پیشنهاد کتاب/ «مسائل اساسی پدیدارشناسی»؛ مارتین هایدگر؛ ترجمه پرویز ضیاء شهابی؛ نشر مینوی خرد

فقط برای اهل فلسفه

دکتر علی غزالی فر*، 3 آذر 1393

3 آذر 1393 ساعت 16:45


مسائل اساسی پدیدارشناسی
نویسنده: مارتین هایدگر
ترجمه: پرویز ضیاء شهابی
ناشر: مینوی خرد، چاپ اول، ۱۳۹۲
۴۳۴ صفحه، ۳۰۰۰۰ تومان

این کتاب را در تهران فروشگاه اینترنتی شهر کتاب و در شهرستان‌ها پاتوق کتاب فردا تا یک هفته پس از معرفی، با ۱۰% تخفیف ویژه عرضه می‌کنند، در صورت تمایل در تهران اینجا و در شهرستان‌ها اینجا کلیک کنید.

****

بیشتر کتاب‌های فلسفی فقط اطلاعات و اصطلاحات فلسفی در اختیار خواننده می‌گذارند؛ معدود کتاب‌هایی هم هست که خواننده را وارد جریان فلسفه می‌کنند و باعث تجربه حلاوت و حرارت فلسفه‌ورزی می‌شوند. کتاب‌های مارتین هایدگر (۱۸۸۹-۱۹۷۶) از چنین خصوصیتی برخوردارند.(۱) در باب ارزش و اعتبار اندیشه‌های هایدگر چون و چرا فراوان است اما کسی نمی‌تواند منکر اثری شود که این فیلسوف در حوزه‌های مختلف معرفت بشری گذاشته است. بی‌شک کتاب «وجود و زمان» او یکی از مهم‌ترین و اثرگذارترین کتاب‌های قرن بیستم است. این کتاب به‌قدری غنی است که بر صدها متفکر بزرگ و ده‌ها جریان فکری گوناگون و بر تمامی علوم انسانی اثری جدی و غیرقابل مناقشه داشته است. هایدگر سر آن داشت که وجود و زمان در دو جلد و هر جلد در سه بخش باشد اما در عمل فقط جلد اول و تنها دو بخش آن نگارش یافت. دو سوم کتاب هرگز نوشته نشد؛ اما این بدین معنا نیست که هایدگر مطالب آن را فراموش کرده باشد. برعکس، آن مسائل همیشه در فکر و خاطر او خلجان داشت و در درس‌ها و سخنرانی‌های خود به آن‌ها می‌پرداخت. کتاب «مسائل اساسی پدیدارشناسی» یکی از آن آثار فراوانی است که در امتداد وجود و زمان قرار می‌گیرد و برخی از مباحث ناگفته آن کتاب را شرح و بسط می‌دهد.

مجموعه آثار هایدگر بالغ بر ۱۰۰ جلد است! اینکه چرا مترجم فاضل از میان این کتابخانه این کتاب خاص را برگزیده‌اند با توجه به منش و روش ایشان قابل‌فهم است. ایشان چه در ترجمه و چه در تألیف وسواس و دقت بسیار زیادی دارند و به همین دلیل علی‌رغم تبحر و تسلط بسیار در فلسفه و زبان‌های گوناگون، کارنامه ایشان در آثار مکتوب چندان گسترده‌ نیست. برگزیدن این کتاب با توجه به چنین وسواس و دقتی فقط اهمیت بسیار زیاد آن را نشان می‌دهد؛ برگردان از اصل آلمانی نیز خود مزیتی دیگر است.

این کتاب در اصل مجموعه درس‌گفتارهایی است که هایدگر در سال‌های پس از انتشار «وجود و زمان» در دانشگاه ماربروگ ارائه کرده و مباحث آن به نوعی ادامه مسائل همان کتاب است. خود هایدگر نیز معتقد بود به‌طورکلی درس‌گفتارهایش برای فهم دیگر آثار او لازم و ضروری هستند. در این اثر نیز هایدگر در ابتدا گزارشی تفسیری از آراء و نظریات کانت، ارسطو و فیلسوفان قرون وسطی، دکارت و منطق‌دانان درباره وجود می‌دهد. از نظر هایدگر، در تمام این موارد وجود با موجود یکسان گرفته شده است. اساساً از نظر او در تاریخ فلسفه، وجود همیشه با موجود خَلط شده است. اهل فلسفه می‌دانند مسئله اساسی هایدگر در تمام دوران فلسفی‌اش پرسش از وجود بود. او از آغاز تا پایان حیاتش با همین پرسش درگیر بوده و به شیوه‌ها گوناگون به آن پرداخته و با همین پرسش تاریخ فلسفه را نیز نقد و بررسی کرده است.

او در این کتاب از جهت مضمون و محتوا به بحث از وجود می‌پردازد و از جهت روش به پدیدارشناسی به‌عنوان روش اصلی، اساسی و حقیقی فلسفه‌ورزی. البته به هیچ وجه قصد ندارد بگوید که پدیدارشناسی چیست و چه سیر تطوری داشته است. حتی نمی‌خواهد توضیح دهد که سایر شکل‌های پدیدارشناسی چگونه است و به آنچه سایر پدیدارشناسان گفته‌اند نیز نمی‌پردازد. بلکه مقصود او فقط روشنگری اساس مسائل پدیدارشناسی است. چرا که از نظر او پدیدارشناسی روش واقعی و خاص فلسفه است و به همین دلیل در همان ابتدا تصریح می‌کند که نمی‌خواهیم با این بحث فلسفه‌دان شویم بلکه می‌خواهیم فلسفه‌ورزی کنیم.

این درس‌گفتار در زمان حیات خود هایدگر به‌صورت کتاب چاپ شد. سی صفحه آغازین تحت عنوان «درآمد» شامل مباحث مقدماتی برای ورود به بحث از مسئله اصلی هستند. هایدگر در این مقدمه در مورد فلسفه، وجود، هستی‌شناسی، پدیدارشناسی و به‌ویژه رابطه آن‌ها با یکدیگر دیدگاه خود را به‌طور واضح و شفاف بیان می‌کند. نکته جالب‌توجه در این مقدمه آن است که هایدگر تصریح می‌کند این درس‌گفتار در سه بخش و هر بخش در چهار فصل است اما آنچه به سرانجام رسید فقط بخش اول و دوم بود. بخش دوم نیز فقط شامل یک فصل است؛ لذا این کتاب نیز مانند وجود و زمان گشوده باقی ماند. تو گوئی سخن گفتن از وجود هیچ‌گاه به سرانجام نمی‌رسد و همیشه ناتمام است.

درهرصورت کتاب مسائل اساسی پدیدارشناسی فعلی شامل دو بخش است. هایدگر در بخش اول مشهورترین آراء فیلسوفان بزرگ و نامدار را در باب وجود نقد و بررسی می‌کند و در بخش دوم به طرح و ارائه دیدگاه خاص خود در مورد وجود می‌پردازد. البته بخش دوم هرچند فقط شامل یک فصل است اما همان قسمت نیز به‌ دلیل بحث مفصل و مبسوط هایدگر در باب دیدگاه خاص خودش به تنهایی یک سوم حجم کتاب را تشکیل می‌دهد. همچنین از دیگر مزایای این اثر آن است که در سراسر کتاب نظریات فیلسوفانی همچون افلاطون، ارسطو، افلوطین، آگوستین، دنس اسکوتوس، توماس آکوینی، سوآرز، هابز، دکارت، لایبنیتس، کریستیان ولف، باوم‌گارتن، کانت، فیشته، هگل، جان استوارت میل، ویلهلم دیلتای، هانری برگسون و... در باب وجود مورد نقد و بررسی جدی و فیلسوفانه قرار می‌گیرد.

البته هایدگر برخی از مباحث را خیلی شرح و بسط نداده و فقط به اشاره و دادن سرنخ اکتفا کرده است. به همین دلیل می‌بینیم که برخی از مباحث، ناتمام و مبهم و مُجمَل باقی می‌ماند. علی‌رغم این، کتاب مطالب و نکات و ظرایف فلسفی فراوانی را در دل خود جای داده است که شکار آن‌ها برای اهل فلسفه غنیمت بزرگی به شمار می‌رود. البته برای دست یافتن و درک و فهم درست آن‌ها نیاز به تلاش و دقت فراوانی است و نمی‌توان آن‌ها را به سادگی و سرسری مطالعه کرد.

تنها چیزی که ممکن است برای خواننده غیرمنتظره باشد سبک ترجمه است. نثر دکتر ضیاءشهابی با متون فلسفی متعارف تفاوت چشمگیری دارد. قلم ایشان اقتضا می‌کند که متن را با دقت بسیار مطالعه کرد. خود مترجم دانشمند در مقدمه کوتاهی که بر این ترجمه نگاشته‌اند در این باب توضیحاتی داده‌اند. همچنین ایشان در مصاحبه‌ای با توجه به اشکالی که در این مورد مطرح‌شده در باب سبک ترجمه خود گفته است: «نثر فصیح و سلیس فروغی [در کتاب سیر حکمت در اروپا] که برای من از گذشته‌ها بسیار لذت‌بخش بوده مرا وادار به تفکر جدی فلسفی نمی‌کند. نثری نیست که مرا مجبور کند از روی مطالب چند بار بخوانم و ناگزیر باشم درباره آن مطلب بیشتر فکر کنم. ازاین‌رو، به نظرم خوب نیست کتاب فلسفی به همان راحتی خوانده شود که یک قصه عامیانه خوانده می‌شود.» هرچند نثر هایدگر نیز خالی از ابهام و پیچیدگی نیست؛ اما همان‌طور که بسیاری از هایدگرشناسان گفته‌اند هایدگر به دلیل سوءنیت نیست که این‌گونه دشوار می‌نویسد یا اینکه خواسته مبهم بنویسد تا کسی نفهمد او چه می‌گوید. بلکه این خود مضمون است که اقتضای چنین سبکی دارد. متذکر می‌شوم که این کتاب برای کسانی که از سر تفنن سراغ متون فلسفی می‌روند به هیچ وجه مناسب نیست و کسانی باید به سراغ چنین کتابی بروند که می‌خواهند فلسفه‌ورزی را به شکلی بسیار جدی تجربه کنند. کلنجار رفتن با چنین کتابی زحمت، صبر و حوصله فراوان می‌خواهد اما قطعاً بی‌پاداش نخواهد بود. «مسائل اساسی پدیدارشناسی» را باید با صبر و حوصله و دقت فراوان خواند تا دید که فلسفه‌ورزی با فکر و ذهن و درون انسان چه‌ها می‌تواند بکند.

پی‌نوشت:
۱- برای آشنایی مقدماتی با هایدگر و فلسفه متقدم و متأخر او این کتاب منبع بسیار خوبی است:
جان مک کواری، مارتین هایدگر، ترجمه: محمد سعید حنایی کاشانی، تهران: انتشارات هرمس


* دکترای فلسفه


کد مطلب: 250144

آدرس مطلب: http://alef.ir/vdcdoz0xoyt0kf6.2a2y.html?250144

الف
  http://alef.ir