، در صورت تمایل در تهران اینجا و در شهرستان‌ها اینجا کلیک کنید.

****

نیچه بر این باور بود که اندیشه‌های بلند تنها در هنگام راه رفتن به ذهن انسان می‌رسد! به همین خاطر بسیاری از آنچه گفت، حین راه رفتن و اندیشیدن به ذهن او رسید. عادت داشت برای نوشتن این افکار قلم و کاغذی همواره در جیب داشته باشد.

این یادداشت‌ها بعدا بازنویسی شده و در آثار منتشر شده اش مورد استفاده قرار می‌گرفت. بنابراین عجیب نیست که بسیاری از آثارش ساخت بریده بریده و گزین‌گویه‌وار دارند. او برخلاف بسیاری از فیلسوفان پیش از خود، دستگاه فلسفی مشخصی نداشت. چنان که هر سؤالی در این دستگاه به جوابی مشخص برسد. چنین رویکردی از سوی او قطعاً آگاهانه بوده است. او از قضا آمده بود نقطه پایان بر چنین قطعیت‌هایی بگذارد که در گذشته طرفدار بسیار داشت. نیچه حتی در معنای سنتی کلمه، فیلسوف نبود. کارل یاسپرس تاکید بسیار می‌کند که بخش قابل‌توجهی از دستاورد فکری او در واقع حاصل فعالیت‌های فلسفه‌ورزانه بوده است. در عین حال او برای خود فلسفه منسجمی داشت. فقدان دستگاه فلسفی و وجود دیدگاه‌هایی متناقض‌نما در اندیشه نیچه و یا استفاده از شیوه بریده بریده و گزین‌گویانه در پاره‌ای از آثارش بدین معنا نیست که اندیشه‌های او صرفاً افکاری خلق‌الساعه‌اند؛ که اگر این‌چنین بود تأثیری این اندازه عمیق بر تاریخ تفکر و فلسفه ناممکن بود.نیچه دستگاه فلسفی نداشت، اما بی‌شک تفکر فلسفی خاصی برای خود داشته که با وجود پراکندگی آثارش می‌توان خط مشترک آن‌ها را ردیابی کرد. (۴)

بدوش کشیدن صلیبی چنین باعظمت سرانجام او را از پای درآورد. جنون، تقدیر ناگزیر یکی از اندیشمندترین مردمان تاریخ بود. پس فرصت نیافت همه آنچه را که خیال پروراندنش در ذهن و تجسمش در آینده را داشت، محقق سازد.

دستاورد فکری نیچه، اگرچه سترگ، اما عمر فکری او کوتاه بود و جنونی که از سال ۱۸۸۹ در او پدیدار شد و رفته رفته شدت گرفت پروژه فلسفی‌اش را ناتمام گذاشت.

نداشتن فرصت برای کامل کردن میراث فلسفی نیچه نه تنها در به وجود آمدن کج‌فهمی‌ آثارش در سال‌های بعد تأثیرگذار بود؛ بلکه راه را برای سوءاستفاده‌ نیز باز گذاشت. چنان‌که الیزابت فوستر نیچه (خواهر او) با همکاری یکی از دوستان نیچه کتابی منتشرنشده از او را با دست‌کاری‌هایی منطبق بر میل حزب نازی آلمان منتشر کرد.

کتاب آخرین یادداشت‌های نیچه که به‌تازگی با ترجمه بسیار خوب ایرج قانونی توسط نشر آگاه به فارسی درآمده، دقیقاً از همین منظر دارای اهمیتی کلیدی و خواندن آن برای همه کسانی که با آثار نیچه مانوسند یا اندیشه‌هایش را دنبال کرده‌اند، ضروری است. نیچه این یادداشت‌ها را در اواخر ایام حیات، پیش از فروپاشی ذهنی‌اش - طی سال‌های ۱۸۸۵ تا ۱۸۸۹- نوشته است. این کتاب دربردارنده آخرین نظریه‌های فلسفی نیچه و کامل‌کننده برخی دیگر از آرا و تفکرات پیشین‌ او است. به‌خصوص نظريه معروف او، «اراده معطوف به قدرت»، به شکلی مشخص در این اثر قابل‌ردیابی است و می‌توان این یادداشت‌ها را به‌نوعی متضمن برداشت‌های کاملی از آن نظریه دانست که در کتاب «اراده معطوف به‌ قدرت» که خواهرش بعد از مرگ او به چاپ سپرد، دیده نمی‌شود.

بریده‌ای از این یادداشت‌ها را برای نیمکت امروز برگزیده‌ایم که در ادامه می‌خوانید

درباره این کتاب بیستر بخوانید (اینجا)