فواد ایزدی به سوالات مخاطبان الف پاسخ داد؛
متن برجام مشکلات زیادی دارد/ گزینه سوم ایران در قبال برجام
بخش خارجی الف، 21 مرداد 94
21 مرداد 1394 ساعت 13:59
فؤاد ایزدی، کارشناس مسائل سیاسی و هسته ای و استاد دانشگاه تهران از ابتدای هفته گذشته به مدت سه روز به عنوان مهمان ویژه{اینجا}، به سوالات کاربران الف پاسخ گفت.
از میان چند ده سوال رسیده درباره توافق هسته ای که به آن "برجام" اطلاق می شود، سوالات دسته بندی شد و حدود 30 سوال برای ایشان ارسال شد که پاسخ برخی از آنها در میان پاسخ های دیگر آمده است.
«الف» همانطور که پیشتر هم به مخاطبان محترم وعده داده بود، تلاش می کند تا در روزهای آینده از دیگر کارشناسان مخالف و موافق «برجام» جهت پاسخگویی به سوالات شما عزیزان برای بررسی بیشتر و روشن تر شدن زوایای توافق هسته ای دعوت کند.
ضمن اینکه «الف» همزمان تلاش می کند تا از اعضای تیم مذاکره کننده هسته ای نیز به عنوان مهمان ویژه دعوت به عمل آورد.
*****************
مشروح جواب های ایشان به مخاطبین به شرح زیر است:
*آمریکایی‌ها در برجام راه فرار و عدم پایبندی را برای خود فراهم کرده‌اند
روند لغو تحریم‌ها بر اساس برجام چگونه است و چند سال طول می‌کشد و مکانیسم ماشه تا چه حدی نگران کننده است؟
همانطور که می دانید ما چهار نوع تحریم داریم، تحریم‌های مرتبط با کنگره آمریکا که ده مورد است، تحریم‌های رئیس جمهور آمریکا که ۱۸ مورد بوده و دیگری تحریم‌های اروپایی و سازمان ملل است.
بر اساس توافق برجام تحریم‌های کنگره آمریکا قرار است لغو شود که بحث تعلیق نیز مطرح است که این موضوع برای همه تحریم‌ها صدق نمی‌کند، بلکه شامل تحریم‌های مرتبط با هسته ای، تحریم‌های ثانویه و هم محدود به بانکی و نفتی است. در واقع تحریم‌های ثانویه تحریم‌هایی است که اتباع یا شرکت‌های غیر آمریکایی را هدف قرار می‌دهد و تحریم‌های اولیه نیز شرکت‌های آمریکایی و غیرآمریکایی را منع می‌کند، پس بحث تحریم‌های کنگره این است که تعلیق برخی از آنها در روز اجرا است، روز اجرا روزی است که ایران به تعهدات خود عمل کند و آژانس با راستی آزمایی، گزارش مثبتی بدهد، بحث تعلیق برخی تحریم‌ها مطرح خواهد شد؛ اما اینکه تحریم‌ها کی لغو شود مشخص نیست. بعد از ۸ سال دولت آمریکا تعهد کرده است که از کنگره درخواست کند تا تحریم‌ها لغو شود و الزامی نیست که بعد از ۸ سال این کار را انجام دهد.
در واقع تحریم‌های اصلی متعلق به کنگره است و این حالت پا در هوایی نسبت به تحریم‌های کنگره است. اگر ایران همه این کارها و خواسته‌های آنها را انجام بدهد و آژانس هم نمره بیست به ایران می‌دهد و هیچ مشکلی هم به وجود نیاید، در نهایت مشخص نیست تحریم‌ها در کنگره چه زمانی لغو شود. در مورد دستورات رئیس جمهور آمریکا هم از ۱۸ تحریم، چهار تحریم لغو می‌شود که ۱۴ مورد دیگر هم تاثیرگذاری خاصی ندارد، چراکه تحریم‌های اصلی به صورت قانون در آمده است.
در مورد تحریم‌های اروپایی باید گفت که بحث تعلیق مطرح است و بحث لغو بعد از ۸ سال در صورتی انجام می‌شود که آژانس گزارش منفی ندهد و آژانس نیز قول داده چنین کاری را انجام دهد که همانند داستان کنگره نیست؛ اما تحریم‌های سازمان ملل کمابیش سرجای خودش باقی است.
ما لغو در روز اجرا را داریم، منتهی لغو قطعنامه خواهد بود نه لغو تحریم‌ها، قرار است قطع‌نامه‌های قبلی در ۲۲۳۱ تجمیع شود، لذا لغو تحریم به این معنا را نداریم. بعد هم بحث سیستم مکانیسم ماشه مطرح است که اگر ایران یا 1+5 مشکلی با روند داشته باشند می‌توانند تذکری بدهند که بعد از ۳۰ روز رأی گیری می‌شود، اما سؤال اصلی این است که تعلیق قطع نامه‌ها را ادامه دهیم یا خیر؟ اگر هر کدام از کشورها موافقت نکنند، ادامه لغو و تعلیق‌ها به حالت اول باز می‌گردد که ایران می‌تواند به شورای امنیت شکایت کند.
در مورد پی ام دی نیز اختلاف نظراتی وجود دارد که طرف ایرانی می‌گوید اگر پی ام دی حل نشود باز هم ما به روز اجرا خواهیم رسید، اما طرف آمریکایی می‌گوید حتماً باید این موضوع حل شود تا به روز اجرا برسیم؛ اما مشکل اساسی که با تعلیق وجود دارد این است که هیچ ضمانتی نیست که طرف مقابل بخواهد حتی تعلیق کند، چرا که اصل «برجام» الزام حقوقی ایجاد نمی‌کند و در ابتدای متن برجام نوشته شده این متن داوطلبانه است و قرار نیست امضاء شود، نظر دولت آمریکا نیز همین است و وزیر خارجه آمریکا در اسفندماه سال گذشته مطرح کرد این متن تعهد حقوقی برای آمریکا بوجود نمی‌آورد، یعنی وکلای اوباما متن برجام را طوری طراحی کرده‌اند که راه فرار و عدم پایبندی به تعهدات، برای آمریکایی‌ها فراهم است. چون ایران به وظایف خود عمل می‌کند و آژانس راستی آزمایی اعلام می‌کند و ما تازه در آن زمان متوجه خواهیم شد که آیا آمریکایی‌ها به وظایف خود عمل می‌کنند یا خیر که در آن صورت ایران می‌تواند شکایت کند اما آمریکایی‌ها باز هم می‌توانند رأی منفی دهند.
رئیس جمهور آمریکا باید از کنگره درخواست کند که ما می‌خواهیم تحریم‌ها را تعلیق کنیم و به این دلیل که اوباما توافق را ایجاد کرده به نظر می‌رسد که نمی‌خواهد مشکلی بوجود آورد اما وی شش ماه فرصت تعلیق دارد و بعد از اتمام ریاست جمهوری اوباما، رئیس جمهور بعدی می‌تواند به کنگره نامه ننویسد و این الزام آور نیست. اکثر قریب به اتفاق کاندیداهای ریاست جمهوری در آمریکا اعلام کرده‌اند زمانی که رئیس جمهور شوند این توافق را لغو می‌کنند. در واقع این مشکل تعلیق است چرا که وابسته به نامه رئیس جمهور است که بسیاری ازکاندیداها اعلام کرده‌اند که ما این بحث‌ها را قبول نداریم.
به طور کلی سه گروه مخالف توافق هستند: گروه اول جمهوری خواهان هستند که با متن کاری ندارند و دعوایشان سیاسی است که ادعا می‌کنند سیاست خارجی اوباما ضعیف بوده است. گروه بعدی اختلاف در سیاست گذاری دارند و معتقدند فشار بیشتر بر ایران با تحریم‌های جدید است و ادعا می‌کنند کاری که اوباما آغاز کرده خلاف فشار و تحریم بیشتر بر ایران است. اوباما هم حرفش این است که ما فشار و تحریم بیشتر را انجام دادیم اما ایران قدرتمندتر شد، ما با ایران مشکل داریم اما می‌خواهیم اهرم هسته ای را از ایران بگیریم و بعد مشکلات دیگر را حل کنیم.
گروه سوم لابی اسرائیل و نتانیاهو است که معتقدند فشار بیشتر بر ایران جواب خواهد داد و آنها مشکلی با بازرسی‌های گسترده و محدودیت برنامه هسته ایران ندارند، منتهی خوف تعلیق برخی از تحریم‌ها را دارند و این گروه‌ها می‌خواهند فضا را طوری ایجاد کنند که کسی جرات تعلیق نداشته باشد. در واقع یک دعوای دیگری که نتانیاهو دارد این است که می‌خواهد به بهانه برجام از لابی آمریکا پول بگیرد و وضعیت اقتصادی رژیم صهیونیستی را بهبود ببخشد.
*در برجام تحریم های جدیدی علیه ایران وضع شده است
ما در برجام یک مورد تحریمی جدید هم داریم که قبلاً وجود نداشته است و آن بحث استفاده از کالاها و فناوری‌های و موادی که استفاده دوگانه دارند. شما می دانید که صنعت هسته ای؛ صنعت بسیار پیشرفته ای است چرا که کاربردها و علوم مختلف را شامل می‌شود. مثلاً آلیاژِ یا آلمنیومی که در سانتریفیوژ استفاده می‌شود، در صنعت دفاعی و هواپیمایی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما گروهی از کشورهای صنعتی یک لیست دویست صفحه ای از اقلام دوگانه بر اساس آزادی عمل تهیه کرده اند که بر اساس توافق هر کدام از این اقلام زمانیکه می‌خواهد وارد کشور شود باید مجوزی داشته باشد که ۱+۵ داده است، در گذشته همین محدودیت‌ها برای ما بود اما کشور نیاز خودش را از بازار آزاد تهیه می‌کرد، اما در قطعنامه جدید منع شده‌ایم که این اقلام نباید وارد کشور شود، این یعنی تحریم‌های جدید و ما اجازه ورود این اقلام را نداریم.
به طور مثال این اقلام شامل دوربین‌های سرعت بالا، پمپ‌های تخلیه و انواع فلزات است. به گفته برخی اساتید در حال حاضر این اقلام در آزمایشگاه‌های ما وجود دارد و اگر این اقلام را به ما ندهند، صنایع ما قفل می‌شود و اگر این اقلام به ما داده شود که فاجعه دیگری است چراکه گفته‌اند باید راستی‌آزمایی کنند و در واقع طبق متن باید آدرس و شماره تلفن فروشنده باید وجود داشته باشد. لذا آنها می‌توانند اشراف کامل به اطلاعات ما داشته باشند که ما این اقلام را از چه کشورهایی خریداری و در کجا استفاده می‌کنیم. در این صورت اساتید دانشگاهی و دانشگاهای ما نیز در معرض استفاده اطلاعاتی قرار می‌گیرند. در واقع قرار بود تحریم‌ها لغو شود ولی تحریم‌های جدید نیز به ما اعمال شد.
* شرمن گفته بود ایرانی‌ها بسیار چانه می‌زنند اما در آخر کوتاه می‌آیند
نسبت قطعنامه و برجام چگونه است و ایران موظف به انجام کدامیک از این‌ها است؟ درصورت نقض قطعنامه آیا ایران برجام را نقض کرده است؟
اتفاقی در رابطه با قطعنامه افتاد این بود که آقای ظریف برای اولین بار در مصاحبه با مجله صدا اعلام کردند قرار است قطعنامه ای در سازمان ملل تصویب شود که ضمانت اجرایی ایجاد می‌کند برای اینکه دولت‌ها مجبور باشند توافق برجام را اجرا کنند؛ اما زمانی که برجام تصویب شد، مقامات دولت این را پیروزی بزرگی دانستند و نماینده ما آن را در سازمان ملل تبریک گفت و بعضی‌ها در داخل کشور رقص و پایکوبی کردند. منتهی بعد موارد قطعنامه منتشر شد مشاهده شد که تحریم‌های جدی در حوزه موشکی، تسلیحاتی و بازرسی وجود دارد و همه کشورها این قابلیت را پیدا می‌کنند که همه کشتی‌ها و هواپیماهایی که از کشور وارد و خارج می‌شوند را بازرسی کنند، به طور مثال کشورهای انگلیس و آمریکا این حق را دارند، کشورهای دیگر نیز این حق را دارند که در پیوست «ب» قطعنامه وجود دارد و در بخش «ب» بند هفتم قطعنامه لیست کرده‌اند که این‌ها ذیل ماده ۴۱ هستند و به این راحتی نمی‌توان به آنها بی‌اعتنا بود؛ اما سئوال این است که چرا ما به اینجا رسیدیم!
قرار بود تحریم‌های هسته‌ای بر اساس ۱۹۲۹ برداشته شود و طبق گفته جان کری که در وین اعلام کرد که اگر ما می‌خواستیم ۱۹۲۹ را اجرا کنیم باید همه تحریم‌ها را لغو می‌کردیم چراکه طبق ۱۹۲۹ اگر ایران به پای میز مذاکره بیاید باید تمام تحریم‌ها لغو شود اما نه تنها ایران به میز مذاکره آمد بلکه توافق هسته ای را نیز پذیرفت چراکه تحریم‌های هسته ای مربوط به غنی سازی بود و الان بحث غنی سازی نیز حل شده است.
برجام بخشی از قطعنامه است و قطعنامه نیز بخشی از برجام است. متاسفانه دوستان نمی‌توانند این‌ها را از هم تفکیک کنند. سؤال این است که ما چرا به اینجا رسیدیم، چرا که قرار بود تحریم‌های مربوط به هسته ای لغو شود و روسیه و چین نیز همراه ایران بودند و اگر ایران اصرار می‌کرد باید همه تحریم‌ها لغو می‌شد و دوستان در واقع مشکل طراحی در مذاکرات داشتند. هدف از مذاکرات این بود که فقط به نتیجه برسند و طرف مقابل این موضوع را فهمیده بود. وندی شرمن در جایی گفته بود ایرانی‌ها در پای میز مذاکره بسیار چانه می‌زنند اما در شب آخر کوتاه می‌آیند. طراحی صحیح این بود ما اگر توافق نکنیم به این معنی نیست که طرف مقابل تحریم‌ها را ادامه دهد، اوباما نیز به چنین مساله ای اعتراف کرده بود. لذا ما زمانی که دیدیم تحریم‌ها لغو نمی‌شود و محدودیت‌های نظامی و غیر نظامی برای ما زیاد می‌شود باید از ۱۹۲۹ استفاده می‌کردیم و فرار می‌کردیم.
ظریف در شورای روابط خارجی گفت که ایران اولین کشوری است که زمانیکه قطعنامه را می‌خواستند صادرکنند با ما مشورت کردند، این چیز خوبی نیست چراکه ما هم قبلا این قطعنامه را داشتیم و نامه می‌نوشتیم که ما عضو سازمان ملل هستیم و اعتراض داریم و بند ۳۹ را اجرا نکردیم بدون این که نشان دهند ایران تهدیدی برای صلح جهانی است ما را ذیل بند ۴۱ بردند. پس این که ما قطعنامه ای را بپذیریم یا نپذیریم متفاوت است. ما الان می‌گوییم اسرائیل که دویست کلاهک دارید پس چرا به ما فشار وارد می‌کنید، اسرائیل می‌گوید ما ان پی تی را امضاء نکردیم، اما ما ان پی تی را امضا کردیم و قبلاً قطعنامه‌ها را قبول نداشتیم و اقلام مورد نیاز را از بازار سیاه خریداری می‌کردیم، اما در حال حاضر نمی‌توانیم اعتراض کنیم چرا که توافقنامه و بسیاری از بازرسی‌ها را پذیرفتیم.
قطعنامه سازمان ملل را زمانی که می‌خواهند برایش پشتیبان اجرایی ایجاد کنند باید ذیل فصل هفت ببرند که این موضوع با اهمیت تری است. زمانیکه می گویند فصل هفت هم بند ۴۱ و هم بند ۴۲ دارد و اگر شما از بند ۴۱ استفاده نکردید می‌توانند از بند ۴۲ و گزینه نظامی استفاده کنند بدون اینکه نیازی به قطعنامه جدیدی باشد ولی برخی اوقات نیز این کار را نمی‌کنند. قبلاً چین و روسیه فقط به بند ۴۱ رأی می‌دادند لذا ما هیچ وقت ذیل بند هفت نبودیم و بعد از ده سال اگر مشکلی پیش نیاید ما از این فصل بیرون خواهیم آمد.
با توجه به سرنوشت عراق و لیبی و در نظرگیری این امر که ابتدا آمریکا با مذاکره و تهدید اقدام به نابودی ذخایر و امکانات هسته ای و نظامی کشورهای هدف می‌نماید، احتمال رخ دادن این سناریو درمورد ما نیز وجود دارد؟
در واقع بحث لیبی متفاوت است، قذافی، مرسی، عرفات و نیز صدام تفکراتی داشتند، همه این افراد زمانیکه جوان تر بودند خود را انقلابی می‌دانستند اما دو سه دهه‌ی آخر عمرشان به این علت که می‌خواستند روابط خود را با آمریکا خوب کنند و نیز سفرهایی که اوباما و تونی بلر به لیبی داشتند سعی کردند روابط را بهبود بخشند اما درواقع چه اتفاقی افتاد؟ قذافی را زیر خاک کردند، مرسی را به زندان انداختند و عرفات را طبق گزارشات به دست آمده کشتند. این موارد نشان می‌دهد که سیاست خارجی «پسر خوب» در هیچ جایی حتی در داخل کشور ما جواب نمی‌دهد. زمانیکه قانون تحریم‌های ثانویه در حوزه نفتی ما تصویب شد آقای هاشمی احساس کرد که ما باید روابط خود با آمریکا را بهتر کنیم اما در عمل چه اتفاقی افتاد؟ وی می‌گفت باید اجازه دهیم که شرکت‌های نفتی به خلیج فارس بروند و نمک گیر شوند. زمانیکه دولت آمریکا متوجه شد، قانون شرکت‌های نفتی را لغو کرد و اعلام کردند که همه شرکت‌های نفتی بیش از ۲۰ میلیون دلار بیشتر نمی‌توانند سرمایه گذاری کنند و وضعیت در حوزه نفتی بدتر شد که در دوران اصلاحات نیز وضع همینطور بود، کمک‌هایی که ایران به افغانستان کرد و بعد آمریکا به افغانستان حمله کرد که بعد از دو سه ماه به شورای امنیت رفتیم و تجربه بعدی ما تعلیق در حوزه هسته ای بود. سیاست خارجی «پسر خوب» جواب نمی‌دهد، این مقاومت ایران است که درمقابل ۳۴ سال زورگویی و مبارزه با امریکا جواب داده است. سیاست خارجی دوستان را در دولت ببنید که به جای مقابله، به دنبال دوستی هستند و کارهایی که نباید انجام بدهند را انجام می‌دهند. سیاست خارجی قذافی برای ما الگوی خوبی نیست، بلکه سیاست خارجی امام (ره) برای ما الگوی خوبی است که مقاومت کرد و پیروز شد.
سرنوشت بحث‌های موشکی در قطعنامه چگونه است؟
در حوزه موشکی بحث وجود دارد و ما هم نمی‌خواهیم به گونه ای صحبت کنیم که موضع دوستان وزارت خارجه و تیم مذاکره کننده تضعيف شود؛ اما در قطعنامه محدودیت در حوزه موشکی برای ۸ سال هست ولی مشخص نیست دقیقاً موشک بالسیتک چیست؛ اما یکی متنی به اسم رژیم کنترل تکنولوژی موشکی Missile Technology Control Regime (MTCR) است که کشورهای غربی در حوزه موشکی به آن پیوسته‌اند و در آن هر موشکی که حداقل برد آن ۳۰۰ کیلومتر است و سر جنگی آن ۵۰۰ کیلوگرم است را بالستیک حساب کرده‌اند. ایران توضیح داده است موشک‌هایی که ما داریم برای سلاح‌های هسته ای طراحی نشده حال شما فرض کنید که اصلاً حرف ما را پذیرفت اما طرف مقابل باید این موضوع را از نزدیک مشاهده کند و حرف ما را قبول نخواهد کرد. سؤال این است آیا کشور این آمادگی را دارد که موشک‌ها توسط طرف مقابل بازرسی شود این اتفاق در صورتی رخ خواهد داد که طرف مقابل توضیح و تعریف ما را از موشک بالستیک بپذیرد اما اگر نپذیرفت که موضوع کلاً تفاوت خواهد کرد.
بحث ارسال تسلیحات را نیز در قطعنامه داریم که قبلاً ایران به برخی گروه‌ها کمک نظامی می‌کرد اما در حال حاضر بر اساس قطعنامه نباید این کار را بکند اگر ایران اجرا نکند چه اتفاقی می‌افتد؟ طرف مقابل آن موقع خواهد گفت که ایران به قطعنامه عمل نکرده است چراکه قطعنامه و برجام بهم متصل است و شما به برجام عمل نکرده‌اید و مکانیسم ماشه فعال و وارد عمل شود و این سوال‌هایی است که دوستان باید پاسخ بدهند.
این سؤالات و مشکلات و درگیری‌ها الان نخواهد بود. این موارد زمانی خواهد بود که شما به تعهدات خود عمل کرده باشید یعنی ۱۰ هزار کیلو اورانیوم غنی شده را ۳۰۰ کیلو شده در قلب راکتور اراک بتن بریزیم نطنز را تبدیل به پارک علم و فناوری کنیم و ... آن وقت هم برجام و هم قطعنامه راه‌های متعددی را برای طرف مقابل باز گذاشته تا هم به تعهداتش عمل نکند و هم به ایران در حوزه‌های مختلف فراتر از هسته ای فشار بیاورد و مشکل ایجاد کند.
در مورد روند راستی آزمایی آژانس لطفا توضیح دهید؟
در خصوص نظارت چون قرار است پروتکل الحاقی را اجرا کنیم. بند ۵ پروتکل الحاقی اعلام می‌کند که آژانس باید از تعامل و همکاری شما راضی باشد. در بند ۷ بحث کامل بودن اطلاعات مطرح شده است. دوستان در این رابطه عنوان می‌کنند که ما روی وسایل پارچه می‌کشیم اما ممکن است نماینده آژانس بگوید این قسمت را می‌خواهم ببینم و اگر پارچه باشد باید بردارید و اگر برندارید دعوایی ندارد فقط در گزارش می‌نویسد که همکاری لازم صورت نگرفته است. این در حالی است که کل توافقنامه وابسته به گزارش آژانس است. دسترسی به پرسنل و سایت‌های غیرنظامی نیز در پروتکل الحاقی است.
*وضع تحریم‌ها در حوزه‌های حقوق بشری و تروریسم محدودیتی ندارد
آیا ممكن است بر اساس موضوعات حقوق بشري و تروريسم ايران دوباره تحريم بشود و يا اينكه تحريم هاي هسته اي كه لغو مي شود دوباره وضع شود؟
بر اساس متن، وضع تحریم‌ها در حوزه‌های حقوق بشری و تروریسم محدودیتی ندارد حتی مانعی وجود ندارد که ایالت‌ها بیایند و ایران را دوباره تحریم کنند. این موضوع را از جان کری در جلسات کمیسیون سؤال می‌کنند او اعلام می‌کند محدودیتی در این باره وجود ندارد؛ یعنی در واقع راه فرار برای طرف مقابل بسیار زیاد وجود دارد.
*نباید عجله کرد/ گزینه سومی به غیر از تائید یا رد نیز وجود دارد
بهترین واکنش به برجام چیست؟
پیشنهاد اول در بررسی برجام این است که نباید عجله کرد. در حال حاضر کنگره ۶۰ روز فرصت دارد تا نظر بدهد که حدود دو هفته از آن گذشته است. زمانی که کنگره نظر داد تازه ما یک ماه دیگر هم فرصت داریم تا نظر بدهیم.
بنابراین نباید عجله کرد، همچنین من نمی‌گویم بپذیرید یا نپذیرید ولی باید دقیقاً متوجه شد که چه وضعیتی با رخ دادن هر کدام از این اتفاقات بوجود خواهد آمد. البته این احساس وجود که هم در مجلس و هم در شورای عالی امنیت ملی برجام پذیرفته خواهد شد.
منتهی این تفکر غلطی است که یا شما باید بپذیرید یا لغو کنید. گزینه سومی وجود دارد زمانی که ایران می‌خواهد نظر رسمی خود را اعلام کند حال چه مجلس (البته مجلس باید ورود کند و حداقل قانون قبلی خود را که درباره دفاع از دستاوردهای هسته ای بود لغو کند چون بسیاری از موارد برجام با آن در تضاد است) چه شورای امنیت ملی، باید بیانیه ای با جملات ایجابی بدهند که بر اساس بیانیه ژنو ایران فقط محدویت در حوزه هسته ای و لغو تحریم‌ها را می‌پذیرد؛ بنابراین محدودیت‌های موشکی و بازرسی‌های خلاف استقلال کشور را نمی‌پذیرد. طرف مقابل قاعدتاً در واکنش به این اتفاق سر وصداهایی خواهد کرد اما در عمل ما نمی‌توانیم این موضوعات را هم بپذیریم.
نکات مثبت برجام چه مواردی است؟
طرف مقابل زمانی می‌گفت که شما نباید غنی سازی و تحقیق و توسعه داشته باشیدکه خلاف NPT است و هیچ محدودیتی وجود ندارد تنها چیزی که بر اساس پروتکل خواسته شده این که به سمت نظامی و تسلیحاتی نرویم یا بدترین ادعایشان این بوده که ابعاد احتمالی نظامی دارد؛ اما به گفته دکتر صالحی این موضوع در دولت قبل و در مذاکرات عمان پذیرفته شد اما در عمل یکی از دستاوردهای ما است اگر چه محدویتی هایی را هم به لحاظ کمی و کیفی در حوزه غنی سازی و تحقیق و توسعه پذیرفته‌ایم.
تخریب وجهه نتانیاهو و جنجال‌هایی که ایجاد کرده دستاورد دیگر توافقنامه است. در حوزه دیپلماسی عمومی می‌توان به کاهش ایران هراسی و شکسته شدن ادبیات ضد ایرانی اشاره کرد البته مشخص نیست در صورت اجرا نشدن قطعنامه چه اتفاقی ممکن است رخ دهد.
تصویب پروتکل الحاقی که به ۸ سال آینده موکول شده است نیز از نکات مثبت دیگر برجام است یعنی زمانی که مجلس آمریکا نیز تحریم‌ها را لغو نماید اما در طول این مدت ایران باید پروتکل را اجر کند.
* از چاله به چاه افتاده ایم
ارزیابی شما به طور کلی از توافق نامه چگونه است؟
در این که دوستان زحمت کشیدند شکی وجود ندارد که کار ساده ای نبود که هفت یا هشت نفر در مقابل صدها نفر کارشناس از کشورهای مختلف مذاکره می‌کردند و اگر توان داشتند حتماً امتیاز بیشتری می‌گرفتند اما بحث این است که ما الان از چاله درون چاه افتاده‌ایم و هر سه بند قانون مجلس به طور گسترده نقض شده است و مشکلاتی زیادی این متن دارد که از همان کلمات فاجعه و خیلی بد باید استفاده کرد اما این نکته را هم باید اضافه کرد که برخی وقت‌ها مصلحت کشور به گونه ای است که باید متن را بپذیریم از این رو هیچ جا اعلام نشدهکه متن رد شود چرا که تبعات بدی را به همراه دارد اما پیشنهاد این است که با جملات ایجابی محدودیت‌هایی را که قرار است اجرا کنیم بیان شود.
ارزیابی مدیریت پرونده هسته ای در طول ۱۲ سال گذشته چگونه بوده است؟
در دوره روحانی که فاجعه رخ داد و قرار بود ۶ ماه تعلیق باشیم که حدود دو سال و نیم این اتفاق رخ داد. در نهایت کار منفعتی نصیب ایران نشد و طرف مقابل را به زیاده خواهی عادت داد که وقتی بعدها ایران به سمت غنی سازی حرکت کرد موجی از تحریم‌ها ایجاد شد. موج دوم تحریم‌ها نیز بعد از سال ۸۸ اتفاق افتاد که طرف مقابل فکر می‌کرد با فشار آوردن می‌تواند به نتیجه برسد.
در دوره آقای لاریجانی نیز کار خاصی صورت نگرفت. مشکل دوران مدیریت آقای جلیلی این بود که یک سری دستاوردها وجود داشت اما نتوانست آنها را تبدیل به توافق، نتیجه و امتیاز کند.
مشکل تیم فعلی نیز این بود که حریف متوجه شده بود تمام تخم مرغ‌ها در سبد هسته ای گذاشته شده و ایران فقط بدنبال توافق است و از پای میز مذاکره بلند نخواهد شد. از این رو متنی که در نهایت تهیه شده مشکلات خیلی زیادی دارد.
در مجموع می‌توان گفت که در همه دوره‌ها بدلایل مختلف ضعیف عمل شده است. به نظر می‌رسد ما به فردی نیاز داشتیم که توانمندی مذاکراتی آقای ظریف و تفکر مقاومتی آقای جلیلی را داشت که نداشتیم.
*برجام بدتر از متن ژنو و لوزان است
توافق مطلوب از نظر شما چیست؟
اگر همان چیزی که در ژنو بود را می‌گرفتیم بهتر از وضعیت فعلی بود. مشکلی که ما داشتیم این بود که هر قدمی که ما جلو رفتیم آنها پیشروی کردند و ما عقب نشستیم یعنی لوزان بدتر از ژنو بود و برجام بعدتر از لوزان است. در حال حاضر نیز وارد فاز اجرایی بشویم وضعیت بدتری پیدا خواهیم کرد و مطالعه این مرحله نیز بسیار مهم است چرا که در صورت ناآگاهی ممکن است طرف مقابل چند قدم دیگر جلو بیاید.
* مشخص نیست در نهایت غنی سازی صنعتی داشته باشیم
نهایت پرونده هسته ای بعد از ده یا ۱۵ سال را چگونه می‌بینید؟
این که ما در نهایت غنی سازی صنعتی داشته باشیم مشخص نیست. خیلی از موارد که غنی سازی صنعتی را تضمین می‌کند منوط به موافقت طرف مقابل است. همچنین در برجام ما محدویت در حوزه بازفرآوری را پذیرفته‌ایم که نباید این کار صورت می‌گرفت و سوخت نیز به خارج منتقل خواهد شد یعنی اتفاقی بدتر از قطعنامه ۱۹۲۹ رخ داده است.
دلیل مخالفت شما با برجام، سیاسی است؟
من عضو هئیت علمی دانشگاه تهران در دانشکده مطالعات جهان هستم. آدم جناحی نیستم و در هیچ میتینگ سیاسی تا به حال شرکت نکرده‌ام اما رسانه‌ها و نهادهای مختلف رجوع می‌کنند و من بر اساس تخصصی که دارم پیشنهاداتی ارائه می‌دهم و اگر دوستان به صحبت‌ها گوش می‌دادند الان وضعیت بهتری داشتیم.
کد مطلب: 288578
آدرس مطلب: http://alef.ir/vdcfecd0cw6dcta.igiw.html?288578
الف
http://alef.ir