بارها دیده شد که مجلس طرحی را تصویب کرده، اما با گذشته مدت‌زمان خیلی کوتاهی دوباره طرح جدیدی را تصویب می‌کند که طرح (قانون) قبلی را حذف و با آن مغایرت دارد، این بار این موضوع برای کارت هوشمند سوخت رخ‌داده است.

مجلس نهم زمانی تصویب لایحه بودجه 95، رأی مخالف به حذف کارت هوشمند سوخت داد، اما دولت با شروع مجلس دهم از فرصت استفاده کرد و با ارسال لایحه اصلاحی قانون بودجه 95، خواستار حذف کارت سوخت شد که مجلس آن را تصویب کرد، حال باگذشت 2 ماه از مصوبه مجلس، نمایندگان کلیات طرحی را تصویب کردن که حکایت از ماندگاری کار سوخت دارد و امروز در هیاهوی مشکلاتی اقتصادی کشور، بودن یا نبودن کارت سوخت، در صحن مجلس مطرح است.

رأی مجلس به حذف نشدن کارت سوخت
نمایندگان مجلس دوره نهم اواخر فروردین امسال و در زمان بررسی لایحه بودجه٩۵، رأی به بقای کارت هوشمند سوخت داده بودند تا سوخت‌گیری خودروها همچنان با استفاده از کارت سوخت انجام شود؛ البته دولت مخالف این تصمیم بهارستان بود.

بند ح الحاقی تبصره 14 قانون بودجه 95، یکی از بندهای پرحاشیه قانون بودجه 95 و مربوط به سهمیه‌بندی بنزین در سال 95 با استفاده از کارت سوخت بود که دولت را موظف کرد تا سهمیه‌بندی بنزین را حداکثر چهار ماه پس از تصویب قانون بودجه (31 مردادماه) اجرایی کند و همه وسایل نقلیه اعم از بنزینی، نفت گاز و دوگانه‌سوز به کارت سوخت مجهز شوند و عرضه سوخت فقط با استفاده از کارت هوشمند سوخت انجام شود.

قیمت سوخت نیز درصورتی‌که وسیله نقلیه با استفاده از کارت سوخت جایگاه و یا مازاد بر سهمیه تعیین‌شده سوخت‌گیری می‌کرد، بر اساس قیمت تمام‌شده محاسبه می‌شد؛ بدین معنی که قیمت بنزین و گازوئیل دونرخی بود.

این مصوبه با مخالفت دولت تصویب شد و دولتمردان در همان زمان گفتند اعتقادی به دونرخی بودن بنزین ندارند و با آن مخالف هستند. هدف مجلس، مدیریت مصرف و جلوگیری از پرداخت یارانه به افراد پرمصرف بود، در حالی است که در شرایط فعلی افراد پرمصرف نیز یارانه دریافت می‌کنند.
 
ارسال اصلاحیه و حذف کارت سوخت
دولت که به اجرای این مصوبه مجلس اعتقادی نداشت و برای اینکه از قانون سرپیچی نکند، از فرصت استفاده کرد و با آغاز به کار مجلس دهم و روح حاکم بر فضای آن، در 15 تیرماه لایحه اصلاحی بودجه 95 را روانه بهارستان کرد که این لایحه در شهریورماه در صحن مجلس تصویب و قانون شد تا دولت آن را اجرایی کند. نمایندگان مجلس با تصویب لایحه اصلاحی دولت و با حذف بند ح تبصره 14 قانون بودجه 95 با حذف کارت سوخت موافقت کردند و دیگر خبری از بنزین با دو نرخ نخواهد بود.

محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت نیز در روز 13 مهر خبر از حذف کارت سوخت داد و گفت:‌ این موضوع در اصلاح بودجه 95 صورت گرفت و از طرف مجلس و شورای نگهبان تائید شد که رئیس‌جمهور آن را ابلاغ کرد که عملاً تکلیف‌ کارت‌های سوخت مشخص‌شده و این موضوع از سیستم سوخت‌رسانی کشور حذف شد.
 
رأی به بازگشت کارت سوخت به گردونه

اما باگذشت 2 ماه از ابلاغ اصلاحیه قانون بودجه به دولت، نمایندگان مجلس در طرحی خواستار ابقای کارت سوخت شدند. طرح اصلاح ماده یک قانون توسعه حمل‌ونقل عمومی و مدیریت سوخت با 116 امضا به هیئت‌رئیسه مجلس تقدیم شد و نمایندگان در جلسه علنی روز دوشنبه هفته جاری، با یک‌فوریت کلیات طرح حفظ و ابقای کارت هوشمند سوخت موافقت آن را تصویب کردند.
 
تصویب نهایی این طرح، به معنای بازگشت کار سوخت است و دولت به‌منظور ترغیب مصرف‌کننده به استفاده از کارت هوشمند سوخت مختص هر خودرو از سیاست‌های انگیزشی در چارچوب قوانین و مقررات استفاده کند.
 
چرایی ماندن کارت سوخت
فلسفه وجودی کارت سوخت تنها برای سهمیه‌بندی نبود، بلکه به‌منظور استفاده صحیح از سوخت بود و حذف کارت سوخت باعث دامن زدن به قاچاق بنزین و تجویز واردات بدون حساب خواهد شد و شاید دوباره باکارت سوخت شاهد قاچاق بنزین کشورهای همسایه مثل ترکیه، پاکستان و افغانستان فراهم شود.

موافقان حذف کارت سوخت اعتقاددارند استفاده از سامانه هوشمند کارت سوخت درزمانی که بنزین چند نرخی بود، کارایی داشت و امروز که بنزین تک‌نرخی است، کارایی ندارد؛ اما مخالفان حذف کارت سوخت اعتقاددارند استمرار و حفظ این سامانه تنها مربوط به بحث سهمیه‌بندی نیست و یکی از مسائل بسیار مهم آن موضوع قاچاق است. بررسی‌ها حاکی از آن است که جایگاه داران سوخت، دولت و مسئولین وزارت نفت ازجمله وزیر نفت از مخالفان اصلی کارت سوخت هستند.
 
استفاده از کارت سوخت و سامانه هوشمند ضمن ارائه اطلاعات و آمار از وضعیت مصرف سوخت در ناوگان حمل‌ونقل باعث کنترل مصرف فرآورده‌های نفتی، یکپارچگی اطلاعات و شفافیت در میزان توزیع سوخت نیز خواهد شد و از قاچاق جلوگیری می‌کند و می‌توان میزان مصرف را با آن مدیریت کرد.
 
قبل از ایجاد سامانه کارت هوشمند، قاچاق سوخت در کشور سازمان‌یافته بود که با استفاده از این کارت، این مسئله پایان یافت و مصرف بنزین در کشور بیش از ۱۳ میلیون لیتر در روز کاهش یافت. اکنون مصرف بنزین در کشور در حال افزایش است، به‌طوری‌که در 8 ماهه نخست سال جاری میزان مصرف بنزین نسبت به مدت مشابه سال گذشته 4 درصد رشد را نشان می‌دهد.

احمد توکلی رئیس هیئت‌مدیره سازمان مردم‌نهاد دیده‌بان شفافیت و عدالت نیز در زمان بررسی اصلاحیه قانون بودجه هشدار داد که با حذف کارت سوخت شفافیت از بازار بنزین رخت برمی‌بندد، قاچاق دوباره جان می‌گیرد و تخلفات بسیاری از جایگاه داران ادامه می‌یابد و اطلاعات بسیار باارزشی که برای تسهیل خدمت‌رسانی، ازجمله تعقیب مجرمان لازم است، همه از دست می‌رود.

سازمان‌های مختلفی ازجمله ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و مرکز پژوهش‌های مجلس بارها بر اهمیت حفظ کارت سوخت تأکید کرده‌اند. کارشناسان نیز یکی از مهم‌ترین دلایل حفظ کارت سوخت را بسترسازی اعمال سیاست‌های کنترل مصرف سوخت در شرایط لازم اعلام کرده‌اند. اگرچه قیمت‌ فعلی فروش بنزین در کشور نزدیک به قیمت فوب خلیج‌فارس است، اما این احتمال وجود دارد که در آینده قیمت‌ها تغییر کند و حفظ کارت سوخت لازمه انعطاف در شرایط حساس و ویژه است.

دستاوردهای کارت هوشمند و اجرای نظام سهمیه‌بندی سوخت، توقف قاچاق و کنترل مصرف بنزین، امکان برآورد انواع خودروهای فعال و غیرفعال کشور، شناسایی خودروهای فرسوده، شناسایی خودروهای پرمصرف و کم‌مصرف، کسب اطمینان از عدم قاچاق در جایگاه‌های سوخت از مزایای اجرای آن است که منفعت اقتصادی مستقیم و غیرمستقیم ناشی از اجرای این طرح در مدت هشت سال حدود ١٠٠ میلیارد دلار برآورد شده که ٧۵ میلیارد دلار آن به‌طور مستقیم ناشی از کاهش مصرف و واردات بنزین است.

این سامانه هوشمند در طول چند سالی که از استفاده‌اش می‌گذرد، الگوی خوبی برای کشورهای منطقه شده است. حتی کشور ونزوئلا و کشورهای دیگر به دنبال پیاده‌سازی این مدل هستند.

انتظار می‌رود که مجلس شورای اسلامی به‌منظور حفظ اطلاعات ارزشمندی که در بستر کارت سوخت به دست می‌آید، حفظ آن را پیگیری و تصویب و در مقابل فشارها و مخالفت‌ها ایستادگی کند و با احیای مجدد کارت سوخت، زمینه مقاوم‌سازی اقتصاد انرژی کشور در مقابل تهدیدها را فراهم سازد.

الف