الف - حکم شرعی «هديه به مديران ولو در حد سررسید»

در بسیاری از موارد به دلیل عدم آشنایی کافی با احکام شرعی، انحراف از درجات کوچک آغاز و به مرور گسترش می‌یابد و اثرات وضعی سوء و ناگواری را در سطوح مختلف جامعه به نمایش می‌گذارد. یکی از مواردی که در جامعه ما نزدیک است که به عادت تبدیل شود و قبح آن از بین برود، آن چیزی است که از آن با عنوان هدیه به مدیران یاد می‌شود.

این هدایا گاهی به صورت کارت هدیه است و گاه به صورت سر رسیدی نفیس که ممکن است در برخی موارد داخل آن ربع سکه ای نیز گنجانده شده باشد. با توجه به نکات یادشده، «الف» با طرح استفتایی نظر مراجع تقلید را در مورد دریافت هدایا توسط مسئولین جویا شده است، متن این پرسش و پاسخ به این شرح است.

سؤال : حکم استفاده از هدایایی را که مشاوران، پیمانکاران و … به واسطه جایگاه شغلی و دولتی، به مدیران دولتی و شرکت‌ها می‎دهند، بیان فرمایید و آیا ناچیز بودن هدیه (مانند سررسید، کارت تبریک، شکلات و ….) موجب تفاوت در حکم است؟

پاسخ آیت الله العظمی سیدعلی خامنه ای: به‌ طور كلى هديه در محيط كار و از جانب ارباب رجوع، يكى از خطرناک‌ترین چيزها است و هر ‏چه بيشتر از آن اجتناب كنيد به صرفه دنيا و آخرت شما خواهد بود، فقط در يك ‏صورت دريافت آن جايز است و آن اين است كه هديه دهنده با اصرار زياد و با ‏امتناع مأمور از قبول، بالأخره به نحوى آن را اهدا كند آن هم بعد از انجام كار و ‏بدون مذاكره و حتى توقّع قبلى.

پاسخ آیت الله العظمی مکارم شیرازی: اگر جنبه رشوه داشته باشد حرام است و اگر جنبه رشوه نداشته باشد، بلکه هديه اي بدون چشمداشت هرگونه کار خلافي بوده باشد مانعي ندارد، ولي بايد خلاف مقررات مؤسسه اي که در آن کار می‌کند نباشد.

پاسخ آیت الله العظمی نوری همدانی: به مقتضای قوانین عمل شود.

پاسخ آیت‌الله العظمی وحید خراسانی: هديه اگر براى تطميع و وادار كردن گيرنده هديه به تخلّف از قانون يا شرع باشد، مثل اينكه بخواهد حق ديگران را تضييع نمايد گرفتن آن جايز نيست و در صورتى كه براى تسهيل در امر هديه دهنده باشد، خلاف اخلاق ايمانى است و اگر براى تشويق زيردستان از طرف كارفرما است مانعى ندارد