الف - تحريم صنعت خودرو تا ورشكستگي/ بحران اقتصادی و خودروی بدتر در انتظار

تحريم صنعت خودرو تا ورشكستگي/ بحران اقتصادی و خودروی بدتر در انتظار

از گذشته در محافل اين انتقاد روانه رفتار مصرفي مردم ايران می‌شد كه ايرانيان هر آنچه به ايشان بفروشند صف بسته و می‌خرند. مطلعان اقتصاد از اين رفتار ايرانيان در شگفت بودند كه در تمام دنيا وقتي قيمت كالايي افزايش می‌باید به تناسب شيب نمودار، تقاضا كاهش می‌باید ولي در ايران رفتار عجيب مصرف كننده ايراني باعث می‌شود كه وقتي قیمت‌ها افزايش می‌یابد تقاضا براي کالاها نيز افزايش يابد.

اين انتقاد به مرور با نمايش همبستگي مصرف كنندگان در كشورهاي ديگر برعليه اجحاف توليد كنندگان نتيجه كار را روانه تكرار رفتار تحريم كالاي بد يا گران در زمينه خودروي ايراني نمود. اين نوشتار در پي نشان دادن اين موضوع است كه علي رغم درستي چنين رفتاري در زمينه مصرف، اتفاقاً ايرانيان عزيز در اولين رفتار اينگونه خود رو به خطايي بزرگ هستند كه دود برآمده از آن قطعاً قبل از هر كسي به چشم خود ايشان خواهد رفت. در همين راستا نكات زير را در اين زمينه می‌توان مورد بررسي و دقت بيشتر قرار داد.

آيا ايران مزيت رقابتي مطلق يا حتي نسبي توليد خودرو دارد؟ / چرا خودرو توليد می‌شود؟
بررسي مختصر تئوری‌های آدام اسميت در مزيت مطلق توليد و ديويد ريكاردو در مزيت نسبي توليد به سادگي نشان می‌دهد كه ايران در زمينه خودرو نه مزيت مطلق دارد كاراترين يعني حدوداً ارزان‌ترین و باکیفیت‌ترین سازنده خودرو، نه مزيت نسبي (توليد خودرو نسبت به ساير توليدات در ايران هزينه فرصت كمتري ندارد). بنا براين تنها دليل موجهي كه براي اصرار برتوليد خودرو می‌ماند استراتژيك بودن آن به دلايل مختلف (از جمله ارز بري بالا در صورت واردات، تقاضاي بسيار بالا و شغل ساز بودن و غيره) است. در صورت استراتژيك نبود اين كالا می‌بایست عطاي توليد خودرو در ايران را به لقاي آن بخشيد تا مردم كشور با از دست دادن هزينه فرصت كمتر خودرو با كارايي بالاتر خريده و افراد شاغل در اين صنعت نيز در بخش‌های كاراتر كشور مشغول به كار شوند.

باري تا ۳۰ ميليارد دلاري خودرو براي كشور
تقریباً تمامي محاسبات تأیید می‌کند كه خودرو پس از مسكن گران‌ترین و پر هزینه‌ترین كالا در سبد يك خانوار امروزي است. حال اين هزينه هر چقدر در يك كشور خرج شود نياز به پول واحد آن كشور دارد و هر چه از خارج كشور وارد شود نيازمند ارز زياد براي خريد آن می‌باشد. امروزه تقریباً يك خودروي نسبتاً ارزان و البته عمومي در بازارهاي جهاني حدوداً ۱۴ هزار دلار قيمت دارد. از طرفي كشور ايران سالانه به يك ميليون و پانصد هزار خودرو نياز دارد. اين مقدمات نشان می‌دهد كه اگر قرار باشد به هر دليلي صنعت خودرو در كشور وجود نداشته باشد، كشور سالانه به ۲۱ ميليارد دلار ارز نياز دارد. چند سالي كه به همين منوال بگذرد می‌توان لااقل يك هزينه ۹ ميليارد دلاري سالانه براي لوازم يدكي اين خودروها متصور شد. به عبارتي هلاكت صنعت خودرو سازي در كشور حدوداً سالانه ۳۰ ميليارد بار ارزي بر كشور وارد خواهد نمود. اين مقدار از درآمد نفتي فعلي كشور نيز بسيار بيشتر است. البته ذكر دو نكته در ازن زمينه قابل توجه است:

• در صورت افزايش تقاضا براي دلار و ارز و افزايش قيمت آن و به تبع اين رويداد افزايش قيمت خودرو، لاجرم دوباره تقاضا براي خودرو ۱۵ هزار دلاري كم شده كه وضعيت به دو طرف ميل خواهد نمود. ميل خريد مردم به خودروي ارزان تر جهاني (مثلاً خودرو هندي و بي كيفيت تر از الان) و حالت دوم انصراف از خريد خودرو ميل به سمت خريد كالاهاي ديگر. بنابراين مقداري از بار نياز به دلار و ارز در دراز مدت كاهش خواهد يافت و البته قيمت دلار ديگر كاهش نخواهد يافت.

• خودروي توليد صنعت امروز تا حدي ارزبري دارد كه بايد اين عدد را از بار ۳۰ ميليارد دلاري ايجاد شده در آينده كسر نمود.

گراني تمامي كالاها، بحران ارزي و اقتصادي كشور / نتيجه نهايي كار تحريم خودرو داخلي
فرض كنيم مردم ايران طي يك كمپين حق مدارانه راه ورشكستگي خودرو سازان كشور را هموار نمودند. نتيجه چه خواهد شد؟ هر فردي كه به يك خودرو نياز دارد ۱۴ هزار دلار براي كشور نياز ارزي ايجاد می‌کند. سؤال اين است اين ارز از كجا خواهد آمد؟ فرد مذكور يا توان دارد كه لااقل ۱۴ هزار دلار براي كشور توليد كرده و صادرات كند تا باري براي كشور نباشد و يا اينكه ۱۴ هزار دلار را بر دوش ديگر افراد جامعه رهسپار خواهد كرد. در مجموع ديده شد كه ۳۰ ميليارد دلار تقاضاي ارز ايجاد می‌شود. سؤال اينجاست. اين ۳۰ ميليارد دلار در ازاي كدام افزايش توليد در كشور خلق می‌شود كه لااقل درصدي از آن قابل صادرات باشد كه اين قسمت و كسر بشود ۳۰ ميليارد دلار؟ قطعي است كه در كوتاه مدت اين اتفاق نخواهد افتاد.

سؤال اين است كه در اين صورت مردمي كه به حق خودرو بهتر می‌خواهند با چه چيزي در كشور روبرو خواهند شد؟ در اين حالت بازار پول از نوع ارز به شدت با افزايش تقاضاي ۳۰ ميليارد دلاري روبرو شده و از سويي بازار كالا با افزايشي برابر آن مواجه نيست. نتيجه افزايش سرسام آور نرخ دلار در بازار خواهد بود. شايد دلار ۳ يا مثلاً ۵ برابر شود. نتيجه اين می‌شود كه همان خودرويي كه مردم فكر می‌کنند الان با ۱۵ هزار دلاري ۵۱ ميليون تومان می‌خرند بايد به قيمت ۱۵۰ و شايد هم ۲۵۰ ميليون تومان بخرند! قدرت خريد مردم افزايش نيافته پس مجبور هستند همان ۵۰ ميليون را خرج كنند كه در اين صورت با نرخ مثلاً ۱۰ هزار تومان براي هر دلار می‌توانند ماشين ۵ هزار دلاري بخرند. يعني ماشيني كه تقریباً در بازارهای جهاني وجود ندارد. يعني از همين پرايد به قولي حلبي پاره فعلي كه ۵ هزار دلار قيمت آن است نيز بايد دست بشويند!

قيمت خودروهاي ايراني و خارجي / آش آنقدر هم شور نيست
در توليدات گران‌تر خودروهای ايراني در سطح خودروهاي مشابه شكي نيست ولي آش به آن شدت كه در شايعات فضاي مجازي نشان داده می‌شود شور نيست. گاهي وضع به گونه اي است كه مردم فكر می‌کنند با كنار گذاشته شدن اين شرکت‌ها، خودرويي مثل بنز را به قيمت پرايد خواهند خريد! موارد زير قيمت ارزان‌ترین خودروها در ساير شرکت‌ها يا كشورها را به صورت نمونه نشان می‌دهد

ارزان‌ترین خودرو تويوتا
ارزان‌ترین ماشین شركت تویوتا یاریس می‌باشد. مدل نرمال ۵ در آن کمی بیشتر ۱۵ هزار دلار یعنی ۵۰ میلیون تومان. اين درحالي است كه مردم پراید ۲۰ میلیونی را در داخل ايران حدوداً ۵ هزار دلار می‌خرند و اين عجيب است كه بخواهند از ماشين ۲۰ ميليوني انتظار ۵۰ ميليوني داشته باشند. اين مقايسه شوري كار را كمتر می‌کند. يعني ايشان بايد مثلاً پژي پارس اي آل ايكس اتوماتيك را با ياريس مقايسه كنند نه پرايد را.
http://www.autoguide.com/auto-news/۲۰۱۱/۱۰/top-۱۰-cheapest-new-cars-you-can-buy.html

• لینک‌های زير زير ارزان‌ترین خودروها در كشور انگلستان را نشان می‌دهد
http://blog.caranddriver.com/the-۱۰-cheapest-new-cars-sold-in-america-for-۲۰۱۴/

• از ۱۰ هزار دلار به بالا حدود ۳۵ میلیون تومان
http://www.carbuyer.co.uk/reviews/recommended/best-cheap-cars
• ارزان‌ترین خودروي جهان
ارزان‌ترین ماشین جهان قیمت ۱۵۰۰ دلار می‌باشد. البته اگر بشود نام آن را خودرو گذاشت. قيمت اين خودرو حدوداً ۵ میلیون تومان می‌باشد. اين خودرو بسيار ضعيف از هر نظر بوده و به نوعي تكامل همان موتور سه چرخه هندي را بيشتر نشان می‌دهد.
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Tata_Nano

با انحصار بي تحرك چه كنيم؟ / قهر نسبي، تلاش براي ورشكستگي يا راهكاري ديگر

اگر هدف از كمپين فعلي هشيار كردن خودرو سازان كشور باشد اين حركت می‌تواند بسيار مفيد باشد. اين سطح از تحريم (قهر نسبي) بايد ايشان را در فشارهاي مختصري بيندازد. اين فشار اگر در حدي باشد كه ايشان بدانند تلاش بيشتر، هزینه‌های لازم بيشتر و كم كردن هزينه مازاد نسبت به آن به صرفه است قطعاً اين كار می‌تواند تأثیر خوبي روي ايشان بگذارد. ولي اگر قرار باشد كه مردم تا آخر كار و به قولي «اندكي صبر سحر (ورشكستگي خودروسازهاي داخلي و باز شدن در بهشت خودروهای خارجي) نزديك است «حركتكنند تا اين شرکت‌ها دچار ورشكستگي بشوند قطعاً دود آن اول به طريقي كه گفته شد در چشم مردم ايران خواهد رفت.
از طرفي نيز بايد به مردم حق داد. ايشان بايد تا كي صبر كند تا اين صنعت با انحصار ايجاد شده و حمایت‌های دولت بر گرده آن‌ها سوار باشد و به خود تكاني در حد تكانهاي ديگران ندهد؟

به نظر می‌رسد عدم داشتن مزيت حتي نسبي ايران در اين زمينه بايد روش‌هایی براي ايجاد اين مزيت به كار گرفته شود. در صورتي كه بازار از انحصار خارج شود خودرو سازان می‌دانند بايد بالاترين تلاش‌های علمي و كاري را از خود بروز دهند. اين كار می‌تواند با ايجاد چند شركت داخلي (از طريق سرمايه مردمي و پذيره نويسي اي كه مثلاً براي بانک‌ها صورت می‌گیرد) و سپس اتصال آن‌ها به شرکت‌های متنوع و قدرتمند خارجي از كشورهاي مختلف اتفاق بيفتد. با اين كار هم دانش و قدرت فني وارد بازار داخل می‌شود و هم اين كالاي مهم و ارز بر در داخل توليد شده و اشتغال زايي آن نيز براي مردم حفظ خواهد شد و هم با چند جانبه گرايي انحصار موجود شكسته می‌شود