الف - شهرت و آداب نامداري

١- شهرت، " آداب داني " مي خواهد. اگر فرد مشهور به عقيده يا رفتاري، آن هم عقيده و رفتاري كه از حد متعارف باورمندي عموم جامعه غليظ تر است، تغيير عقيده مي دهد، بايد خيلي شجاعانه و منطقي آن را در حوزه عمومي ابراز كند و هزينه هاي آن را هم بدهد. كار سختي است اما بدبختانه لازم است و اين بهايي است كه خوش خوشان "شهرت" در پي دارد.

مورد عجيب خانم آزاده نامداري در اين زمينه مثال خوبي است. نه كسي خانم آزاده نامداري را در تلويزيون مجبور به چادر بر سر كردن كرده بود و نه خانم هاي غير چادري در تلويزيون محدوديت دارند. او حق دارد نظرش عوض شود و چادر را كنار بگذارد. حق دارد در خارج از كشور يا در محيط هاي خصوصي اش حجاب هم نداشته باشد، يا اصلا از اين هم بالاتر به اصل حجاب بي اعتقاد شود، در اين صورت جرمي هم اتفاق نيفتاده و كساني كه در اين زمينه "تجسس" مي كنند، معيارشان يا فهم غلط از آموزه هاي ديني و اخلاقي است يا روزنامه نگاري سطحي و قطعا بابت اين " تجسس" از جهت اخلاقي ( حتي اخلاق سكولار و جهاني) قابل ملامت‌اند.

اما وقتي شما با تصويري خلاف تصوير جا افتاده اي كه مخاطب از شما در ذهن دارد و در واقع شما از خود براي او ساخته ايد، در منظر عمومي و با ظاهري متفاوت از آنچه به تازگي تبليغش مي كرده ايد، نمايان مي شويد، نمي توان با قاطعيت از تجسس كساني كه با شما مواجه شده اند، حرف زد.

گيريم كه كسي از شما فيلم و عكس هم نمي گرفت، باز هم در قبال همان معدود افرادي كه شما را در آن محيط عمومي بدون گرفتن فيلم و عكس ديده اند و شناخته اند و در مقابل پرسش هاي اخلاقي شان، اخلاقا مسووليد. چون شما شهرت داريد و از خودتان براي ديگران " تصوير" ديگري ساخته ايد و فرد گمنامي نيستيد كه هر طور خواستيد بدون اعتنا به مسووليت اجتماعي رفتار كنيد. اين مطلب جدا از مساله اخلاقي، اصلا اختصاصي به جامعه و باورهاي جامعه ما هم ندارد، موضوعي جامعه شناسانه است كه ديگران رفتاري مطابق با نقشي كه شما بر عهده گرفته ايد از شما انتظار دارند.

حتي بايد فرض كنيد روزنامه نگاري كه عكس هاي شما را منتشر كرده بر حسب اتفاق (نه تجسس) با شما مواجه شده و احساس وظيفه حرفه اي كرده كه "حقيقتي" را درباره شما بازگو كند( احساس وظيفه اي كه لزوما در تعارض با اخلاق هم نيست). در اين صورت شما بايد براي اين موقعيت و تغيير جديد پاسخ قانع كننده داشته باشيد نه اينكه در همان جغرافيا بلافاصله به هيات سابق برگرديد و حقيقتي را كتمان كنيد. يا ديگران در دفاع از شما چيزهايي بگويند كه همه چيز را توجيه مي كند الا "حقيقت" را، حقيقتي كه شما بايد با شجاعت درباره خودتان بازگو مي كرديد. حقيقتي كه شما پنهان مي كنيد همان است كه ديگران با نيت هاي ديگري جار مي زنند و ماهي خودشان را مي گيرند.

شجاعت "خود بودن" و "فرديت " حلقه مفقوده جامعه ماست و البته نهادهاي فرهنگي و ديني و فرهنگ عمومي ما هم موظف به پاسداشت آن هستند و بدبختانه اين فرديت و شجاعت صادقانه را حمل بر چيزهاي ديگري مي كنند.

خانم نامداري مشخصا و صادقانه بايد در شبكه هاي اجتماعي مي گفت كه ديگر به آن حجاب يا اساسا اصل حجاب اعتقادي ندارد و از لحاظ قانوني نيز در خارج از كشور ملزم به رعايت آن نيست و در داخل كشور هم مثلا ديگر در تلويزيون كار نمي كند كه بخواهد پاسخگوي تناقضي به اين بزرگي باشد. او حالا آزاده نامداري ديگري است كه مجاز است در زندگي خودش بدون مزاحمت و قضاوت ديگران راه خودش را برود.

٢- هر چند متاسفانه در فضاي تفكر قالبي رايج در جامعه ما كه حتي در ميان اهل رسانه و روشنفكران هم رواج دارد، مورد نه چندان عجيب خانم الهام چرخنده با واكنش هاي منفي زيادي رو برو شد اما بدون شك شيوه اي كه او براي اين تغيير عقيده خود انتخاب كرد از نظر منطقي و حرفه اي بسيار قابل دفاع تر بود. تقريبا تمامي ادعاهاي مربوط به رياكاري او كه از جانب منتقدان به وي منتسب شد خالي از كوچكترين ارزش اخلاقي و منطقي بود، چون او با شجاعت و صراحت از تغيير سبك زندگي اش گفت و هزينه آن را هم داد. قضاوت هاي شديدا منفي مبتني بر رياكاري عليه او موكول به دانستن نيت دروني اوست كه طبيعتا براي هيچكس ميسر نيست.

حتي اگر بعدها معلوم شود كه نيت صادقانه اي هم در كار نبوده و حتي اگر اظهارنظرهاي او عليه ديگران بعد از اين تغيير ظاهر نادرست باشد باز هم "روش " او ( نه منش اش) كاملا درست و مطابق با منطق موقعيت او بود. رفتار او در اين زمينه‌ی به خصوص الگوي خوبي براي ديگران است. مابقي ماجرا ديگر به علم غيب نياز دارد كه هيچ یک از ما از آن بهره اي و در قبالش مسووليتي هم نداريم.