الف - شرح دعای روز دهم ماه مبارک رمضان

شرح دعای روز نهم ماه مبارک رمضان

بسم الله الرحمن الرحیم

«اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْمُتَوَکِّلِینَ عَلَیْکَ
ای خدا مرا در این روز از آنان که بر تو توکل کنند

وَ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْفَائِزِینَ لَدَیْکَ
و نزد تو فوز و سعادت یابند قرار ده

وَ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ إِلَیْکَ
و مرا از آنان که مقربان درگاه تو باشند قرار ده

بِإِحْسَانِکَ یَا غَایَةَ الطَّالِبِین
به حق احسانت، ای نهایت آرزوی جویندگان!».

فراز اول و درس اول: خدیا من را از متوکلین قرار بده

مفهوم شناسی توکل:
توکل از ماده وکالت و از دیدگاه قرآن و حدیث، اعتماد و تکیه کردن بر خداست، ولی و وکیل خود قرار دادن اوست. توکل آن است که انسان در همه کارهای خود خداوند را وکیل خود قرار داده و بر او اعتماد نماید و چون سر چشمه همه قدرتها خداست تنها او را مؤثر بداند. توکل ثمره توحید افعالی است زیرا هنگامی که به مرحله ای از رشد معنوی ارتقا می یابد که تحقق هر پدیده ای رادر جهان هستی مرتبط با ارده ی آفریدگار هستی می بیند، طبعاً امید خویش را از خود و دیگران منقطع ساخته تنها بر او جل و علا تکیه و اعتماد خواهد کرد. نقطه مقابل اعتماد توکل بر خدای متعال اعتماد و چشم امید به غیر داشتن است. [۱]

علامه مجلسی در کتاب بحار الانوار روایتی را ازپیامبر اکرم(صلی لله علی و اله) نقل می کند که به خوبی معنای توکل در آن روشن می شود: نقل شده است پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله و سلم) ازجبرئیل امین پرسیدند: توکل چیست؟ پاسخ داد: «َ الْعِلْمُ بِأَنَّ الْمَخْلُوقَ لَا يَضُرُّ وَ لَا يَنْفَعُ وَ لَا يُعْطِي وَ لَا يَمْنَعُ وَ اسْتِعْمَالُ الْيَأْسِ مِنَ الْخَلْقِ فَإِذَا كَانَ الْعَبْدُ كَذَلِكَ لَمْ يَعْمَلْ لِأَحَدٍ سِوَى اللَّهِ وَ لَمْ يَرْجُ وَ لَمْ يَخَفْ سِوَى اللَّهِ وَ لَمْ يَطْمَعْ فِي أَحَدٍ سِوَى اللَّهِ فَهَذَا هُوَ التَّوَكُّل‏؛[۲]دانستن این واقعیت که مخلوق نه ضرر می رساند و نه سود، و نه عطا می کند و نه محروم می سازد از خلق مأیوس بودن است. هنگامی که بنده ای چنین شد، جز برای خدا کار نمی کند و به غیر او امید نداشته و از غیر او پروا ندارد و جز به او به هیچ کس طمعی نداشته و دل نمی بندد. این حقیقت توکل است»

حد توکل در روایات
در کتاب شریف کافی ابوبصير از امام صادق (علیه‌السلام) نقل می‌کند که امام علیه‌السلام فرمودند: هر چيزي حدي دارد. گفتم: فدای شما شوم حد توکل بر خدا چيست؟ حضرت فرمود: «یقین». گفتم: حد یقین چیست؟ حضرت فرمود: «أَلَّا تَخَافَ مَعَ اللَّهِ شَيْئا؛[۳] با خدا از چیزی نترسی.» اگر انسان اين‌گونه شود یقینش کامل است و با وجود يقين کامل می‌تواند توکل کامل هم داشته باشد. بنابراین برای رسیدن به توکل بايد يقين داشت و حد يقين هم به اين است که از غير از خدا ترسي نداشته باشیم.

توکل و رضا؛ دو رکن از ارکان ایمان
در کافی از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که حضرت فرمود: قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه‌السلام: الْإِيمَانُ أَرْبَعَةُ أَرْكَانٍ: الرِّضَا بِقَضَاءِ اللَّهِ وَ التَّوَكُّلُ عَلَى اللَّهِ وَ تَفْوِيضُ الْأَمْرِ إِلَى اللَّهِ وَ التَّسْلِيمُ لِأَمْرِ اللَّه؛‏[۴] امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: ايمان چهار پايه است؛ رضا به قضای خدا و توکل بر خدا و واگذاری امر به خدا و تسلیم شدن در برابر امر خدا.» در بحث‌هاي گذشته رابطه بين توکل و ايمان را به طور خاص از آيات قرآن استفاده کرديم (وَعَلَى اللّهِ فَتَوَكَّلُواْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ)[ مائده/۲۳]. بنا بر نقل این روایت، امیرالمؤمنین علیه‌السلام مي‌فرمايد: توکل يکي از پایه‌های ايمان است. همچنین راضی بودن به قضای الهی پایه‌ای دیگر از ایمان شمرده شده است. بنابراین روشن می‌شود که بين توکل و رضا خويشاوندي خاصي وجود دارد. در جلسات گذشته هم گفتیم: در روایت معارج خدای متعال توکل و راضي بودن به قسمت الهی را بهترین اعمال معرفی کرده است.

فراز دوم دعا: خدیا من را از سعادتمندان قرار بده
وَ اجْعَلْنِی فِیهِ مِنَ الْفَائِزِینَ لَدَیْکَ...........و نزد تو فوز و سعادت یابند قرار ده

در فرهنگ و جهان بینی السلامی کسانی به خوشبختی و سعادت واقعی نائل می شوند که علاوه بر توجه به نیاز های مادی و دنیوی اهتمام خاص و جدی به حیات ابدی داشته باشند و با ملزم کردن خود به آداب و آموزه های ناب اسلامی زندگی خود را بر اساس آن معارف تنظیم و تطبیق نمایند این چنین افرادی علاوه بر تلاش و کوشش در جهت نیل به این هدف والا همواره از خدای متعال برای دست یابی به این فیض مدد می جویند: « وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ، أُولئِكَ لَهُمْ نَصيبٌ مِمَّا كَسَبُوا وَ اللَّهُ سَريعُ الْحِسابِ؛[بقره/۲۰۲و۲۰۱] و بعضى مى‏گويند: «پروردگارا! به ما در دنيا (نيكى) عطا كن! و در آخرت نيز (نيكى) مرحمت فرما! و ما را از عذابِ آتش نگاه دار!» آنها از كار (و دعاى) خود، نصيب و بهره‏اى دارند و خداوند، سريع الحساب است».

فراز سوم دعا: خدایا من را در زمره ی مقربان درگات قرار بده

مقربان درگاه الهی چه کسانی هستند؟
۱-اصلاح کننده گان بین مردم: در منابع روایی از امام کاظم (علیه السلام) این چنین نقل شده است: «در انجیل نوشته شده خوشا به حال کسانی که میان مردم صلح و آشتی برقرار می کنند، اینان در روز قیامت مقربان درگاه حق هستند.»[۵]

۲-اخلاص و یقین در عمل: در منابع روایی از امیرمومنان علی (علیه السلام) این چنین نقل شده است: «لازم است که شما اهل اخلاص راستین و یقین نیکو باشید زیرا این دو ویژگی برترین عبادت مقربان است.» [۶]

۳-ایمان و عقیده نیکو: در کتاب غرر الحکم از امام علی (علیه السلام) نقل شده است: «مقرب ‌ترین انسان ها به خداوند کسی است که ایمان نیکوتری دارد.»[۷]

۴- اهل صدق و راستی هستند: و همچنین در کتاب غرر الحکم از امام علی (علیه السلام) نقل شده است: «نزدیکترین بندگان به خداوند، کسی است که بیش از دیگران حق را هر چند که حق به زیانش باشد، می گوید و بیش از دیگران به حق عمل می کند، هر چند که حق برخلاف باشد.»[۸]

۵-خوش اخلاق ترین افراد: در کتاب شریف کافی از امام زین العابدین (علیه السلام) نقل شده است: «مقرب ترین شما به خداوند خوش‌ اخلاق ترین شما است.»[۹]

۶- متواضعان و فرو تنان: در کتاب شریف کافی از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است: «یکی از وحی های خداوند به داود (ع) این بود:« ای داود! همانطور که اهل تواضع مقرب ترین مردم به خدایند متکبران دورترین مردم از خدایند.»[۱۰]

سخن آخر: به حق احسانت، ای نهایت آرزوی جویندگان! ما را از جمله سعادتمندان و مقربان درگاهت قرار بده.

پی نوشت ها:
[۱]. فرهنگ صفات، عبا اسماعیلی یزدی: ص۳۰۱.
[۲]. بحار الأنوار: ج‏۶۸، ص۱۳۸، ح۲۳.
[۳]. الکافی، ج۲، ص ۵۷.
[۴]. الکافی، ج۲، ص۵۶.
[۵]. تحف العقول: ص ۳۹۳.
[۶]. غررالحکم، حکمت ۶۱۵۹.
[۷]. همان، حکمت ۳۱۹۳.
[۸]. غررالحکم، حکمت ۳۲۴۳.
[۹]. الکافی، ج ۸، ص ۶۹.
[۱۰]. کافی، ج ۲، ص ۱۲۳.

منبع: وی سایت رهروان ولایت