الف - نقد مسرت بر مناقشه اتمی رنانی

دکتر محسن مسرت در یادداشتی نظریه طرح شده توسط دکتر محسن رنانی در کتاب الکترونیکی «اقتصاد سیاسی مناقشه اتمی ایران: درآمدی بر عبور تمدن‌ها» را که بر روی اینترنت منتشر شده است مورد نقد و بررسی قرار داده است.

رنانی در این کتاب معتقد است تداوم مناقشه اتمی ایران و به نتیجه نرسیدن مذاکرات هسته ای با کشورهای ۵+۱ خواست کشورهای غربی به ‌ویژه آمریکاست تا غرب بتواند از طریق بالا و پایین بردن تنش‌های حاصل از مناقشه، بازار جهانی نفت را مدیریت کند. مسرت در این مقاله که با عنوان «جراحی بزرگ غرب» برای دور شدن از الگوی نفت در فصلنامه پژوهشهای اقتصادی سیاسی اطلاعات به چاپ رسانده است معتقد است مناقشه ای هسته ای اگر دستاویزی باشد - که هست - برای آن نیست که آمریکا از آن به منظور بالا بردن بهای نفت و فرار از الگوی انرژی فسیلی به سوی الگوی انرژی خورشیدی-یعنی آن‌گونه که رنانی میگوید-استفاده کند بلکه درست برعکس، بر آن است که بر سراسر خاورمیانه چنگ اندازد، الگوی انرژی فسیلی را برای چند دهه دیگر در جهان پایدار سازد و جایگاه دلار بعنوان پول جهانی را حفظ کند.

چکیده نظریه دکتر رنانی:
۱- غرب با مشکلات ساختاری و بحران های محتملی روبرو است که برای حل آن ها نیازمند دست زدن به یک جراحی بزرگ است. اعتیاد به نفت، پیشروی آب های اقیانوسی که ثروت های غرب را به خطر می اندازد، بحران زیست محیطی و... که درنهایت سیادت اقتصادی و سیاسی غرب را درجهان با خطر مواجه کرده است.

۲- انجام این جراحی بزرگ از طریق خود غربی ها ممکن نیست بلکه نیازمند یک فشار از بیرون است تا سیستم از درون خود را با شرایط جدید منطبق کند.

۳- اهرم فشار غرب برای حل مشکل خود، افزایش کنترل شده بهای نفت است تا از طریق آن با افزایش قیمت نسبی منابع انرژی فسیلی، راه را برای جایگزینی انرژی های نوپدید مثل انرژی خورشیدی برای اقتصاد خود فراهم کند. این جاست که غرب قبل از اتمام نفت دنیا از آن بی نیاز خواهد شد.

۴- تلاش های ناکام غرب برای جلوگیری از ایران هسته ای، گیر افتادن در باتلاق عراق و افغانستان و... ظاهرسازی های غرب برای ایجاد یک بحران کنترل شده در منطقه خاورمیانه است تا از این طریق بهای نفت به آرامی رو به افزایش بگذارد.

چکیده نقدهای دکتر مسرت :
۱- آمریکا راه های کم هزینه تر و آزموده شده تری دارد که نیازی به استفاده از ابزار پرخطر و پرهزینه به راه انداختن دعوی هسته ای با ایران نخواهد داشت . مانند ورود به اتحاد اپک به عنوان سومین تولیدکننده بزرگ نفت جهان یا استفاده از متحدین منطقه ای برای مدیریت طرف عرضه بازار نفت . همچنان که بارها عربستان این کار را برای او انجام داده است .

۲- ساختار سیاسی ایالات متحده آمریکا، نشان می دهد منافع گروه سرمایه دار مسلط بر سیاست های امروزین ایالات متحده (نزدیک به جناح جمهوری خواه ) باقی ماندن الگوی نفتی و فسیلی انرژی به عنوان الگوی مسلط جهانی است. اقدامات جرج بوش در دوران ریاست جمهوری خود برای افزایش تولیدنفت در خلیج مکزیک گواه این مدعاست .

۳- استفاده از نفت به عنوان یکی از مهمترین کالاهای جهانی که در مبادلات خود از دلار استفاده می کند، یکی از مهمترین پایه های حفظ امپریالیسم پولی ایالات متحده در جهان می باشد.

۴- متد علمی استفاده شده رنانی، نظریه بازی ها می باشد. در این روش، می توانیم رفتار بهینه عقلایی بازیگران دخیل در یک صحنه را باتوجه به فروضی که در نظر داریم به دست بیاوریم، اما هیچ گاه نمی توانیم با استفاده از نظریه بازی ها درستی یا نادرستی فروض خود را آزمون کنیم . اگر فرض کنیم که آمریکا برای حل بحران انرژی خود نیازمند به راه انداختن مساله هسته ای با ایران است و اگر فرض کنیم که این عمل باعث ایجاد مسایل گفته شده در کتاب مناقشه اتمی برای ایران می شود، پس رفتار بهینه ما ترک مناقشه هسته ای است. اما آیا این فروض فروض صحیحی هستند؟ دیدیم که تمامی استدلالات بالا شواهد و تحلیل هایی بر اساس واقعیت بازار جهانی نفت و مناسبات واقعی سیاسی جهانی و داخلی آمریکا در رد فروض کتاب اقتصاد سیاسی مناقشه اتمی ایران است.