لایحه بودجه سال 1396 در حالی فردا، پا به بهارستان می‌گذارد که هنوز لایحه برنامه ششم به قانون تبدیل نشده و این ابهام را ایجاد کرده است که این لایحه بر اساس کدام برنامه پنج‌ساله توسعه نوشته‌شده است، برنامه پنجم یا ششم؟

طبق تعریف قانون محاسبات عمومی کشور بودجه برنامه مالی دولت برای یک سال مالی است که حاوی پیش‌بینی درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار و برآورد هزینه‌ها برای انجام عملیاتی است که منجر به نیل سیاست‌ها و اهداف قانونی کشور می‌شود.

بودجه‌های سنواتی به زبان ساده‌تر، پیش‌بینی منابع (درآمدها) و تعیین میزان مصارف (هزینه‌های جاری و عمرانی) در طول یک سال برای پشتیبانی و رسیدن به اهداف موردنظر است که این اهداف در قانون برنامه‌های پنج‌ساله توسعه تعیین‌شده؛ یعنی بودجه باید اهدافی که در قانون برنامه آورده شده را پیگیری کند و بر اساس این اهداف نوشته و تصویب شود؛ در کل بودجه ‌برشی یک‌ساله از قانون برنامه پنج‌ساله است.

دولت نهم و بخصوص دولت دهم همیشه لایحه بودجه‌های سنواتی را با تأخیر به مجلس ارائه می‌کرد و حتی در ارائه برنامه پنجم توسعه نیز تأخیر کرد که مجلس در آن زمان برنامه چهارم توسعه را یک سال تمدید کرد.

دولت تدبیر و امید که ارائه لایحه بودجه دولت نهم و دهم انتقاد درستی وارد می‎کرد، در ارائه لایحه برنامه ششم و بودجه سال 95، جای پای دولت قبل گذاشت و لایحه کلیات برنامه ششم و بودجه 95 در روزهای دی‌ماه سال گذشته و با تأخیر حدود 50 روز به مجلس ارائه کرد.

دولت می‌بایست 6 ماه زودتر از ارائه لایحه بودجه سال 95، لایحه برنامه ششم را به مجلس ارائه می‌کرد تا تصویب شود، اما در اقدامی لایحه برنامه ششم را دو قسمت تقسیم کرد که بخش نخست آن را در قالب لایحه احکام دائمی برنامه‌های توسعه در پاییز سال 94 به مجلس ارائه کرد؛ بخش دوم لایحه برنامه ششم را هم‌زمان با ارائه لایحه بودجه 95 و در روزهای پایانی دی‌ماه و بعد از اجرایی شدن برجام با بیش از 45 روز تأخیر به مجلس تقدیم کرد.

 مجلس با توجه به انتخابات و مدت‌زمان بسیار کم ابتدا قانون برنامه پنجم توسعه را برای یک سال (سال 95) تمدید کرد و رسیدگی و تصویب لایحه بودجه 95 هم تا پایان اردیبهشت سال جاری زمان برد؛ البته مجلس برای دو ماه ابتدایی سال، بودجه دو دوازدهم تصویب کرد تا پرداخت‌های دولت با مشکل مواجه نشود.

مجلس نهم که دیگر زمانی برای رسیدگی به لایحه برنامه ششم توسعه نداشت از طرفی هم دولت در لایحه برنامه ششم توسعه از سبک و سیاق همیشگی برنامه‌ریزی در کشور فاصله گرفت و با این تفسیر که دولت مسئول برنامه‌ریزی است و مجلس فقط باید مجوزهای لازم را بدهد، سرانجام لایحه به دولت برای رفع ایرادات و ارسال لایحه جامع عودت داده شد و با آغاز به کار مجلس دهم، دولت تدبیر و امید در اواخر مردادماه لایحه برنامه ششم را به مجلس ارائه کرد؛ اما لایحه‌ جدید برنامه ششم به مجلس دهم، همان لایحه‌ای بود که در مجلس نهم اعلام وصول‌شده بود.
 
لایحه برنامه ششم توسعه در دستور کار مجلس دهم قرار گرفت که هنوز بررسی آن در کمیسیون تلفیق برنامه ششم ادامه دارد و به صحن برای تصویب نهایی نیامده و هنوز قانون نشده و خروجی از آن وجود ندارد. به گفته نمایندگان، ایرادات کلی لایحه دولت و برطرف کردن آن در کمیسیون‌ها باعث تأخیر در ورود این لایحه به صحن شده است با بهتر باید گفت که لایحه دولت تغییراتی اساسی داشته است.

حال که بودجه سالانه برشی یک‌ساله از برنامه‌های توسعه‌ای است و از طرفی لایحه برنامه ششم به‌موقع به مجلس ارسال نشد؛ حال که قانون برنامه برای سال 1396 تا 1401، وجود ندارد، دولت یازدهم قرار است فردا (یکشنبه 14 آذر) آخرین لایحه بودجه تدبیر و امید را به بهارستان بفرستد، لایحه‌ای که برای سال اول برنامه ششم نوشته‌شده، درحالی‌که هنوز برنامه قانون نشده است.

این سؤال مطرح است که لایحه بودجه سال 96 بر اساس کدام اهداف نوشته‌شده است. دولت یازدهم در حالی لایحه بودجه را به مجلس ارائه می‌دهد که انطباق آن بر اساس کدام برنامه و اهداف نوشته‌شده، معلوم نیست.

بر اساس شواهد و سخنان رئیس‌جمهور منابع عمومی بودجه ٣٢٠هزار میلیارد است سقف بودجه را نسبت به لایحه بودجه 95، 53 هزار میلیارد تومان افزایش داده است، هرچند مجلس نهم سقف بودجه 95 را افزایش داد و اما سقف لایحه بودجه 96 نسبت به قانون بودجه امسال عددی در حدود 25 هزار میلیارد تومان افزایش‌یافته است.
قیمت دلار و نفت نیز از ارقام مهم بودجه هستند که اخبار حکایت از قیمت نفت 40 دلار برای هر بشکه و 3300 تومان هم برای هر دلار در لایحه بودجه 96 از سوی دولت تعیین‌شده است.

رئیس‌جمهور گفت بود بودجه عمومی کشور در سال آینده حدود 320 هزار میلیارد تومان است که از این رقم قصد داریم ‏‏60 هزار میلیارد تومان را به بودجه عمرانی اختصاص دهیم که این میزان در بودجه عمرانی برای اولین بار در ‏کشور، رقم می‌خورد؛ اما این نکته ضروری است که هیچ‌گاه بودجه‌های عمرانی تحقق نمی‌یابد، مثلاً بودجه مصوب عمرانی سال جاری به ترتیب 57 هزار میلیارد تومان تصویب‌شده که در 6 ماه نخست امسال فقط 13 هزار میلیارد تومان آن محقق شده است.

یکی دیگر از موضوعات مهم بودجه، بحث هدفمندسازی یارانه‌ها است که با توجه به این‌که دولت ادامه پرداختی نقدی یارانه و اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها را آورده بود، این احتمال وجود دارد که روش کنونی (پرداخت نقدی یارانه و عدم حذف ثروتمندان) همچنان ادامه یابد، البته هنوز مجلس لایحه برنامه ششم و موضوع هدفمندی را نهایی و مشخص نکرده است.

بااین‌حال باید منتظر ماند تا رئیس‌جمهور فردا لایحه بودجه سال 95 را به مجلس تقدیم کند و از این لایحه رونمایی شود که دولت برای سال 96 چه برنامه و اهدافی دارد.

الف